-
1 vallone
I. vallone s.m. ( Geog) 1. ( grande valle) vallon. 2. ( depressione nelle regioni montuose) vallon; ( valletta a fondo stretto) val. 3. ( canale marino) bras de mer. II. vallone I. agg.m./f. ( della Vallonia) wallon. II. s.m. 1. ( dialetto) wallon. 2. (f. -a o inv.) Wallon. -
2 freirus
Freirus, magos, curanderos, desencantadores de embrujamientos, etc. De los Freirus se han contado muchas historias, algunas ciertas, otras meras leyendas y muy pocas están en lus cuentos. Yo ahora les voy a contar la historia relacionada con lo misterioso de las Xantinas y freirus. "L'ESTORIA DE XANTA ROUXA" —Acorreláu per argutóuxes cumes que fasta les mesmes ñubes s'espurríen, pa xorber d'échos nus envernus les ñeves ya nus branus les güáitades, ben per mor de les borrines ou de bétchadas orbayadas, ou de choveres xin tinu, cundu atroñiquen lus cielus, ya en pocétchos centellóuxes s'esmadrían ente reblagus en manplenáes de riadas. Ou cundu nes campes nuétches baxu 'l paxiétchu d'estrellas, qu'acobertorién lus érus de moyadas alboriadas, ou cundu 'l tempu trastola, ya baxan prietes borrinas xemandu las orbayadas, que fartucaben al vátche que comu xardín divinu per les argutóuxes cumes yera curiáu en muriada. —Nisti vátchiquin d'enxuenu que mil nomes xin chevara, mal nomáu xamás cheldara, perque mil vátches semexus a miou Melgueirina Asturies per tous lus lláus l'engalanan. Isti vátche yera un xardín que xempre verdi lu taba, lu mesmu nel plenu envernu que nel branu magosteiru, dou embruxantes aldines per uquiera lu poblaban, de xentes fortes ya bravas, que fellices trabayaban, disdi que el sol allumbraba, fasta que la nuétche prieta nun dexaba güétchar nagua. —Sous erus daben lu mesmu 'l perexil que l'escanda, lus arbeyinus de Mayu, ya tou la clás de ximiente qu'el llabrador la xemara. Nus sous teixus tou la fame taba d'afechu xebrada. —Allindiaben sous rebañus d'uveyes, vaques, ya yegues, que nus préus, ou nas brañadas pastiaben yerbes mu sanas. Nuna 'ldina d'isti vátche fae mamplenaú d'anus, fexu rellumbru ista hestoria que l'uréei cundu guaxe de chingua d'un bon vaqueiru que tamén él l'ureáre. —Ista cheyenda ou hestoria que ches cuntu you nagora, fói fecha per el amore, 'l xufrimientu ya la chárima, ya per oitres munches couxes qu'allumbra l'alma humana. —Yera Rouxina tan pura, tan ñatural ya melgueira, tan fermóuxa ya ben cheldá que nin el mesmu Faidor oitra mexor n'encaldara. Yera fía d'una viuda de rancuayina llabranza, qu'ente les dous trabayaben, con la gavita l'aldina, que toes sous xentes con gociu l'apurríen cundun cuadraba. Perque Rouxina yera dalgu que embruxaba y encantaba, que semaba l'allegría per uquier qu'espatuxara, Rouxina xegún les xentes yera un anxelín del ciellu, tan roxiquina y a guapina comu las divinas xanas. —Sous güétchus yeran mesterius qu'al mirar tou l'embruxaban, l'allumbraben d'allegríes, l'alleraben d'esperancias, l'aviñonaben pel gociu qu'en sou alma fogueiraba. Sous güétchus faían falugus, apurriendu mil promexas xin écha falar pallabra. Tous lus mozus d'aquel vátche taben ameruxáus d'amore per la melgueira Rouxina, pos tóus ca cual per xigu, cuntábenxe ben queríus per la melgueirina xana. —Cundu chegaben les romeríes naquel vátche d’énxuenu, toes les xentes dexaben lous trabayus, y'apaxiétchaes con sous gales de festa, diben allegres ya fellices con xantificanti respeutu, a festexar al sou Xantu ou Xantina que tou 'l añu le reizaban, rogándoyes que sous femes nun mal partu nun bétcharan ou que lus chobus ya 'l oxu nun chuquinaren sous vaques, sous uvées ou cheguadas, ou qu'el tempu vena bonu p'el maíz ya las patacas, ya cundu 'l mes de la yerbe nun choviere nin orbayara, pa poder metela bona nus payares ya nas baras, axín como oitres couxes que a sous Xantus pigüeñaban. —Ya trés lus reizus al Xantu ou a la Vírxen qu'aduraban, tóus diben pa sous teixus en hermaná fellizada, y'enzulaben el banquete que faíen col cordeiru mexor de la sou teixada, ya oitres guixus ya llambicus, que pa tal chelda forniaban. —Ya despós de tous fartus e achegres en romaurada, colaben pa la campeira dou lus múxicus gaitaban, ya tóus xemáus de diches con alegría danciaban lu mesmu la xente viétcha qu'angunes xotes danciaba, que la xuventú enteira que de baítchar n'adondaban, xempre xuníus nel dexéu de la querencia qu’embruxa l 'amore que ca cual cata, mái nus mozus que nes móuces pos ístas son mái recatas, perque la fema que pirdi la sou gonra endenantes de qu'el cura la caxara, cheva cuaxigu la duda de ser muyer fellizada. (Bona dote tenes fía, que yes fermóxa e gonrada, 'l díe que pirdas la gonra si nun yes muyer caxada, tou dote nun val pa nagua). Axin falaben les maes tous lus díes a sous fías, enus tempus d'endenantes, cundu la mútcher namái que yera 'l ama en sou teixu cundu 'l sou home nun taba. Peru güéi que la muyer ye 'l xuez que chelda les lleyes, ou 'l guardia que t'encarxela, ou 'l aboguéu falancieru que la xusticia simielga ou 'l fiscal endiañáu que t'achuquina xin pena, falu you que la mútcher güéi poucu estima sou gonra, sou embruxu mesterióxu, sou divinidá grorióuxa, sou ser má del mesmu Cristu, sou ser mantina e fermóuxa. —Ya coyendu la güítcha p'afalar denuéu continu ista hestoria ou cheyenda, falu qu'achí naquel baítche, tous lus mozus faíen dance p'eñamorar a Rouxina, tóus lampriáus nel esgolazu queríen xorber nus sous güétchus el embruxu qu'allumbraben, d'angunus envallentáus falábenle mu xellín que taben per écha llocus, peru Rouxina xonrienti a dalgún sou xi ches daba, ya ñocenti comu ‘n ánxel con sous embruxantes güeyus ya sou melgueira falancia, per xemexu afalagaba, engolguiéndulus nun fuéu que mái sou amore queimaba. —E anxín con tóus per lu mesmu, danciaba ya se reyía, falaba ya canturriaba, ya sous güeyus mesterióxus l’amor per uquier xemaban. TRADUCCIÓN.— (LA HISTORIA DE SANTA ROSA). Rodeado por altas cumbres, que hasta las mismas nubes con gallardía se estiraban, para beber de ellas en los inviernos las nieves y en los veranos las aguas, bien por mediación de nieblas o de ricas escarchadas, o de lluvias que sin tino cuando los cielos tronaban y la centella o el rayo como la luz caminaba, y las nubes se rompían en torrentes de riadas. O cuando en las noches claras bajo el manto de estrellas, que cubrían todos los campos mojados por la alborada, que tal hartaba a todo el valle, que como jardín divino, por las altas montañas era cuidado por sus naturales murallas. —En este valle de ensueño, que mil nombres si llevara mal llamado jamás fuera, porque mil valles divinos, parecidos este ensueño, en mi Dulce Tierrina por todos sus lados la engalanan. —Este valle era un jardín que siempre verde lo estaba, lo mismo en el pleno invierno, que en el verano más caluroso, donde embrujadoras aldeas por todas partes poblaban, de gentes fuertes y bravas que felices trabajaban, desde que el sol salía, hasta que la oscura noche no dejaba ver ya nada. Sus tierras daban lo mismo el perejil que el trigo, que los guisantes tempranos, que cualquier clase de siembra que el labrador trabajara. En sus casas toda hambre del todo estaba apartada. —Las nobles y bravas gentes de aquel valle de ensueño, cuidaban a sus rebaños de ovejas, vacas y yeguas, que en los verdes prados, puertos, morteras u brañas, pastiaban abundantes y buenas hierbas. En una de las aldeas de este valle, hace muchos años se a alumbró esta historia, que yo escuché siendo niño, de boca de un buen vaqueiru, que también él la escuchara. —Esta leyenda o historia que yo les voy a contar ahora, fue nacida del amor del sufrimiento y la lagrima y de muchas otras cosas que alumbra el alma Humana. —Era la joven Rosina tan, pura y tan natural, tan dulce y tan hermosa, y también deseada estaba, que hasta el propío Hacedor otra mejor no creara. Era hija de una viuda de muy pequeña labranza, que entre las dos trabajaban, con la ayuda de las gentes de la aldea, que les prestaban cuando la necesitaban. Rosina era ése algo que embrujaba y encantaba, que sembraba la alegría por donde ella caminara. Rosina según las gentes, era un angelín del cielo, tan rubia y hermosa como las divinas Xanas. —Sus ojos eran misterio que al mirar todo lo embrujaba, alumbrando la alegría, repartiendo la esperanza, llenando a todos del gozo que en su alma se hornaba. Sus ojos hacían halagos prodigando las promesas sin ella decir palabra. Todos los mozos del valle estaban llenos de amor por la dulce y encantadora Rosina, y cada cual para si mismo ya se contaba amado por la preciosa diosa. —Cuando llega el tiempo de las fiestas o romerías en aquel valle de ensueño, todas sus gentes dejaban sus trabajos, y vestidos con sus mejores galas, iban alegres y felices, con santificado respeto, a festejar a su Santo o Santina, que en todo el año le rezara, rogándole que sus hembras tuvieran un buen parir, o que los lobos o el oso no matase a sus ganados, o que el tiempo viniese bueno para el maíz, y las patatas y que en el mes de recoger la hierba no lloviese ni lloviznara, para poder tener buena hierba en los pajares y las varas, así como muchas otras cosas que a sus santos les rogaban. Y tras de los rezos al Santo o a la Virgen que adoraban, todos se marchaban para sus casas en hermanada felicidad, y festejaban el banquete que hacían con los corderos mejores de sus rebaños, y otros guisos y confites que para tales fiestas se industriaban. —Y después de todos hartos y alegres en romería, se iban para la campa donde los músicos tocaban, y todos llenos le dichas con alegría danzaban, lo mismo las gentes viejas que algunas jotas bailaban, que toda la juventud que de danzar no casaba, siempre unida en el deseo, de la querencia que embruja, el amor que cada cual buscaba, más en los mozos que en las mozas, pues éstas son más recatas, porque la hembra que pierde su honra antes de ser casada, puede que jamás alcance la felicidad soñada. (Buen dote tienes hija mía, que eres hermosa y honrada, el día que pierdas tu honra sino eres mujer casada, tu dote no vale nada). Así hablaban las madres todos los días a sus hijas en los tiempos ya pasados, cuando la mujer sólo era el ama en su casa siempre que el hombre no estuviera. Pero hoy que la mujer es el juez que hace leyes o el guardia que te encarcela, o el abogado hablador que la justicia menea, o el fiscal endemoniado que te asesina sin pena, digo que hoy la mujer muy poco esta a su honra, su divinidad gloriosa, su ser la madre de Cristo, su ser querida y hermosa. —Y cogiendo la aguijada para arrear con tino esta leyenda o historia, les digo que en aquel valle de ensueño, todos los mozos, bailaban, reían, cantaban y todo cuanto hacían y pensaban iba encaminado para enamorar a la hermosa y divinizante Rosina, pues todos estaban hambrientos y sedientos hasta el enloquecimiento, por poder satisfacerse con las embrujantes miradas de sus misteriosos y encantadores ojos, algunos mozos más osados, le decían muy despacio y con grande veneración, que estaban enloquecidos de amor por ella. Pero Rosina sonriéndose siempre con su candidez acostumbrada, a ninguno le daba su sí, e inocente como un ángel, con sus embrujantes ojos y su dulce palabra, por igual a todos halagaba, envolviéndoles dentro de un embriagador y divino fuego en el que sólo su amor les quemaba. Y así con todos por igual, bailaba y se reía, hablaba y cantaba, y sus ojos misteriosos el puro e inocente amor por todas partes sembraba. "JUAN EL CURANDERO" —Era Juan hombre maduro sin llegar en esta edad a su total madurez, y era viejo en ser tan pobre como la propia vejez, pues no hay viejo que sea rico aunque más dineros tenga que el mundo que tener. Ya que el dinero en el viejo (y a esta edad yo he de llegar si la parca en mi camino no me siega mi querer, y quisiera me respeten como yo desde mi infancia con el anciano lo hacer) u otra riqueza que fués, sólo le sirve de abrigo, de tranquilidad tal vez, y para que todos sus deudos le mimen y les respeten, como el mejor de sus males para heredarle después. —Yo no se si me comprenden por no explicarme muy bien, yo no llamo viejo al tiempo, porque el tiempo viejo no es, yo llamo anciano a los seres que han perdido la alegría, la ilusión y el apetito, y cuando esto se pierde el más joven viejo es. —Digo yo que me han contado, que Juan no tenía riquezas, y que vivía solitario en una humilde cabaña que él mismo se fabricara, era hijo de aquel valle, dónde sus padres un día tuvieran buena labranza, pero siendo él un niño que apenas lo recordar, vendieron toda la hacienda y se fueron a ultramar. Y en aquellas tierras ricas al otro lado del mar, Juan conoció la fortuna que del trabajo sus padres la pudieron enfornar (hornar), también conoció el amor, y la alegría de vivirlo con el placer que él te dar, pero el vicio de las drogas que a otros muchos te empujar, le hicieron perder su suerte y en la desgracia rodar, y esta negra desventura al presidio le llevar, de dónde salió tan pobre de riquezas y de honor, que en él ya nadie confiar. —Desesperado y mendigo, sin familia y sin hogar, Juan regreso a su Tierrina, al valle que había nacido, y a las argutas montañas que con recelo le guardar, y una vez en el lugar dónde él al mundo llegar, en terreno comunal edifico su cabaña, y tras ella hizo una huerta que con sapienza cuidar, dónde florecía la planta que tras bien elaborada él con placer la fumaba y del mundo se olvidar. —Juan vivía de la caza, de la pesca de ser hombre de mente despierta a ultranza, y quizás bien educada en el delicado oficio de curar la enfermedad, pues él sanaba a las gentes con sus potingues y ungüentos industriados con las plantas que en el monte él arrancar, así aliviaba el reuma, los catarros y otros males, que el médico no sanar. Muchas veces sus palabras sabias por bien atinadas, hacían más bien al enfermo, que el doctor y su receta, que a parte de ser muy cara, raras veces era eficaz. —Juan era un astur de casta, de estatura premediada, de rostro agradable y firme, con nariz recta y holgada, de boca que sonreía aunque palabra no hablara, de ojos tristes y avispados, del color de la esmeralda, sus cabellos eran negros para contraste de raza, y su caminar sereno tranquilidad sin par, le daban el firme aire de poder y libertad. Juan practicaba la industria de curar la enfermedad no cobrando jamás nada, pero todos le ofrendaban mucho más que si cobrara, quizás fuese porque Juan, era hombre que las gentes le querían, le admiraban y le honraban. —Una tarde estaba Juan sentado frente a su casa, que alejada de la aldea en solitario se alzaba, silencioso y cabizbajo no viendo que le observaban, Juan cavilaba en silencio, o tal vez feliz lo fuera y en nada quizás pensara. Más de pronto alguien le dijo con voz cristalina y clara, como las aguas que nacen en las fragosas montañas, con voz cantarina y brava, como la que hace el malvís en la libertad del campo, dueño y señor de su ente, no siendo esclavo de nada, con voz mansa y adulzada, como la que hace la hembra, cuando a su amado le invita, o a su cachorro le halaga, con voz cálida e inocente, como los rayos del sol que dan vida a todo ser, sin preguntar si hay algunos que no merecen tal gala con voz que era un embrujo, para cualquier ser viviente que su música escuchara: —¡Señor Juan! ¿Se encuentra enfermo, o tal vez tiene tristezas que le infelizan su alma? —Juan levantó su mirada, y allí en mitad del camino Rosina le reparaba, con sus candorosos ojos y una divina sonrisa que en sus boca bailoteaba. —¡No preciosa soy feliz, no tengo en pobreza nada, que me fabrique el dolor, ni el odio ni la venganza, ni el egoísmo maligno, ni una ilusión desquiciada! —¡Soy feliz porque soy rico, al saber que no poseo querella de hacienda vana, tengo comida y cobijo, vecinos que bien me quieren y muy tranquila mi alma. —¿Puedo sentarme a tu lado a charlar si tiene gracia...? —¡Tengo la gracia del cielo, cuando hasta mi lado llega, la hermosura más preciada por la inocencia guiada! —¡Puedes Rosina si quieres hacer cuanto a ti te plazca! —¡Señor Juan, yo soy curiosa, como mujer bien pagada, cuentan en la aldea cosas de usted y ninguna mala, pero yo quiero saber esa tristeza que tienen sus ojos que ahora me halagan, ese no querer tener, cuando todos en la vida, por el poseer se afanan! —¡No están tristes mis pupilas, ya que en verdad son dichosas, tal vez se encuentran cansadas, por el placer tan inmenso que en todo momento gozan! —¿Cómo es posible señor, que estando sólo en su choza con agranda *** ***y de todas sus bondades, y ocasiones hubo muchas en que estándome yo sola he pensado en bien amarle. Señor Juan, nunca me quite de este placer que yo siento al poder acariciarle, al poder amarle tanto, como no he podido amar, nada más que a la mi madre! — Juan dominando el deseo que su espíritu sentía, de sus sentidos dislocos perdidos en el placer del vicio que da la carne, pudo un tiempo detener prisioneros tales naturales males, pero al fin incontrolable, besó a Rosina en sus ojos que eran maravillas tales, con el ardor de la quema controlada y sin desmanes, y acariciando su rostro con hermosura pureza del más escogido ángel, le dijo ya emocionado despreciando sus maldades: —¡No sé si el cielo me premia dándome cariños tales, o si me pide un calvario que en duda pongo en llevarle, sólo sé Rosina hermosa, princesa maravillosa con designios celestiales, que en mí hallarás tú siempre cuanto tenga y pueda darte, puedes venir a mi casa siempre que el querer te llame, mi puerta no tiene llave ni para ti, ni tampoco para nadie! —¡Señor Juan, soy tan dichosa que mi pecho se me abre, y por él se me desbordan todo un Firmamento lleno de gozosas alegrías, porque no tienen cabida en mi alma que las hace! —Juan de nuevo acarició aquel ángel tentador, y sin poder contenerse aunque luchó con ardor, sus labios fueron directos aquella rosa encarnada, que era su boca preñada de virginidad y amor. Y lejos de ser esquiva a tan bacanal caricia que se enredaba en el beso que en sus labios se prendió y aquella fuente de gozo, de un deseo incontrolable de un embrujo tentador, respondió al beso en medida que el beso que recibió, y rauda salió corriendo envuelta en gloriosa dicha, con marcado rubor, le dijo adiós con su mano, hacia su aldea marchó. —Juan quedó sólo y maltrecho por el placer el dolor, sin llegar a comprender, que tanta inocencia pura, tanta hermosura y candor, pudieran vivir tan juntas en natural parangón, y darle a él tanta dicha, como carga de dolor. "LA MUERTE DE JUAN" —Fue condena para Juan imposible de vencer, aquel fuego que prendió Rosina en su corazón, era un veneno de infierno que le empujaba al placer, y no al honrado sendero de querer a la inocente como el padre que no ser. —¿O quizás es el demonio ese ángel celestial que en figura de Rosina a mí me vino a tentar, el inocente soy yo que en la inocencia fiar? —Ella se dejó halagar, yo con pasión la besé, y busqué en sus labios puros no el cariño paternal, sino el deseo carnal que en todo Humano se encuentra, como dios del placer, muchas ocasiones hay que ni el más santo barón, ni la más casta mujer son capaces de frenar y violan la castidad en su vida alguna vez. Si a este extremo llegan ellos, ¿qué podré yo hacer que soy un vicioso por demás de la droga y el placer? —Y ella se dejó halagar, y con su candorosa inocencia despertó en mí otra vez, las locas ansias de amar, que dormidas las tenía pensando que nunca más volverían a despertar, puede que ella sin querer me incitara en la pasión, por eso yo la besé, y busqué en sus labios rojos fontana de gran placer, apagar mi sed de amor, y cuando tal degustaba pude y en ella yo notar, que respondía a tal goce no con querer paternal, sino con ansias de amar, y al igual que yo gozar. Y sus pechos prominentes recios por virginidad, he visto que se alteraban sacudidos por el goce que al largo beso arrancar. Y sus ojos hechiceros brillantes como luceros cuando el alba se acercar, he visto que se cerraban extraviados y sumidos, como buscando en su mente un acomodo gustoso del placer desconocido que ella aún no degustar. —¡Más que digo! ¡Estoy demente! —¡Cómo piensan mis sentidos cosas tan bajas y ruines de una virgen inocente que como a padre me amar! —¡Santo cielo, estoy perdido dentro de este fuego ciego que sin mudanza ninguna, me conduce con fiereza al desbordado deseo, de una pasión tan demente que me roba mi sosiego, y que me empuja insolente al pensamiento más bajo que mi mente fabricar! —¡Qué feliz era yo antes en este mi bello valle, dónde desde lejos vine con el propósito firme de hallar la tranquilidad fundiéndome con la paz, que tanto necesitaba mi alma ya emponzoñada por tanto el cuerpo gozar! —¡He de marcharme del valle mañana a lo más tardar, he de huir de esta pasión que a velocidad del rayo me roba sin contenerla, el tesoro más preciado que era mi tranquilidad. He de alejarme si quiero que mi deseo carnal, consumado no se vuelva con la fiereza bestial que en afán pone la fiera cuando el hambre la devora, y para calmarla mata al inocente cordero criatura celestial, que muere en la fiera garra sin pronunciar un sollozo, como morirá la honra de la inocente Rosina, para calmar el Placer que en mi alma dislocado aspira al rico bocado de su hermoso virginal! —Ya la tarde caminaba en pos de la oscuridad, que ensombrecida en el valle hacia sus cumbres se alzar, Juan se adentró en su cabaña casi enfermo por la fuerza que había gastado en pensar, queriendo sepultarse dónde ni el mismo se hallar, para olvidar el tormento de la más grande pasión que en su vida le tentar, por eso, con sus hierbas drogadizas y otros diversos potingues que él sabía preparar, mezclados con miel y caña, en una olla con agua al mor del fuego aliñar, y cuando en su punto estuvo aquella droga fatal, se acostó en su ruin camastro y a tragos largos y ralos con gusto se la libar, para apagar en su mente su pensamiento encendido que en la Rosina quemar. —Tiempo hacía que la noche del valle ya se adueñar, cuando sintió que en su puerta alguien la abría y entrar, en el interior del cuarto con voz candorosa y suave en murmullo cariñoso que al de la gloria apariar, le decían con misterio que le pareció que era su mente que trasvolada al ente que le tentaba, de él se quería también por doble puerto mofar: —¡Señor Juan! ¿Está dormido...? —A la luz del mal candil que iluminaba la alcoba, con destellos que bailaban en las borronosas sombras, dándoles casi una vida que a más claridad no hallar, Juan vio a Rosina sonriente, entre azorada gozosa, e incorporándose presto en su catre empobrecido, preguntole preocupado aunque alegre por pensar, que en su sino escrito estaba que aquella virgen doncella sólo venía a buscar, el aplacar su pasión con la que a él le atenazar: —¿Cómo se atreves princesa, ángel hermoso del cielo, criatura primorosa, diosa de mis desvelos, ruina de mis desventuras, soberana de mi cielo, cómo te osas Rosina, encantadora xanina, que has embrujado mi alma con tu amor que al ser divino yo como mortal no espero, cómo te atreves te digo, en venir desde la aldea, sólo y en noche sombría, hasta esta casa malvada, dónde mora tu deshonra yvive mi desespero? —¡Señor Juan, no pude, y juro que lo intente con denuedo, pues algo, si que no comprendo, una fuerza misteriosa que me traspasaba el alma, entre alegre y pesarosa, entre dichosa gozosa, repugnante y vergonzosa, una pasión tan profunda que al ser salvaje es sincera, una poderosa magia que al ser divina es misterio, me obligó sin yo oponerme, a que dejase mi casa muy despacio en silencio, me trajo a su presencia, y aquí estoy porque le quiero! —Juan con tristeza profunda y alegría en alto cielo, con pasión que se apagaba y en amor ardía fiero, asió la infusión de droga y bebió con el consuelo, de ver abierta a la postre la puerta de su gran cielo. Cogió Rosina la olla de entre las manos de Juan, que no hizo ni un amago para impedir que ingiriera de aquella su medecina que le aploacaba sus penas y con su sonrisa hermosa, inocente y candorosa, bebió Rosina con gozo la caramelosa droga, tras beber un largo sorbo, siguió sonriendo feliz, a la par que se acostaba en el catre a par de Juan, y con sus palabras dulces y sus manos primordiosas, caricias sembraba en Juan a la par que le decía: —¡Algo tiene esta bebida que de alegría me llenar, algo que sabe tan dulce como la miel en panal, algo que enciende mi alma y en el aire me hace andar, tal parece que soy ángel con alas en mis espaldas que me permiten volar! —¡Señor Juan, mi Juan querido, siente un calor en mi cuerpo y la ropa me estorbar, voy a quedarme en porricas (desnuda) para contigo gozar, soy feliz mi Juan querido, tanto que dudo en el mundo, un ser con más dicha y gozo, como yo no sé si habra! —Y así entre besos y abrazos, caricias, risas y juegos, en aquel renqueante catre sucio y pobre por demás, Rosina la candorosa, la inocente virgen pura, perdió su honra gozosa, conociendo jubilosa un placer que no soñar, perdió su casta inocente y a cambio ganó dichosa, saborear felicidad. —Toda la noche fue fiesta de besos que se perdían sumidos en el placer, de caricias de halagos, que hasta las puertas abiertas de su honra destrozada, llegaban en oleadas, sin jamás desfallecer. —Y así amándose ciegos sin pensar en el después, cantó el malvís su tonada y llegó el amanecer. —Fue entonces cuando extenuados de tanto amor y placer, fundidos en el abrazo que sólo el querer saber, se perdieron en el sueño feliz y de pesadez, que a los cuerpos adormece después de beber placer. —Se alarmó por la mañana la aldea que despertaba aprestándose al trabajo como cada día hacer. Se alarmó por los lamentos, llantos y gran desespero, que la madre de Rosina con grande pena lo hacer. —Puesto el pueblo sobre aviso, pronto cundió en todo el valle la noticia ya agrandada del dolor que acontecer. —Unos decían con pena, que tal vez fuera raptada por alguien que la querer. —Viejas hubo que dijeron porque que en misterios creer, que Rosina no era criatura humana, sino que era una Xana, y con ellas a sus fuentes otra vez querer volver. —Todas las gentes del valle la llamaban y buscaban, por los montes y praderas, por las ubérrimas cumbres dónde el utre (el águila) campaba, por las abexías (húmedas sombreadas) y abruptas fondigonás (hondonadas), por las veiras del regueiru (orillas del torrente), que cruzaba sulfuro la rica verde vallada, y todos con desespero perdían ya la esperanza de poder jamás toparla, y ya casi se creían, que Rosina era una Xana que a sus fuentes retornara. —Alguien llegó a la cabaña del bienhechor curandero, la vio abierta y solitaria, llamó a Juan con fuerte voz, y al ver que no contestaba, dentro de su casa entró. —Y allí, en el catre humilde del magnánimo señor, juntos y muy abrazados, sumidos en dulce sueño, Juan y Rosina dormían sin despertar a su voz. —Salió raudo de la casa quién el primero los vio, y a gritos dijo en la aldea dónde Rosina se hallaba y nadie se lo creyó. —Pero al afirmarlo fiero, y rogar que le siguieran, todos corrieron tras él, y entraron en la cabaña, y vieron a los amantes durmientes y entrelazados cual si fuesen uno dos. —Asustados los vecinos al ver lo que no creyeran aunque jurasen por Dios, zarandearon los dormidos, con rabia, odio y furor, y despertose Rosina, pero Juan no despertó. —No se alteró la Rosina, ni menos se levantó, halagó el pelo de Juan, con cariño le besó, y les dijo a sus vecinos con voz preñada de ira, de desprecio y de valor: —¡Dejazle dormir tranquilo, que vuestras horrendas voces no perturben a mi amor, y marcharos de mi presencia, pues no volveré a la aldea, ya que mi casa está aquí, porque desde hoy ya soy, ante Dios que es el que importa, la fiel esposa de Juan, al que le entregué mi honra y todo mi corazón! —Fue la madre de Rosina herida en su sentimiento con vergüenza con fuerza enloquecida por deshonra tan atróz, la que asiendo a Juan con envilecido furor, del catre al suelo tiró y allí en el suelo empobrecido, del miserable cuartucho, todos juntos comprobaron sumidos en un terror, que de miedo confudiólos al presenciar con pavor, que Juan seguía dormido, y en sus labios florecía una sonrisa feliz, que la muerte por la dicha al matarle le dejó. —¡Está muerto! ¡Le has matado! Dijeron aquellas gentes mirándola despavoridos, como si Rosina fuera demonio exterminador, como si aquella muchacha que siempre del pueblo tuvo el cariño y el halago, el aprecio más pagado, y el amor de los rapazus (mozos) que por ella suspiraban con buen querer e ilusión, cómo si aquella preciosa y angelical criatura que desde niña alegrara con sus cantes y sonrisas, galanuras y prestancias, sencillas y naturales, ausentes de vanidas y de hipócritas maldades, los vivires, y quehaceres de las gentes de aquel valle, de pronto se convirtiera en lo mas sucio y maldito que a un humano le caver. —¡Bruja del demonio eres Xana de gran maldición! —Dijeron algunas gentes con el odio retratado en sus ojos y audición —¡Has venido a esta cabaña tan sólo con la intención de asesinar a este hombre, que era nuestro curador y un santo de bendición! —Levantóse de aquel catre Rosina sin el pudor, y en porricas (desnuda) como estaba, con el cuerpo más perfecto que jamás la tierra dio, abrazose a Juan llorando entre gritos lastimeros tan cargados de dolor, que doblegarían en pena a otras gentes que no fueran sus vecinos que la odiaban, y con desprecio la miraban, con repugnancia y con terror. —¡Fostes vuexotrus baldrietchus, gafuróuxus achuquinus (fuisteis vosotros cobardes, despiadados asesinos), hijos de satan malditos, los que matasteis a Juan mientras que dormía yo, un sueño que no era sueño, sino gloria del Señor! —Gritóles Rosina airada, fuera de sí dislocada, transfigurado su rostro por tan inmenso dolor. —¡Yo pido al Señor del Cielo, o al rey del infierno fiero, que sobre vosotros baje poderosa maldición, que os quite la alegría, la paz y prosperidad por asesinos que sois! —Al día siguiente en el valle fue enterrado el pobre Juan, llorando sin ver consuelo, tras el féretro entablado Rosina le acompañaba hasta la dura morada dónde su cuerpo sin vida sería pasto de la tierra, porque de ella nació. —Con Juan se fue de Rosina la alegría alborozada, el brillo de su mirada cautivadora de amor, su virginidad gozada, sus sonrisas primordiosas que de ángel eran canción, su inocencia candorosa su felicidad dichosa, gozada en el mismo día que su honra se esfumo. —Más de dos meses Rosina en su lecho desesperada enferma de amor vivió, y casi su muerte halló por la pena que sufrió. —Cuando al fin salió del mal y a su cotidiana vida de trabajo retornó, lo hizo ilusionada de renaciente alegría, al saber que en sus entrañas un hijo estaba creciendo fruto de su gran amor. —Fue su vida desde entonces en aquel valle querido, la condena del infierno o un castigo del Señor. —Ella que siempre había sido la hermosura y la canción, la alegría y la sonrisa, la ilusión de tantos mozos que deseaban su amor, la inocente virgen pura sin orgullo ni obsesión, era ahora por sus gentes despreciada con horror, insultada muchas veces con ofensivas mentiras, dónde la airada venganza de la envidia recogió. Hasta los mozos que antes la trataban con cariño y marcada veneración, ahora la repudiaban, y con socarronas risas le lanzaban sucias sátiras, y la nomaban Paraxa (nombraban puta) con la misma asiduidad, que antes le decían bonita en cualquier otra ocasión. —Algunas viejas había que con sutil agudeza que en el aldeano es primor, sembraban entre las gentes el veneno acusador, con frases tan bien urdidas de historias que antiguas son, que Rosina era una Xana, que sólo traería al valle desgracias y males tales, que mejor era apredrearla y arrancarle de su cuerpo su vida de maldición. ALUMBRAMIENTO, MUERTE Y SANTIDAD DE ROSINA —En el culminante estado de su amada gestación, Rosina aquella mañana fue con sus vacas al prado, y allí en el raso campo a la luz clara del sol, se puso enferma de parto, y entre la hierba rosada a dar a luz se acostó. —La alegría acariciada que tanto tiempo esperaba, semilla que iba a nacer fruto de su gran amor, se tornaba por momentos en acuciante dolor, que le hacía revolcarse entre la crecida hierba, entre gritos lastimeros que le arañaban la entraña, porque su hijo quería ver la claridad del sol. —Ella sola en pleno campo, sin que nadie le ayudara, ni menos la consolara ni con palabras ni hechos, sin que una mano piadosa l'enxugara (le secara) los sudores que el dolor los hacía crecer, ella sola a lo salvaje, como siempre había vivido con natural sencillez, como si fuera una fiera con el dolor de mujer, estaba alumbrando un hijo, con la natural manera que en su día lo supo hacer. —El esfuerzo agobiador y el dolor desgarrador que sufriera al alumbrarlo, la privaron del sentido durante ignorado rato, y así el infante gritaba en la soledad del campo, mientras que era lamido con cariño casi humano, por Petra la perra loba, que con su ama la Xana apacentaba el ganado. —Desde las altivas cumbres dónde el águila vigila, con sus ojos encendidos de rapidez desmedida, y precisión ajustada a sus ansias de asesina, la soberana del aire había visto la muchacha, entre las hierbas tendida cual si muerta se encontrara, y al pequeño dando gritos, aunque Petra, cariñosa con maternidad lamiera, cual si su cachorro fuera, no el hijo de su ama. —Sanguinaria y despiadada vio la reina de las cumbres en el infante un festín, de sabrosa carne humana, y bajando de los cielos con sus alas replegadas y la rapidez del rayo cuando del trueno se escapa, arrancó en vuelo rasante de entre las fauces del perro que en el momento cuidaba con desmedido cariño al instante que hacia el cielo el águila se elevaba. —Lamentos que daba el niño entre las feroces garras de águila desalmada, mientras que la fiera alada sin piedad entre sus uñas al instante asesinaba. —Ladridos de grande pena que la perra noble y buena más humana que animal enloquecida hacia el cielo con fiera rabia lanzar, mientras que chillando alegre la reina de las montañas majestuosa planear, para llegar a su nido que colgado en el abismo del inaccesible risco, iba a ser mudo testigo, del ángel que en un festín, un águila devorar. —Al fin la pobre Rosina del olvido del desmayo a la razón retornar, y recorrió con anhelo de una alegría sin par, que había alumbrado a su hijo, y rauda miró angustiada en que lugar se encontrar. —Vio a la noble perra entre la hierba acostada que quejidos murmuraba cual si culpada lo estar, vio su razón desatada ensenderada en camino que a la demencia guiar, si no encontraba a su hijo que ella sabía que alumbrar. —Pero no... pudo hallarle, ni ya nadie le encontrar, porque aquella fiera alada un festín con él se dar. Su dolor al más medrado, su penar crecido al más, hicieron de ella el demente que sin perder la razón como loco se portar. Clavó sus hermosos ojos en el Infinito cielo, y con llanto desgarrado por mil lágrimas regado que las fuentes del dolor desmandadas en riada todo su ser anegar, reclamaba su justicia al Señor que así le hablar: —¿Dónde mi hijo se fue si en mi entraña ya no estar? —¿Dónde Hacedor Poderoso con tantos ojos que tienes que todo lo escudriñar, dónde mi hijo se fue, que ladrón me lo robar? —¡Yo le he visto aquí nacido, sano y fuerte cuando Tú mi sentido me quitar. —¡Dime Señor te lo ruego, y a cambio mi vida entera ahora mismo te entregar, dentro de atroz sufrimiento que inventado aún no estar!, ¿que malvado despiadado a mi hijo me robar? —¡Vamos Señor que no oigo tu Divina voz hablar! —¡Dime si mudo lo eres al menos con una seña dónde mi hijo morar! —¡Despierta Señor del Cielo, si es que dormido lo estás, y busca a mi hijo pronto que sino se morirá! —¡Oh Señor ya te comprendo, no me quieres ayudar, porque a nadie Tú le ayudas mientras que vivo lo estar! —¿Oh acaso soy yo la Xana que en las fontanas morar, y estoy viviendo un sueño que no es mi realidad? —¡Si así es mi creador, el sueño es mi verdad! —Revolcándose en la hierba que su drama presenciar, prisionera del dolor, que descanso ni sosiego, ni un instante le dar, ahogándose en las lágrimas, que de sus ojos brotar, la desgraciada parida horrendos gritos lanzaba, que en el aire se perdían fusionados y apagados en distancia, por el cante del malvís, el jilguero y la calandria, por el rumor de las aguas que felices y hermanadas, el bullicioso torrente hasta la mar las llevaba. Por la canción tan pareja que hace el grillo y la cigarra. Por el graznar de los cuervos y del águila malvada. Por la brisa cariñosa que acaricia oxiginada, los foyajes que orquestean músicas en la arbolada. —Solo Petra su fiel perra con sentimientos de humana, traspasada por la pena, acaricieba lamiendo las lágrimas de su ama, ella si podía decirle si su lengua en voz montara, que taimada criatura a su hijo devorara. —Más de pronto la Rosina, cómo si un demonio fiero en su alma se albergara, dándole vida a una idea que un dolor más encendido por ver clara su desgracia de sus sentidos saltara, con los ojos extraviados por la furia en tal creada, se levantó envenenada con ardor de herida fiera, y asiendo a su noble perra con sus manos encrispadas dirigidas por el odio de su razón desquiciada, apretóla por el cuello con el ansia de matarla, mientras que con voz rabiada gritaba desaforada: —¡Fuiste tu perra maldita la que mataste a mi hijo, la que con placer de averno hiciste de él un festín devorándome mi entraña, fuiste tu asqueroso bicho traicionero y carnicero, la que se comió a mi hijo mientras que yo avasallada por el dolor más profundo fuera de razón estaba! —¡Pero ahora morirás en mis manos desgraciada, y te rajeré tu vientre, y en pequeños pedacitos que enloqueceran mi alma, sacaré de él a mi hijo, aunque no sea nada más que para poder mirar los despojos de mi entraña! —Fuerte y grande era Petra la perra humanizada, que al verse tan maltratada por su ama desquiciada, luchó con fiereza noble librándose del dogal que en su cuello aprisionaba, logrando huir con lamentos hacia la aldea alejada. —Trás ella como una loca, llena de sangre y airada, con sus cabellos revueltos al viento que acariciaba, y sus ojos extraviados dónde la furia brillaba, acusando con palabras de maldición anegadas a su perra endemoniada, entró la moza parida en su aldea enloquecida, y los vecinos al verla en facha tan desastrada, lejos de apenarse de ella, los malditos la injuriaban, y la siguieron gozosos sonrientes en algarada, hasta llegar a la casa dónde Rosina moraba. —Y allí la vieron salvaje como la fiera rabiada, maltratar con una furia que de el tigre era copiada, a la Petra su fiel perra, que aunque comprendiera todo y sin poder decir nada, asustada y encogida miraba entre lamentos a su ama trastornada. —¡No te escaparás ahora de mi venganza malvada, bestia satánica y ruina, peor que tu hermano el lobo de donde has sido encarnada, tú has devorado a mi hijo, y yo te arrancaré tu alma! —¡Mientes bruja fuiste tú, la que vil muerte le diste igual que has hecho con Juan, y harás desgracias sin par en el valle mientras vivas, porque eres la Xana mala, qu’encaldas (que haces) calamidades, sin darnos ninguna dicha, por eso vas a morir ahora mismo por maldita! —Dijo una vieja rabiosa a la par que una pedrada le lanzó contra su cuerpo. Otras personas con saña a la vieja secundaron. Y así la Xana Rosina, la muchacha más hermosa que jamás criara el valle, la de mejor sentimientos, la de más puras maneras y naturales virtudes, moría a manos de sus gentes, apredreada y despreciada, tratada como una bruja, que sólo sembraba el mal. —Y Rosina no había sido nada más que un ángel bueno, que supo amar y vivir dentro de la libertad, tan natural y sencilla como la vida que crece en rico o pobre lugar, Rosina con ser antigua, siempre moderna será, como las mozas de hoy, si alguna sabe de veras lo que es la libertad, no el anárquico vivir que a su gusto se inventar. —Justamente el mismo día que sus malvados vecinos a la Xana asesinar, una peste pobló el valle, y’achegaba en fechura de morrinas, que dexaba a lus teixus ya les cortes, enxemaus de prexones y’animales, en fechura de cadarmus que fedíen, como guelen les morrines enus branus. (Y llegaba en hechura de mortandades, que dejaba a las casas y a los establos, sembrados de personas y animales, en forma de cadáveres que olían, como suelen hacerlo los cuerpos muertos abandonados en los campos con las calores de los veranos). —No fueron tardas las gentes de aquel próspero valle, en darse cuenta de que aquella calamidad que les rodeaba en forma de muerte, de dolor y de otros males, era un merecido castigo que el Cielo les enviaba, por haber dado muerte tan injustamente a la Xana Rosina, que era la criatura más deliciosa y buena que había nacido para bien de todos en el valle. —Pronto comprendieron todos al hacer memoria, que durante el tiempo que la melgueira Rosina había vivido junto a ellos, solo felicidad, alegría y bienestar habían gozado siempre, sólo desde el momento que tan vilmente la habían asesinado, sobre todos ellos desencadenárase la peor de las desdichas, tal parecía que la peor de las maldiciones pesara sobre ellos, para hacerles pagar la horrenda muerte que le propinaran a la inocente Rosina. Por esto, todos en la intimidad de sus pensamientos en un principio, le rogaban fervorosamente a la Rosina que les perdonara el cuantiosísimo mal que le habían hecho, y luego ya más tarde, todo el valle ya convencido de que sólo Rosina podría salvarlos de aquella maligna peste que llevaba a sus vidas y diezmaba a sus ganados, se reunieron en comunal junta las seis aldeas que formaban el valle, y acordaron con el consejo del cura que el veía en aquella santoral industria un saneado negocio para su cuarexa (cartera), levantarle en el centro del valle con todo el apremio que fuera posible, una pequeña capilla, dónde se veneraría la imagen de Rosina con el Santo nombre de Santa Rosa, que sería siempre la soberana y fiel guardadora de todas las gentes y eros de aquel valle, dónde siempre había vivido con la felicidad y alegría de un ángel, y había sabido morir, con la entereza, resignación y valentía, con que suelen hacerlo los santos mártires. —Y fue cosa casual, o tal vez milagrosa, pues nadie a ciencia cierta sabe hasta dónde llegan los misterios que encierran a la Humanidad, la historia o leyenda fue que nada mas que dio comienzo la santoral obra, otra vez volvió a reinar en el valle la alegría y a felicidad, la prosperidad y el bienestar que siempre tuvo, que según el parecer de todos desde el mismo Jardín del Cielo, a todos por igual les enviaba Rouxina, la Melgueira ya embruxante xanina, que ellos un día tentados por el mismo demonio, la habían insultado, despreciado e inhumanamente asesinado. —Y así todos los años, en la misma fecha que la habían tan vilmente apedreado quitándole tal vilmente la vida, viejos y jóvenes, gozosos y felices, alegres y llenos de sana y recia fe, cantaban y bailaban lo mismo que solía hacer la Xana Rosina, y satisfechos de natural felicidad se divertían al lado de su encantadora ermita, festejando con suprema fe su Romería.Primer Diccionario Enciclopédicu de la Llingua Asturiana > freirus
-
3 carraca
Carraca, esta palabra significa comida, condimentos, conquivus, (cacharros, etc.). Cuando íbamos a llindiar el ganáu disdi ‘l albiar el díe fasta que tapecíe, (cuidar el ganado desde el amanecer hasta el oscurecer) llevábamos la carraca nun cabaxín, zurronacu ou cestacu cualquier, (cabás, zurrón o cualquier otro cesto). Les muyeres baxaben al merquéu ya traíen la carraca pa toa la xemana. (Las mujeres bajaban al mercado y compraban si tenían dinero lo que se necesitase en la casa para toda la semana). Carraca tamén lu ye lu que lus vaqueirus chebaban disdi la teixá pal sou cabanu ou corte de la braña, dunde a lu mexor taben un fatáu de díes xin baxar a l'aldina, per ístu llebaben un carracáu de couxes que ñecexitaben. (Carraca también es lo que los vaqueros llevaban desde casa para sus cabañas del puerto, las morteras o los prados, donde a lo mejor estaban unos días sin bajar a la aldea, por esto subían muchas cosas que necesitaban y no todas eran para comer sino que algunas eran simples cacharros, o humildes mantas. Y carraca hermanos míos, era la que hacía mi madre y todas las vindas de los rojos, cuando todas las semanas iban a visitar a sus maridos a la Cárcel Modelo de Oviedo, como por las demás no puedo hablar, porque yo no sé cómo se arreglaban las pobrecitas, aunque me supongo que muchas hasta pidiendo limosna, sí que lo puedo hacer de mi madre, que todos los martes era el día que tenía de comunicación, y ella nunca sabía si le iba encontrar vivo, porque por aquellos tiempos fechus de llágrimes ya xufriencies, tous lus díes na carxel d'Uviéu achuquinaben cambrionáus enteirus de xóvenes astures y'anxina d’ista maneira tan achuquina, encalducá per prexones xin concencia, nin dinidá nin «Xusticia Humana», fexérun bon amagüestu de toes les xuventúes roxes d'Asturies, ya les pouques que nun achuquinarun llantárunlas nus batallones de trabayadores, dunde munchus morrierun achindi fartus de fames, de llatigazus ya vexaciones, ya lus oitres que xuerti tubieren de golguer pa la sou teixá, fexérunlu mamplenáus d'amollexíes que per mor d'echus tamén fatáus morrieron. Falaba you que carraca yera lu que miou má le chevaba ‘l miou pá tous lus martes a la carxel, que you nun séi lu que yera, perque na nuexa teixá nun había esconxolancia de nagua, peru lu que fora écha llantábalu tou nuna fardelaca, ya colaba na xuntura d'oitres muyeres de l'allina camín d'Uviéu tres ou catru gores endenantes qu’almaneciera, pos teníen qu'espatuxar alrreór de cuarenta quilómetrus andandu ya oitres tantus pa la regolguía, pos entoncenes nun valía faer el auto-stop que güéi se fae, perque tous lus cambriones ya coches cuaxi yeren millitares, y'angunus oitres yeren de lus drechistes, ya lus roxus nun teníamus namái que goxetáus mexeries, ya manegáus de miéu ‘l nuexu hermenu ‘l venceor, perque lus nuexus homes morrieran lluchandu nel frinti, ya lus oitres taben arretrigáus per les cárxeles dunde poucu a poucu lus achuquinaben ou lus esclavizaben nus batallones de trabayaóres, anxina yera que tou Asturies taba xemada de viudes, de vieyus ya de guaxiquinus güerfaninus, que tous nuexóitres, viétchus, muyeres ya nenus de lus roxus, díbamus ser esclavizáus inhumanamente baxu 'n enfernal xugu que nun nus dexaba más llibertá que la que nel xuenu cheldábamus. —Ya n'agora vou xebrame del trabayu d'enfilerar pallabres p'encalducalus cuamigu dientru d’ista hestoria dou tán lus raigones ya l'escola de nuexes costumes ya llingua. TRADUCCIÓN.—Por aquellos tiempos hechos de lágrimas y de grandes sufrimientos, todos los días que el Hacedor alumbraba, en la cárcel de Oviedo asesinaban camiones enteros de jóvenes astures, y así de esta manera tan despiadada y asesina, llevada a cabo por personas sin conciencia, ni dignidad ni ninguna clase de «Justicia Humana», llevaron a término casi el total exterminio de las juventudes rojas de Asturias, y las pocas que no asesinaron, las esclavizaron en los famosos batallones de trabajadores, donde muchos allí murieron hartos de hambre, de vejaciones y latigazos, y los pocos que tuvieron la suerte de volver a sus hogares, lo hicieron llenos de enfermedades que por mor de ellas también murieron bastantes. —Decía yo que carraca también era lo que mi madre le llevaba todos los martes a mi padre a la cárcel, que yo no sé lo que pudiera ser, porque en nuestra casa no había ninguna cosa de nada, pero lo que fuese ella lo metía dentro de una saca y marchaba en unión de otras mujeres de la aldea camino de Oviedo tres o cuatro horas antes que amaneciese, pues tenían que caminar alrededor de cuarenta quilómetros y otros tantos de retorno y todos los hacían andando, pues no servía hacer el auto-stop que hoy se hace, porque todos los camiones y coches casi eran militares, y algunos otros que había eran de los derechistas, pues los izquierdistas no teníamos nada más que grandes cantidades de miseria, así como de miedo a nuestro hermano el vencedor que jamás se portó nada bien con nosotros, porque nuestros hombres habían muerto en el frente, y los otros estaban presos en las cárceles, donde poco a poco les iban asesinando, o los esclavizaban en los campos de concentración o batallones de trabajadores, así era que toda Asturias estaba sembrada de viudas, de viejos y de niños huérfanos, que todos nosotros, viejos, mujeres y niños de las izquierdas, íbamos a ser esclavizados inhumanamente bajo el infernal yugo que no nos dejaba más libertad que la que en el sueño hacíamos. Y ahora me voy alejar del trabajo de poner en orden las palabras en este diccionario, para llevarles conmigo a los lugares donde yo he aprendido la dulce lengua de Asturias, que no es otro lugar que la escuela donde vivían las raíces y costumbres de Nuestro Pueblo, pues no se pueden buscar nuestras falancias en ningún otro lugar ni parte. Por esto les digo ahora, que si yo no hubiese vivido tan simple, sencilla, pobre, miserable, esclavizadora y dentro de la más natural de la «RAIZ ANCESTRAL DE ASTURIAS», ni yo ni nadie podría legarle a mi «AMADA ASTURIAS» ni a sus «HIDALGAS GENTES», la documentación pura, natural y sencilla que pueda tener este diccionario, porque desde estas mis simples líneas y mirándome muy mucho de lo que digo, les afirmo que hay muy poco fiable por no decir nada, escrito de nuestras costumbres y lengua. «DIES D’ENFERNU» (DÍAS DE INFIERNO) —Yera you 'n zaragoletu, 'n guaxiquín, un nenacu, 'n rapacín (un niño de unos ocho años), cundu la ñecexidá más prieta me fexera depriender lu que yera ‘l dollor, la xufriencia, l’inxusticia, lu pior qu'el Home pudiés encaldar d'enría lus sous xemexantes, you yera ún de lus miles d'anxelinus de miou Tierra que diba faer arroxaúra nel vivir d’ enfernu que m’aguardaba. Xin, fatáus de güérfanus lu mesmu que you, que güéi nel díe xuntu con nuexes familias, ente fius, ñetus, ya tou ‘l andecháu de parantela xomus más de la metá de les xentes d'Asturias, peru naquechus tempus d'achuquinus ya inxusticies nun yéramus namái qu'unus guaxiquinus dexamparáus de la man del Faidor ya del Home, ya tous noxóitres tubiemus que catanus el xustentu de fatáus de maneires diferientes, la miou per exemplu fó'ísta. COLOCOUME MIOU Má de cabrieru na teixá d'un amu baldrayu y atuñáu, llabascu y'achuquín tan solu per que me diera de comer ya me vistiera dalgu, peru ‘l condenáu matábame de fame, ya la vestimenta que punxu d'enría ‘l miou llombu conxistía nun calzáu que la metá ‘l tempu espatuxaba con las patas arregañás, apaxiétchau con unus fatucus tous esgacicáus que per tous lus lláus diben les mious carnis al entestate, acaniláes per el callor ya ‘l fríu en tou ‘l tempu. —Tenía yo aproximadamente ocho años de edad cuando me asesinaron a mi padre, y me recuerdo con toda exactitud cómo la ley de aquel tiempo llevó a cabo tan imperdonable, deshumanizante y vandálica felonía. —Nuna nuétche (una noche) llegaron a la casa de unos tíos míos que en mi aldea vivían y donde mis padres y yo nos refugiamos al término de la guerra en Asturias cuatro desalmados, cuatro bandoleros, cuatro inmundicias humanas, que escudados tras de sus armas empuñadas, representaban l'enñordiada Lley (LA SUCIA LEY) que en aquellos tiempos a la Justicia traicionaba, cuento yo, que aquellos cuatro merucus (gusanos), atemorizando e insultando a toda mi familia, detuvieron a mi padre, le amarraron como a la bestia que se lleva al matadero y se lo intentaron llevar de la casa, sin que mis tíos, (y la cosa no era para menos), intentasen pronunciar asustados como se encontraban ni la más mínima palabra de súplica o protesta. Pero mi madre no les secundó, sino que bravamente intentó defender al sou home (a su marido) no sólo con la palabra, que mi madre la tenía d'aguxa lu mesmu qu’un bon obreiru (de afilada lo mismo que un buen aguijón), sino que temerariamente se abalanzó sobre ellos y fuele preciso a uno de aquellos cobardes y desalmados representantes de la deshumanizada ley que corría en aquellos tiempos, de propinarle varios golpes con la pistola, dejándola mal herida y ensangrentada, tirada en el suelo con el conocimiento perdido. Mientras que aquellos bandidos, se llevaban a mi padre sin permitirle que de mi se despidiera, y tan solamente le he podido ver por última vez, tres les rexes de la cárxel d'Uvieu 'n die 'ndenantes que l'achuquinaren. (Detrás de las rejas de la cárcel de Oviedo, un día antes de que le asesinasen). Pronto mi madre y yo, llenos de la más desolante de las tristezas, y vestidos con el traje de las más indigentes miserias y pobrezas, nos marchamos de la casa de mis tíos y nos asentamos en la abandonada, vieja y destartalada casa de mi abuela. Y sin muebles, ni nada, los dos juntos, como grandes e indomables luchadores que hemos sido siempre, dimos comienzo sin desfallecer ni un momento, a la dura lucha por la vida, sin que nadie jamás nos ayudara. Empecé a ganarme la vida como pastor, a la corta edad de que cualquier niño sólo pensaría en jugar, comer cuando tuviese hambre y recibir de continuo montones de caricias y de amor, yo sin embargo, a pesar de no poseer nada de todas estas maravillosas cosas, era en extremo a mi manera feliz. Marchaba todas las mañanas con mi ganado al monte, donde permanecía todo el día, tan sólo con la compañía que me brindaba mi fiel y siempre por mí con cariño recordado Pelayu, que era un perro, de una inteligencia y sentimientos, que más bien que un chuchu (perro), parecía aquel singular animal un ser humano. Luego por las tardes, cuando el sol se escondía por detrás de las altas cumbres, retornaba feliz a la aldea, siempre lleno de contentura, cantando las más de las veces, amenizado por el potente tañir del zumbiétchu (cencerro) que llevaba colgado al cuello el semental del rebaño. Una mañana como tantas otras me encaminé con mi rebaño al monte y seria como a la media tarde cuando a la entrada de una cueva que se asentaba en un lugar casi inaccesible me encontré medio enterrado con las piedras y la escasa tierra que hacían la reducida plataforma de la portada de la caverna, un pequeño aro de oro, yo he tenido por así decirlo desde mi infancia la inmensa suerte de poseer una imaginación tan inmensamente dislocada, que por tal solían decirme mis vecinos, que era yo el rey de las mentiras, así como el más hábil inventor de endemoniados cuentos. El caso era, que aquel misterioso anillo abandonado a tan larga distancia de mi aldea y en lugar tan argutosu (estrecho, alto, inaccesible), hiciéronme presto pensar, que aquella joya no había llegado a tal escondrijo por sí sola, sino que desde luego alguien la había traído. En el momento mi imaginación desbordante de una alegría que no encontraba un fin para frenarla, comenzó a fomentar sin el menor titubeo la fantástica idea de que en el interior de aquella caverna debía de encontrarse un tesoro de preciosas joyas y valorativas monedas, y quién le había ocultado sabe Dios cuando, seguramente habría perdido aquel anillo que por casualidad yo encontrara. Así pues, ya firmemente convencido, adentreme temerariamente sin el menor temor por la angosta cueva con las miras de apoderarme de aquella inmensa riqueza que según mi soñativa imaginación me había hecho comprender que en su interior me estaba aguardando. Pero aquel día no conseguí mi feliz propósito, porque era la caverna más larga de lo que había pensado y la oscuridad que en ella reinaba me hacía ciego de toda luz. Senteme en su entrada muy desilusionado al no poder lograr lo que había soñado, pero pronto mi mente empezó a dibujarme mil dispares tesoros, pues por el rastro que descubriera seguramente que dentro de la gruta se hallaría escondida alguna chalga (tesoro) guardado con toda seguridad por una Xana, Xumiciu, Trasgu o Culiebru (dioses de la Mitología asturiana), pues al decir de el abuelo Nicomedes cuando en las largas veladas de los inviernos y sin jamás interrumpirle con grande contentura le escuchábamos las leyendas, cuentos e historias que él lúcida y socarronamente nos contaba, afirmándonos siempre que eran tan ciertos sus relatos, como que todos habíamos nacido para morir. Y cuando hablaba de las chalgas aseguraba que tal o cual vecino, morador de esta o aquella aldea, se había hecho de la noche a la mañana rico al haber encontrado una chalga. También afirmaba poniéndose muy serio alegando unos razonamientos que convencían, que las montañas que rodeaban nuestra aldea había muchas chalgas escondidas, que fueron sepultadas hacía muchos siglos por los invasores moros, que al ser vencidos por los astures y al no poder huir con tan pesados tesoros, los ocultaban en las montañas con las miras de poder regresar algún día a desenterrarlos. Como cuento, yo en aquellos momentos vivía alborozado, sumergido en una disloca alegría al saberme ya dueño de aquella incontable riqueza, haciendo que mis inocentes ojos sonriesen felices inmersos en la imaginativa dicha de poder muy pronto liberar a mi madre de la pobreza y quitarla del agobiador trabajo que faenaba trabajando en los eros de los vecinos de estrella a estrella por un miserable sueldo andechandu (en cuadrilla) todos los días. Y así pensando todas las dichas que mi infantil mente podía imaginar, rodeado por el sepulcral silencio que envolvía la grandiosidad de las montañas, rasgado de vez en cuando por el potente y agudo graznido que desde los peñascos más inaccesibles, o desde los infinitos espacios donde con majestuosidad planeaban, lanzaban las útres (águilas), que con ojos inquisitivos oteaban con hambrientas intenciones los escabrosos riscos y las empinadas fistietchas (pequeños valles encajonados entre las peñas), con la esperanza achuquinante (asesina) de poder atrapar con la rapidez del rayo, algún recental que se hubiese xebrau (apartado) de su madre. También aquel silencio que invitaba a la meditación era con más continuidad cortado, por el dinámico tañir del zumbiétchu (pequeño cencerro) que colgaba del brioso cuello del macho cabrio, conductor y semental del rebaño. Como cuento, allí permanecía ensimismada mi mente en el soñar despierto, fabricando sin trabas de la misma nada, las más disparatadas y fabulosas dichas, que harían la felicidad de mi madre junto con la mía. Llegó casi sin enterarme el atapecer del día (al oscurecer) y fue entonces cuando desperté con prisa del maravilloso soñar donde vivía, y raudo, con agilidad y destreza que hoy al recordarla me causa dicha, reuní en pocos minutos mi rebaño, ayudado con eficacia por Pelayu, mi fiel, obediente, valiente y amaestrado perro, que no le tenía miedo a nada ni a nadie si exceptuamos al siempre mal intencionado y vigoroso macho semental de la reciétcha que yo allindiaba (ganado menudo que yo cuidaba). Y cuando ya el día agonizaba entre las negras vestimentas de la noche, entré en mi aldea conduciendo orgullosamente mi rebaño. A la entrada del pueblo sentado plácidamente fumándose un cigarro, estaba esperándome mi amo preocupado por mi tardanza y acercándose a mí, con palabras desaforadas e insultantes, a la par que me reprendía con dureza, me preguntaba el por qué me había demorado tanto. No recuerdo lo que le contesté, ni la historia que le largué, lo que si sé, que no se creyó de ella nada, pues todas las gentes que me conocían bien sabían, que yo confundía la verdad con la mentira haciendo con entrambas las más inverosímiles y dislocadas historias. Sin embargo, lo que yo sabía muy bien, era que aquel miserable labriego de mi aldea, que tenía la desgracia de cuidarle sus ganados, por la triste desgracia de una comida infame y peor vestimenta, no le incomodaba en absoluto que yo llegase tarde o que me despeñara desde un serapu (peña) y me escontonara la motchera (rompiera la cabeza), lo único que le preocupaba al condenado, era que llegasen a su teixada (casa) sanos y fartus (hartos) todos sus ganados. Al siguiente día bien de mañana como de continuo hacía, con un poco de sabadiegu (chorizo malo) un cantezu (pedazo) de pan moreno y cuatro manzanas dentro de mi zurrón, salí de mi aldea afaluchandu (arreando) el rebaño, y con aquellas miserables viandas que llevaba en mi morral, tenía que aguantar todo el día en el monte corriendo sin descanso tras aquella veceira (rebaño) de cabras. Lo que no sabía el condenado de mi amo, era que yo siempre que tenía hambre, le ordeñaba sus cabras dentro de una lata que tenía escondida en la montaña, hartándome tanto yo como mi fiel Pelayu de espumosa y fresca leche hasta el golifar (hastiar). Si el bastruya (zafio) de mi amo tan sólo hubiese sospechado que le mucía (ordeñaba) sus cabras todos los días, me hubiera eszarapau (despedazado) mi frágil cuerpo con un mamplén de cibiétchazus (con muchos palos). Espatuxaba (caminaba) yo muy contento aquella mañana, quizás lo hiciera mucho más feliz que nunca, arreaba mi rebaño con desacostumbrada prisa, porque ansias locas tenía de llegar a la montaña, para entrar de nuevo en la misteriosa cueva, pues ahora ya no tendría problemas con la obscuridad que en ella reinaba, ya que conmigo llevaba una caja de cerillas y un pequeño candil que le había arrapiegáu (hurtado, quitado) de la corte (cuadra, establo) a mi amo, y con aquella luz, sería capaz de bajar hasta las mismas entrañas de la tierra, si a tal lugar la caverna se extendiese. Aquella noche había dormido poco y soñado mucho, tanto despierto como dentro del desvelado sueño, y tanto de una manera como de la otra, siempre llegaba a la conclusión, de que dentro de aquella para mi misteriosa gruta se ocultaba una fabulosa chalga de la que iba ser yo su señor y dueño, y cuando tal me sucediese, ya no sería yo más criado de ningún rapiegu (zorro) amo, ni tampoco a mi querida madre se le encallecerían jamás las manos, efectuando esclavizantes trabajos, nunca para el prójimo bien servidos y siempre por él peor pagados, ni se partiría sus costillas refrescándose el cansancio en su propio sudor por las fincas de nuestros vecinos, por donde se arreventaba todos los días del año, por la mezquina soldada de una fuente no muy grande de harina, un cesto de patatas, o cualquier otra vianda que mitigase el enorme fantasma del hambre, que desde el fin de la guerra se había enseñoreado de nuestro indigente char (lar), que nos obligaba despiadadamente a unos ayunos tan sumamente raquíticos, que el día que comíamos algo en traza (algo mas), tal parecía que habíamos cometido un grave pecado. Cuando yo fuese dueño de aquel tesoro, (abanzaba seguido de Pelayu arreando con prisa los ganados camino de la argutosa «abrupta» montaña, a la par que imaginativamente iba pensando), compraremos una casa decente, buenas fincas y mejores ganados, y entonces nuestros vecinos nos mirarán con respeto, y no nos tratarán con el menosprecio y la esclavitud a que ahora nos someten. Llegué al fin hasta el lugar que por costumbre tenía de enveredar el ganado para que a su aire subiesen guareciendu (pastiando) como siempre hacían hasta llegar al final de la tarde que era cuando el rebaño solía alcanzar lo más alto de la montaña. Pero aquel día no seguí yo al redil como siempre hacía, sino que me adelante a él corriendo sin el menor cansancio laderas arriba, hasta que por fin sudoroso y galopante en la alegría llegué a la vecindad de la caverna. Pude comprobar sonriente a la par que cariñosamente acariciaba a Pelayu, cómo éste me miraba contrariado al ver que yo por primera vez había cambiado todos mis cotidianos hábitos. Ya que siempre nada más llegar al monte y dejar a las cabras a su albedrío pastiando, nos sentábamos en el lugar acostumbrado, y zampábamos sin pérdida de tiempo a partes iguales como buenos compañeros, la miserable comida que nos había servido nuestro amo. Después jugábamos incansablemente en mil dispares entretenimientos hasta quedarnos rendidos, y muchas veces tras de nuestros juegos, los dos juntos abrazados nos quedábamos profundamente dormidos y al despertarnos sino avistábamos el rebaño, corríamos alocados por la preocupación, por entre los abruptos riscos, y las espinosas malezas hasta lograr encontrarlo. Después otra vez gozosos retornábamos a nuestros juegos, o yo me quedaba mirando a las montañas ensimismado pensando, mientras que Pelayu se entretenía cazando grillos, u otros insectos, y otras veces con sus blancos y poderosos colmillos recorría con rabia su pelambrudo cuerpo, diezmando la cabanada (rebaño) de pulgas y otros parásitos que con su sangre se alimentaban. Como cuento, aquella mañana mi fiel Pelayu me miraba preocupado, pudiendo yo observar en sus vivarachos, picarescos e inteligentes ojos, una recriminación que me estaba haciendo, por su forma de ponerme sus fuertes patas en mi pecho, a la vez que me lamía entre pequeños y cariñosos ladridos mi rostro. Si con sus ladridos pudiese hablar mi lenguaje, seguramente que me diría. —No seas un iluso soñador, mi más querido y preciado compañero, no llegues con tu fantástico pensamiento hasta el extremo de acariciar ni tan siquiera cuanto te has imaginado. Comámonos con la alegría de que hacemos gala todos los días, esa mezquina comida que nos da nuestro despreciable amo, y juguemos con la inocente felicidad de siempre, ya que éste será el más grande tesoro que jamás podrás superar en tu vida. ¿Dónde podrás hallar una riqueza que se pueda comparar a la natural y sencilla felicidad que hoy gozas, aunque ésta se haga su camino dentro de la gran pobreza que te acompaña? Pero hoy yo sé fijamente, que aunque mi perro pudiese hablar, haciendo que en tal momento me asustase al presenciar tan grande milagro, y me dijese que no entrase en la cueva, porque lo que dentro de ella iba a encontrar sería mi propia muerte, la verdad es, que ni al mismo Faidor (Dios) en aquellos momentos yo no obedecería, y así de resuelto, encendí el candil, y sin el menor asomo de miedo, ya que la ilusión y la alegría que poblaban mi espíritu en aquel encaldar (hacer) eran tan inmensos, que empequeñecían hasta el ignoro cualquier otro sentimiento. Adentreme en la cueva que era iluminada tenuemente con la pobre luz que el candil despedía, siempre acompañado de Pelayu que tras de mí, el muy tuno de mi aventura se reía, no era larga la caverna, pues a treinta metros no alcanzaría, y cuando llegué al final, no encontré ni las Xanas, ni los Trasgus ni Xumicius, ni la chalga, preciado tesoro que yo perseguía, sólo había muchos cascos de avellanas y de nueces, algunas latas de conservas ya vacías, unos trapos manchados de sangre, unas mantas viejas y apoyadas en la rocosa y húmeda pared de la cueva, había varias armas de fuego que pronto me hicieron olvidar la riqueza que en un principio había imaginado que allí me aguardaría. Por primera vez en mi vida iba a tener juguetes, auténticos juguetes de verdad de los que usaban los hombres para asesinarse vilmente al igual que hacen los lobos cuando por su cuenta cogen un apacible rebano de ovejas. Dejé el candil en el suelo y elegí entre todas aquellas armas una brillante escopeta, lleno de contentura me senté encima de aquellas mantas y empecé a maniobrar con aquel peligroso juguete, yo sabía cómo se manejaba supuesto que mi amo tenía una escopeta muy parecida y le había visto limpiarla y cazar con ella algunas veces, durante algún tiempo estuve jugando con ella, de una canana que allí había saqué dos cartuchos que metía y sacaba dentro de su recámara, yo me creía en aquellos mis felices instantes el más grande cazador del universo. Pelayu que ya se había cansado de husmear por todas las partes y no habiendo encontrado nada donde llancái el diente (hincar) se tumbó en el suelo frente a mi mirándome sonriente y burlonamente, (porque aunque ustedes no lo crean, yo sé que los chuchos saben sonreir). Enojeme de Pelayu al ver como tan descaradamente se mofaba de mí, por eso encañonele con la escopeta con ánimo de amenazarle, pero cambió Pelayu de gesto rápidamente, levantose con rapidez del lugar donde estaba achucáu (costado), enseñome los clientes ladrándome muy enfadado y a la velocidad del rayo salió de la cueva, quizás porque el inteligente animal presentía, de que alguna desgracia iba a lleldar (hacer) yo con aquel mortífero artefacto, y no quería ser él quien primeramente la recibiese en su cuerpo. Aun permanecí algún tiempo en la gruta jugando a mi manera con las armas, y solamente cuando el candil por su guiños me hizo comprender que su luz ya se le estaba escosando (terminando), salí de la caverna con la escopeta en una mano, dos cartuchos en su recámara y el candil en la otra. En el exterior Pelayu correteaba detrás de los grillos y las camporinas (mariposas) al parecer ya libre de todo enfado. Ya cansado de jugar dejé la escopeta en el suelo y senteme tranquilamente al lado del zurrón, y en cuanto mi perro vio que ya había abandonado el arma, vino corriendo hacia mí, moviendo la cola y sonriéndome amigablemente. Allá abajo en la mitad del valle pude ver a mi rebaño cómo subía espenandu (comiendo) los pochitcus (enanas encinas), y yo de nuevo me volví a sentir feliz y contento a pesar de no encontrar la chalga que tanto con su riqueza había soñado e ideado. Comimos a hora desacostumbrada mi perro y yo aquella pobreza de comida, y tras de jugar un rato, él se quedó adormilado y yo comencé a pensar de quién serían aquellas armas. No me cabía la menor duda de que aquel arsenal de armas debía de ser de los fugáus (huidos), seguramente que eran de aquellos cuatro rapazones (mozos) que se entregaran a los soldados que estaban destacados en mi aldea. Yo los había visto en el cuartel que los militares tenían que era en la escuela de mi aldea, un amplio edificio que fuera regalado a la parroquia por unos indianos del chugar (lugar) que retornaran de las américas con la corexa betchá de cuartus (con la cartera llena de dineros). Recuerdo que aquel día que yo los vi, un soldado que de seguro sería el barbero, les estaba cortando el abundante pelo que lucían, y uno de los rapazus le dijo sonrientemente al militar. ¡No hace falta que te molestes mucho camarada, pues cuando un día de estos nos trasladeís a la cárcel de Oviedo, allí lo más seguro es que nos rebanen el pescuezo! EL MACHO CABRÍO Güelgu coyer el filu dóu d'endenantes m'enduébitchaba algamiandu na miou motchera alcuerdancies de cundu you yera guaxe, ya comu tóus non se puén cuntar per filera, per ísu xebreme d'aquín, pa dir p'acuchá, perque toes les couxes tienen la sou xaceda, ya non la quixéramus cataye nuexotrus. (Volviendo coger el hilo de los aconteceres que anteriormente en mi cerebro se barajaban dentro de las añoranzas de mi niñez, y como todos estos acaeceres no se pueden relatar en hilera, por eso me marché de éste, para ir al de más allá, que es de donde vengo ahora, porque todas las cosas tienen su propia postura, y no la que quisiéramos darle nosotros). Y aunque parecía que me había perdido por estar tan llargu lonxe (tan largo lejos) la verdad es que yo no pierdo el tiempo adornando los hechos que no deben de ser adornados, nin fiéndume en xebraures que van esfaese 'n probeces, perque 'l que non ye llicenciáu 'n filloxofía e lletres, non pué faer munches froritures con les pallabres nin les lletres, ya per ístu, tien que encaldase 'n aforrador d'istus dellicáus y'artifixusus monumentus, perque si lus mesmus que güéi día que lus manexan y'atreinan, la metá de les veces non xapien lu que falen, ya llanquen el focicu fasta les urées en telares de Pachu 'l Xabadiegu betcháus de poxa y'escosáus del granu que ye pelu que tóus muramus nista engochá vida, ¿qué fairé you que 'deprendí namái que tres meses nuna escola pública? (Ni me hondeo en deserciones que se deshagan en pobrezas, porque quienes no son licenciados en filosofía y letras, no pueden hacer muchas florituras con las palabras y las letras, y por esta razón, tienen que hacerse ahorrativos de estos delicados y artificiosos monumentos, porque si los mismos que hoy en día los manejan y cuidan, la mitad de las veces no saben muy bien ni la mitad de lo que escriben, ni otra pareja parte de lo que hablan, y meten por estos menesteres el hocico hasta las orejas, en cuestiones que los imposibilitan para después resolverlas, y si se aproximan a este nivelamiento, lo hacen sembrando una hierba productora de mermado grano, que es el punto primordial que todos intentamos recoger en esta cerda vida. Como cuento, si estos señores eruditos en estas materias se equivocan ¿qué puedo hacer yo, ¡pobre de mí!, que tan solamente he tenido la suerte de ir al colegio público tan sólo tres meses?). Cuento yo que me hallaba en aquellos mis infantiles pensares intentando saber a qué huidos pertenecían aquellas armas, y así dejé tal perder el mucho tiempo que me sobraba, cuando mis ojos retrataron el gran combate que a baja altura, muy por debajo de donde yo me encontraba, sostenían tres cuervos, que despiadada y valientemente le atacaban a un águila real, y ésta piando quizás por el dolor que le inferían los efectivos picotazos de los cuervos, o tal vez en su lenguaje maldiciéndoles llena de rabia por el no poder repeler el ataque de que era objeto. No podía defenderse de sus tenaces atacantes, porque todo su cuerpo en gran tensión estaba, ya que al volar tan bajo, todas sus enormes energías las precisaba para mover sin el menor descanso sus grandes alas, con el apremiante fin de salir de aquel espacio que al parecer pertenecía a los belicosos cuervos, que con ardorosa valentía y enquina ofensiva, disputaban tal natural privilegio, a las mismas soberanas de los cielos. Había yo presenciado muchas veces batallas entre las águilas y los cuervos, y siempre éstos las perseguían atacándoles por su parte posterior, hasta la altura donde el águila ya no necesitase mover sus alas para sostenerse, cuando esto sucedía, los cuervos precipitadamente abandonaban el combate, porque ellos sabían, que donde el águila pudiese planear, todo animal viviente que se acercara, encontraría entre sus poderosas garras una rápida muerte. Queriendo yo saber como es natural el por qué los cuervos atacaban a las águilas, un día que cuidando sus cabras junto a mí estaba un paisano llamado Máximo, que por apodo se le llamaba el «Puchegu», porque tenía tantas razones en sus hablares como palabras por su boca se alumbraran, a pesar de que el Puchegu no sabía leer ni escribir, sabía de cuentos más que el mismísimo Quevedo, e igual hacía cuando se le necesitaba de veterinario que de médico, atinaba casi siempre cuando iba a llover o hacer buen tiempo, en fin, que era Máximu el Puchegu en todas aquellas aldeas de mis amores, una Enciclopedia que aventajaría en mucho a todas las que en nuestros días nos sirven las grandes editoriales, industriadas por hombres estudiosos de las ciencias. Empezó mi amigo el Puchegu explicándome, que son los cuervos de las abruptosas montañas más bregáus (valientes) que los que moran en las valladas o pequeñas lomas, y todo porque la escasez de alimentos en las rocosas cumbres, es muy inferior a los que existen en los valles o montículos, y así como a los hombres la abundancia los hace temerosos y a veces hasta pusilánimes, y la necesidad o privaciones los vuelve por ley de vida temerarios y osados, en los animales ocurre en igual medida lo mismo, así pues, el cuervo defiende su pitanza no permitiendo que las águilas cacen a menor altura que la que les pertenece, y si desde tal situación descubren una pieza, y bajan con su endemoniado vuelo de alas plegadas la apresan y luego vuelven a elevarse al lugar que les corresponde, los cuervos no osarán ni tan siquiera molestarlas, pero si por el contrario descienden para dedicarse a cazar desde el lugar que no les pertenece, entonces los cuervos las atacan con verdadera saña y valentía y siempre logran hacerlas ascender hasta la posición que ellos consideran justa. Esto es así, porque desde tal altura las águilas sólo pueden divisar en tierra una pieza que ellos no cazan nunca, como puede ser un conejo, una pequeña res, un zorro, y hasta inclusive el mismo perro que con el pastor cuida el rebano, y también se han dado casos en que las águilas hasta han cazado un lobo, y con él entre sus garras han subido hasta sus utreras (nidos) donde le devoraban con la misma satisfacción que pudieran hacer cuando se afestinaban con las tiernas carnes de un inocente corderillo. Si las águilas pudiesen volar más bajo sin ser por los cuervos molestadas, también podrían cazar con gran facilidad, lagartos, culebras, etc., etc., y es ésta precisamente la comida que el cuervo defiende, por eso ataca al águila cuando ésta intenta apoderarse de la que él cree que es su exclusiva pertenencia. Terminó el águila al fin tras el ardoroso acoso a que la sometieron los cuervos de subir hasta la altura que ellos consideraron lícita, y rápidamente éstos plegando sus alas la abandonaron y en vertiginoso vuelo buscaron el abrigo de los arbustos de sus montañas. Terminó para mí aquel día el maravilloso espectáculo que la soberana del cielo y los bravos cuervos me habían ofrecido, y fue entonces cuando me incorporé del lugar donde me hallaba sentado, para mirar a mis cabras que guarecían (pastiaban) por encima de donde yo estaba a la corta distancia de unos cincuenta metros, lo primero que mis ojos retrataron fue el orgulloso y antipático macho cabrío, que empericotáu (subido) en un cuetaron (peñasco) a la par que espenucaba (arrancaba) las fuéas d'un pótchiscu (hojas de una enana encina), mientras que las enguyía, parecíame a mí que me estaba mirando desafiadora y despreciativamente, con sus grandes y retorcidos cuernos, su larga perilla y enorme cencerro, se me representaba como el diablo que sonriéndose ladinamente se guasaba de mi humilde persona, a la par que de mi buen Pelayu, pues a entrambos y dos el condenado nos había hecho correr infinidad de veces, por eso, tanto Pelayu como yo siempre que teníamos ocasión y traicioneramente, él le mordía sañudamente en sus cadríles (patas) y yo le atizaba barganazus (estacazos) y pedradas donde mejor encaldase (terciase). Ocurriósele a mi mente en aquellos momentos el darle un buen susto a aquel demonio con cuernos y cencerro, por eso así la escopeta con determinación, y cargada como se encontraba con dos cartuchos, apunté por debajo de donde él se hallaba con el firme propósito de tan sólo darle un susto que no olvidase en su vida, y ya sonriéndome adelantadamente por el resultado de la idea que sin más pérdida de tiempo iba llevar a la práctica, apreté los gatillos de la escopeta, y una doble y potente explosión originose que dio conmigo en el suelo por la fuerte sacudida que el arma emburrióu (empujó) con dolor en mi cuerpo. Pero escosóseme d'afechu (marchóseme del todo) tal dolor, cuando entre el repilar (ecos) de la montaña por la explosión, sentí al macho cabrío lanzar al viento grandes berridas, que hiciéronme con preocupada prontitud deducir, que aquel demonio odioso no se quejaba por el susto que pudiera recibir, sino por la perdigonada que sin yo proponérmelo le había albergado en su pelambroso y maloliente cuerpo, levanteme sin demora del pedregoso lecho donde la escopeta con su duro empujón me había acostado, y aún tuve tiempo de ver cómo el semental de mi rebano rodaba por entre los cuetus del xerrapeiru (peñas de la sierra) infiriéndose más heridas en su cuerpo que las que yo por equivocación con los dos disparos le había inferido, siendo quizás su muerte no la perdigonada que le había desequilibrado, sino los argutoxus cuetus (agudos peñascos) que cual cuchillos al rodar su pesado cuerpo por entre ellos le apuñalaban mortíferamente, por eso al detenerse en su poleamientu (rodar) detrás de un pótchiscu (encina) que encontró en su paso, dejó de berrar en el instante, que su vigoroso cuerpo perdiera la vida. Fuime yo corriendo acompañado de Pelayu que me ganó la palma en la carrera, hasta el lugar de aquel desgraciado suceso, y cuando llegué donde el chivo estingarráu (tirado, acostado) ya no contaba como enemigo vivo, vi cómo a torrentes se desangraba, a la par que Pelayu con su nutritiva sangre se fartaba (hartaba). Pensé yo con gran temor cómo decirle a mi amo lo que había pasado, él que sentía por su chivo un orgullo y continuo ponderado casi desmedido, pues siempre que la ocasión se le brindaba cuando con sus vecinos dialogaba, soliales afarrucado (faroleándose, chuleándose) decir, que no había en toda la comarca un macho cabrío que ni con mucho en raza y estatura, se le pudiese parecer al suyo. Era ya casi la hora de afalar (retornar arreando el ganado para casa) cuando se me ocurrió la idea de decirle a mi amo que el chivo por si sólo se había despeñado, así que guardé la escopeta en la cueva y apresuradamente yo temeroso y preocupado y Pelayu contento por hallarse harto, reunimos el rebaño y nos encaminamos hacia la aldea, parecía que hasta las mismas cabras que en otras ocasiones se mostraban rebeldes y saltarinas, aquel desdichado día caminaban cabizbajas y avizorantes, observando en todas las direcciones con pronunciosa alteración, buscando aquel macho cabrío que las dirigía y dominaba con su orgullosa presencia, haciéndose notar en todo momento, por el continuo tañir de su zumbiétchu (cencerro), que por primera vez en el rebaño no se sentía el caidonante ruxíu (dirigente sonido). Pienso yo que solo contento caminaba vigilante mi fiel Pelayu, porque ya nadie en el rebaño se atrevía a discutirle sus ladridos o frágiles mordiscos, cuando por orden mía a las cabras con eficiencia les infería. Más sin embargo yo, al igual que a mis cabras, algo me tenía también apresado, algo extraño para mí, por primera vez a mi espíritu esclavizaba, que ni era tristeza ni pena, pero sí era miedo y grande desesperanza. Siempre que retornaba con mi rebaño a la aldea, cuando en las atardecidas la montaña abandonaba, mi corazón ameruxáu d'allegría (rebosante de alegría) a mi garganta un torrente de cante le rogaba, y ésta inocente y falta de todo perjuicio, sintiéndose tan dichosa como los mismos celestiales ángeles, cantaba recias asturianadas, mientras que todo mi ente, afanosamente afalaba (arreaba) las cabras. Quizás cantara yo aquellas horas con más gracia que en todo el día por alegre que fuera y pudiera tener, porque por así decirlo me acercaba al sencillo y noble vivir de las gentes de mi aldea, pues diez o doce horas en la continua soledad que en las montañas me acompañaba, para un rapacín como yo era, eran muchas horas desamparado de la comunidad humana, y sobre manera yo, que con ser mi cuerpo ágil y fuerte hasta casi rayar en el desuso, empequeñecido se quedaba si le comparaba con mi espíritu tan ensoñador e imaginativo, que todas las cosas al engrandecerlas confundía, menos el miserable pan de la maxera (artesa) que mi amo me entregaba, que a pesar de ser tan escaso, jamás supe imaginar nada para engrandecerle. Estaba mi amo a la entrada de la aldea esperándome como siempre hacía para ayudarme a xebrar el rebaño, ya que como eran tantas cabras, no cogían todas en la misma corte (establo), y había que llevar parte de ellas a otra cortexa (cuadra pequeña) que estaba en la parte opuesta de la aldea. Entretenía siempre su espera el condenado de mi amo, hablando con un artesano del lugar, que se dedicaba a la fabricación de yugos y madreñas, que tenía su taller montado debajo de un hórreo, que estaba asentado a la salida de la aldea, mismamente en la desembocadura del pedregoso y empinado sendero que venía de la montaña. Desde tal lugar él sentía con antelación el potente tañir del zumbiérchu (cencerro) que ximielgaba (movía) con fuerza y hasta con orgullo el estupendo semental de su rebaño, entonces él liquidaba por el momento con el madreñeiru la conversación que estuviesen embargando, y dedicaba toda su atención a su rebano, observando con avarienta atención, en el propiar si sus ganados venían fartus óu famientus (hartos o hambrientos), o si alguna de sus cabras venía coxa (coja) por mor de haberle caído una piedra o cualquier otro accidente que hubiera acaecido, como solía ser normal algunas veces. Pero aquel inolvidable para mi atapecer (atardecer) vio antes sus cabras que escuchara el ya inexistente zumbiétchu, por eso con su vozarrón de trueno, y como una centella por mí temido, me preguntó a la distancia de una piedra lanzada cuesta abajo: —¿Qué fói lu que pasóu Xulín...? —¿El chivu perdiu 'l mayuelu...? —Quería decirme, que si el cencerro que llevaba su chivo, había perdido el majuelo, o pequeño péndulo que lleva dentro el cencerro. —Esto también era frecuente que sucediese. Contestele yo desde aquella altura con mucho menos miedo que si me encontrase ante su presencia, diciéndole que el chivo se había despeñado, y arriba en la montaña se encontraba muerto. Estas mis palabras que en el viento camino de la aldea mi voz empujó con fuerza, fueron escuchadas por mi amo que se encaricotóu (encendió) en una rabiosa tristeza, que si pudiese desahogarla, seguro que en mi persona haría él su complacencia. También la desgracia del chivo, que por mí a voces era anunciada, fue oída por algunos otros vecinos a parte del madreñeiru, y como aquel semental de macho cabrío había sido siempre tan aponderado e idolatrado por el babayu (bocazas, charlatán) de mi amo, que con su dichoso cabrón los vecinos de la aldea ya habían pescado la costumbre de decir siempre que alguien ponderaba una cosa, ¡non si paezme a mín, que moren más castrones que Manín na nuesa aldea! Bueno pues como estoy contando, todo el lugar en pocos minutos se había enterado y en parte congregado a la salida del camino que bajaba de la montaña, ya que la muerte de aquel chivo que había ya dejado entre ellos la ya dicha cantinela, les había algunos los más envidiosos y vengatibles alegrado, y a los otros los más sentimentales y nobles les entristecía la muerte de tan comentado castrón. (También se suele llamar castrones a los chivos muy grandes). Al fin entré yo en la aldea quizás con el mayor recibimiento que jamás a nadie le hicieran, y todos atropelladamente me preguntaban lo que con el dichoso castrón me había sucedido, y yo les repetía a la par que intentaba xebrar las cabras para llevarlas a sus respectivas cuadras, que se había despeñado y que todo descuatramindáu (deshecho, desarmado) se quedara en la montaña. Un ratiquín (un tiempo) más tarde, y ya siendo casi la oscurecida, tres vecinos del lugar haciendo cuadrilla con mi amo, caminaban en pos de Pelayu y mía, otra vez camino de la montaña, para enseñarles donde estaba estrapayáu (aplastado) el chivo, con el propósito de bajarle para casa, con el fin de aprovechar su piel y carnes, que serían curadas bajo las barras del xardu (secadero) una estupendísima cecina. Llegamos a la postre ya con la noche tan negra como la boca de el lobo, al xeitu (sitio) donde el chivo fechu 'n chaceiru (hecho un deshecho) ya en el frío de la muerte sin despertarse dormía, tanto Manín que yera mi amo, como los tres vecinos que le hacían compañía, sudorosos y respirando medio ahogados por el tremendo esfuerzo que suponía subir con tanta rapidez hasta tamaña altura, sin perder un momento amarraron el animal por las cuatro patas juntas haciendo cucara (en montón, juntándolas todas) con una cuerda que para tal menester ya traían, y colgándolas de un fuerte y largo palo del que también venían poseídos, echáronselo al hombro entre dos, y con menor rapidez y mayor precaución, relevándose entre ellos conseguimos llegar sin novedad a la aldea. A pesar de ser casi la media noche, aun había algunos vecinos en reunión dentro de al parecer amena charla que quizás tuviese mucho que ver con el castrón, Manín y con mi desventurada persona, esperándonos en el lugar donde el madreñeiru trabajaba. Entramos todos en procesión rumorosa en la corralada de la casa de Manín, detrás del cabrón que colgado del baral sofitado en los hombros de dos vecinos se xiringaba (balanceaba), vigilado siempre con sonrisa ladina por mi fiel Pelayu, que comprendía que al no tardar, iba a saciarse hasta el no poder manducar más, con los rojos hígados de quien en vida, le hubiera hecho correr con cierto temor con el rabo entre sus piernas. Mientras que mi amo y sus serviciales vecinos se disponían a desfoyar (desollar) colgado de unos garfios que había debajo del hórreo al desgraciado chivo, la muyer (mujer) de Manín sin parar de condolerse, y hasta inclusive queriendo a mi endilgarme parte de la culpa, me dio de cenar una escudilla de farines (harina de maíz cocida) con una taza de leche de cabra, porque la leche de las vacas la tomaban ellos y la que sobraba la hacían en manteca, que tampoco yo nunca la probaba. Por primera vez no se hallaba sentado a mi lado sacando la lengua y relamiéndose, mirándome con sus ojos inteligentes en espera que yo le tirase delante de sus narices una cucharada de mi comida a mi fiel Pelayu, pues él sabía que al lado del castrón, tenía una fiesta grande con sobrada pitanza. Comía yo vorazmente aquellas puliendras (farinas), a tan desusada hora de la noche, sin que mi mente de pensar cesara, y antes de terminar mi miserable cena, una luz que me llenó de cierto temor en mi cerebro escendiose, para decirme con su claridad, que no iba a transcurrir mucho tiempo antes de descubrirse mi mentira, porque al esmianaye 'l pelleyu (quitarle el pellejo) al castrón, le encontrarían incrustadas en su cuerpo las postas que le habían matado, y me interrogarían sobre tal suceso, siendo yo al momento un cómplice y encubridor de la muerte del condenado cabrón, que según parecía me iba a dar guerra hasta después de ser muerto. Seguramente querrían saber el por qué les había mentido, haciéndoles creer que se despeñara, cuando a la prueba estaba que fuera abatido por un tremendo pistoletazo. Bajé después de cenar a la corralada donde los hombres andaban a vueltas en la desfoyadura del castrón, a la luz de un par de candiles de carburo y no llevarían un cuarto de hora reparándoles en su circunstancial oficio de carniceros, cuando Antonón el de la Cuandia dijo sorprendido mirando para mi amo que le alumbraba con el candil en la mano para que los otros vieran mejor en la faena que encalducaban (hacían). ¡Ah Manín, isti castrón non morrióu comu diz el tou criadín despeñáu, pos tién ente 'l coración ya lus polmanes un manegáu de postes llancades, asina que si quiés saber quién l'achuquinóu, pregúntaye 'l tou rapazacu, lu que axucedióu! ¿Qué ye lu que me tas diciendu...? ¿Quién diañus diba pegái 'n tiru 'l miou cabrón ? Antonón arrabucandu d'ente les asaures del chivu cuatru ou cincu postes que yeren de grandies comu arbeyinus rancuayus, díxole 'l miou amu metiénduyes per dellantri 'l focicu: ¡Mira Manín, ístu fói lu qu'achuquinóu 'l tou chivu! (Ah Manín, este cabrón no murió despeñado como dice tu criado, pues tiene entre el corazón y los pulmones un cesto de postas plantadas, así que si quieres saber quién le asesinó, pregúntale a tu muchacho lo que sucedió). (¿Qué es lo que me estás diciendo? ¿Quién demonios le iba a pegar un tiro a mi cabrón?). (Antonón arrancando de entre las asaduras del chivo cuatro o cinco postas que eran de grandes como pequeños guisantes, le dijo al mi amo mostrándoselas por delante de su hocico: ¡Mira Manín, esto ha sido lo que asesinó a tu chivo!). Hallábame yo detrás de ellos a media penumbra, por eso no pudieron ver cómo todo mi cuerpo temblaba, y mis mexiétchas (mejillas) se encendían como las mismas brasas cuando el viento las apuxa (atiza). Quizás si fuese a pleno día, me hubiesen sacado la verdad al descubrir yo mismo por mis síntomas externos la mentira, pero la noche, encubridora de toda claridad que profané sus negras vestiduras, me ayudó a ser firme e inamovible de mi primera mentira. Convencido mi amo de que le había engañado, acercose a mí con el candil en una mano, y llena su despreciable alma de ira, y enloquecida venganza, con la otra su mano, atizome un fatáu de morráes (varias galletas, tortas, guantazos) que dieron con mi cuerpo en el suelo, y antes de que yo pudiese huir del peligro que me rodeaba, levantome del suelo con la misma mano que tan vilmente me castigara, y a la par que alumbraba mi rostro donde la abundante sangre que manaba de mi nariz lo embadurnaba, me dijo mirándome con sus ojillos de bracu (cerdo) donde la maligua ira en un brillo salvaje se enseñoreaba: ¡Ahora mismo me vas a decir hijo de perra y de republicano asesino, que el día que asesinaron a tu padre que era lo mismo que tu un embustero y un bandido, te tenían que haber envenenado a ti, para que no pudieses hacer el mismo mal que hizo tu condenado padre, vamos, dime quién fue el que disparó contra mi chivo, dímelo pronto o terminaré contigo! Y al tenor que esto me estaba diciendo, su dura mano caía una y otra vez sobre mi rostro, y fue entonces cuando aquellos hombres de entre sus manos me arrancaron, pues al no hacerlo, quizás aquella bestia humana, que había luchado en defensa de la (PAZ DE ESPAÑA) fácil me hubiera asesinado, como seguramente acostumbrado debía de estarlo, al haber practicado tal demoníaco proceder, con otros indefensos inocentes, de los miles que asesinados fueron en Nuestra Patria, por cobardes, dañinos y miserables hombres, como lo era mi despreciable amo. Fue curado con agua fresca mi amoratado y sangrante rostro por Antonón de la Cuandia, que me aconsejaba cariñosamente, les dijese lo que con el cabrón me había en la montaña sucedido, y que no tuviera ningún miedo de contar la verdad que se buscaba, pues ella misma me protegería de quien me hubiera amedrantado para que no le delatara. Cuéntanos hijo si fueron los huidos quienes al chivo le dispararon, ya que nadie más que ellos pudo hacer tal cosa, y ten presente que si no nos lo dices ahora, mañana vendrán los guardias y ya verás cómo con ellos no puedes seguir negando. Díjele a Antonón el de la Cuandia, que yo estaba dormido, y que me desperté cuando sentí al cabrón bramar desesperado al tenor que bajaba rodando por entre los peñascos, siendo aquello todo cuanto yo había visto y oído. Volvió otra vez ya más sosegado mi amo a insultarme y amenazarme, y a la postre me ordenó que abandonara su casa, pues él no fartaba bribones que lejos de cuidar su rebaño, permitían que personas tan canallas como yo lo era se lo asesinaran. Marcheme de aquella casa de noche, maltrecho mi cuerpo y deshecha de sufrimientos mi infantil alma, sin más pertrechos que los que llevaba a costillas, que eran los únicos que poseía, y que constaban de un mono de caqui hecho de la guerrera de un soldado, con más remiendinos que de plumas tiene una gallina y de todos los colores que imaginarse puede, calzado con unas alpargatas de esparto donde los calcaños se asentaban en el suelo y los dedos lo mismo hacían por no quedar de las alpargatas nada más que la parte del centro. Por primera vez desde hacía varios meses que Pelayu era o mejor dicho había sido compañero inseparable de hambres y fatigas, de juegos y caricias, de largas soledades entre ambos repartidas, por primera vez digo, mi fiel compañero ya no me seguía, me traicionaba el muy ladino por unas piltrafas que de vez en cuando aquellos hombres que carniceraban en el cabrón, le arrojaban en el empolvado suelo de la corralada, para él valía en aquellos momentos más la asquerosa pitanza, que todo el cariño que yo pudiera brindarle, ya no se recordaba el muy desagradecido de que yo repartía con él a partes iguales la escasa comida que para mi sólo me entregaba el llabascón (cerdo grande) de mi amo, en una palabra, Pelayu era un desagradecido y egoísta, propiedad que en mayor o menor cuantía, va fusionada en el instinto de todo ser mamífero de la Tierra. Llegué aquella primera noche de mi vida, que había sido maltratado, insultado, golpeado, pisoteado, arrastrado y ofendido a tan gran profundidad y altura, que dudo que a mis años en todo el mundo, a nadie le hubiera sucedido tan inhumana atrocidad, cuento yo, que hice mi entrada en la casa de mi madre, que en la sazón se encontraba trabajando en una alejada aldea, en el caserío de otra viuda que su marido había sido asesinado en el cementerio de San Salvador de Oviedo la misma noche y en el mismo paredón que fusilaran a mi padre, así pues, hallábame yo sólo en casa y eso enormemente en aquellos momentos me alegraba, pues si mi madre hubiera estado en la casa, le haría sufrir aviñonándome yo de pena, y quizás ocurriesen peores cosas, ya que mi madre era, y aun sigue siendo, y Dios me la conserve muchos años, pues fue lo mejor y lo único que he tenido en mi existencia, mujer de duro carácter, intrépida y valiente hasta no tener el más pequeño temor, de pelearse ella sólo contra todos los moradores de la aldea. ¡Cómo mi madre, nacen en un siglo pocas mujeres! Al día siguiente que era domingo, y por tener en la parroquia a que pertenecía mi aldea, un cura que para demonio había nacido, ya que el muy condenado había conseguido de las autoridades una ley, que no se quién se la había fabricado, pero el caso es que existía, y condenaba a todos los vecinos a oír la Santa Misa, y a no trabajar ni en las tierras, ni en los prados, ni en nada, bajo pena de una multa que la ley considerara justa por ser injusta. Como yo ya no tenía trabajo, pues cuidar los ganados estaba permitido, y aquel gochu de mi antiguo amo desde aquel día tendría que hacer el trabajo que como un miserable esclavo yo le hacía, me levanté tarde del único xergón de fuéa (jergón de hoja) que en la casa había, que lo había industriado de unos sacos, porque todo cuanto poseíamos que era bien poco, al terminar la guerra el honrado vencedor nos lo había robado, y no contentos con esto, todavía fusilaron a mi padre, acusándole de haber robado grandes cantidades de dinero, de haber hecho esto, lo otro, y lo demás allá, y todo porque se le querían cargar cuatro caciques, como se ha hecho en todos los lugares de mi Patria buena. Noté que me dolía el rostro y que le tenía ensangrentado, no pude mirármelo al espejo. porque éste era un lujo que en mi casa no existía, así pues, me fui hasta el río que por detrás de mi casa pasaba, y me lavé como mejor pude, secándome después a las sucias y ásperas mangas de mi mono, y sin desayunar nada, porque en la casa no habla ni la más mínima consolación de comida, me dirigí a oír la misa, ya que yo de pequeñín era muy creyente y religioso. Estando yo enredando (jugando) con algunos otros guaxinus (niños) de mi aldea, en espera que tocase la última campanada para entrar en la iglesia, vi llegar la pareja de la guardia civil y un vuelco de temor revolvió mi ánimo, que casi consiguió ordenarme que saliese corriendo, huyendo pronto de aquel nuevo peligro que me acechaba. Sin embargo no lo hice, porque o no era lo suficientemente valiente, o lo necesariamente cobarde para hacer tal cosa, lo cierto es que cesé de jugar y me quedé mirando para ellos, lleno de temor, de tristeza, de pena. Preguntaron a alguien quién era yo, uno de mis vecinos me señaló, entonces los guardias me llamaron, y yo hacia ellos avancé, cabizbajo, temeroso y desamparado, igual los niños que los vecinos me miraban sin urniar (decir) palabra, muy posible muchos de ellos, tanto fascistas como rojos, vencedores o vencidos, sintiesen una profunda pena al ver aquel niño, desventurado e inocente ruina que dejó la vil venganza de la posguerra, avanzar sin protección ni cariño de nadie hacia los guardias, al fin llegué junto a ellos y me los quedé mirando, no me gustaron sus rostros, que me parecieron dos demonios, entrambos se quedaron mirando unos momentos en silencio mi rostro, en el que se podía leer la despreciable cobardía y nefastosas intenciones, que se enraizaban en el podrido sentimiento de mi amo, pude comprobar que esbozaban una tenue sonrisa, y no pude descifrar, si era que les alegraba observar el sello del martirio anclado en mi cara, o si por todo lo contrario, me dedicaban un consuelo de lastimosa consideración. Qué enano era yo físicamente en aquella lejana y para mi inolvidable, desgraciada y maestrosa mala época, si desde mi distancia también en el momento mi señora prisionera, proyectó mi mente siempre libre, como el misterioso dios que en cada mente humana vive, cuento yo que si me observé ante toda aquella gente, asustados los unos, hartos de maltratos, satisfechos los otros, por formar parte del mando, e indiferentes los restantes por no contar nada en ningún bando, digo que si me vi tan insignificante en mayor cuantía todos cuantos me rodeaban eran, ya que ninguno de ellos optó, en defender a un niño inocente y lleno de temor, que no había cometido más delito que el matar sin querer a un chivo, que era menos cabrón que todos aquellos papalbus humanos. Uno de los guardias con el mosquetón en la mano, me acarició mi corta y jamás peinada cabellera, pues nada más que tenía dos dedos de larga, mi madre me la rapaba al cero para que los abundantes piojos en ella no sembraran la descendencia de sus miserias, y a la par que esto hacía tan despreciable celador de una ley muy poco justiciera, con palabras que pretendían ser cariñosas y amables me dijo: —Ya veo por las caricias que luces en tu rostro, que con todo merecimiento y sin ninguna duda el señor Manín te ha hecho, que eres un niño rebelde, desobediente y malo, que te niegas a decir la verdad, y por lo tanto por todos estos endemoniados pecados irás al infierno, así es, que si ahora mismo no me dices quién fue el que disparó contra el chivo de tu amo, yo también tendré que castigarte. En esto estábamos el guardia y yo rodeados por los vecinos que no decían ni pío, cuando hizo acto de presencia el señor cura, que relevando a la autoridad de su palabra no así de mi persona, me aconsejó apoyando sus frases en la Divinidad de Señor, para que les contase la verdad que me liberaría de todos mis sufrimientos. Díjele al cura lo mismo que al guardia que yo estaba dormido, y que sólo me había despertado al oír al chivo berrar a la par que bajaba por entre los peñascos rodando. La ruda mano de aquel guardia, que seguramente había sido toda su vida un rústico campesino y que la guerra le había liberado de tan honrado lugar para colocarle en el más delicado de los oficios, como es el de servir con dignidad a la Justicia, cuento yo que aquella pesada mano de aquel hombre que pensaba que las personas había que tratarlas como a las bestias con las que él hubiera vivido siempre, dejó de acariciar mi cabeza y sus dedos se aferraron como si fuesen fuertes murgazas (tenazas) a una de mis uréas (orejas), y sonriéndose como si me estuviese el muy hipócrita acariciándome, a la par que me rogaba que le contase la verdad, me apretujaba con tal fuerza, que el dolor que me inyectaba me hacía ver todas las estrellas. Creo que lo que más le molestaba aquel cobarde representante de la ley, no de la Justicia, era que yo, que la vida ya me había forjado en saber llevar el sufrimiento, ni llorara, ni gritara ni menos me quejara de nada, por eso el infame seguía despiadamente con todas sus fuerzas apretándome, aun es hoy el día, que cada vez que me recuerdo de aquel momento mi oreja se pone tan rápidamente colorada, que hasta me molesta el calor que alumbra. Así en este atroz sufrimiento yo me debatía, sin que nadie de los allí reunidos por mí intercediera, dentro del horripilante dolor que me producía aquel estrapayáu d'uréas (retorcimiento, aplastamiento de orejas), cuando llegó mi madre ante la concurrencia, pues como era domingo, bajaba la pobre de aquella aldea donde toda la semana había estado trabajando, trayendo encima de la cabeza una manieguina (cesta) llena de viandas que en el caserío le habían dado a cuenta de su esfuerzo. Cuando mi madre me vio a mí, en tal escarnecimiento, tiró la manieguca al suelo, y llena de una fuerza airada que la multiplicaba, se acercó tan randa como una centella hasta mi verdugo y arrancándole el mosquetón de un fuerte tirón de entre su mano, le pegó con él tamaño golpe encima de sus costillas, que dio con él como si se tratara de un muñeco de trapo en tierra. Antes de seguir con esta cierta historia, voy hacer un inciso, para describir muy someramente cómo era mi madre en aquella época. Era joven, aun no llegaría a los cuarenta años, y a pesar de su juventud, ya había perdido la pobrecita dentro de los mayores sufrimientos que se puedan imaginar, a dos hijos que luchaban en la guerra, a su marido que fuera fusilado y a todo cuanto poseía. Mi madre como perteneciente a la más ancestral raza astur, era rubia, con el pelo del color de la miel, o de la escanda sazonada, tan abundante lo tenía, que cuando lo llevaba suelto y se acuruxaba (agachaba) le tapaba todo su cuerpo como si lo cubriera con una preciosa manta. Sus ojos eran a veces tan azules como el transparente cielo de una mañana de primavera, y en ocasiones eran tan verdes como los mismos campos de nuestra aldea. Era tan pura y recia como la misma madre naturaleza, inamovible en sus decisiones, honrada y justiciera. Era una auténtica astur procedente de la primera raza que pobló las ubérrimas montañas de mi noble tierra, y no una mistificación como somos hoy en día más del noventa por ciento de las gentes asturianas, enraizados con todos los colonizadores de nuestra tierra. Mi madre enojada era una invencible fiera, y tranquila y serena, era tan hermosa y dulce como incomparablemente lo es mi asturiana tierra. Y ya dicho con suficiente claridad como era esta excepcional mujer, vuelvo a centrarme en el desaguisado que mi madre justicieramente preparara, con una valentía y decisión tal, que dejó a todos perplejos y anonadados, pues el guardia que en posición ridícula espanzarrado moraba en el suelo, desde tal lugar miraba con ojos desorbitados a mi madre que con el mosquetón en la mano y a la par que se lo arrojaba con fuerza y mala sangre contra su pecho le decía: ¡Yes un llimiagu, lu mesmu que toes istes xentes que conxentíen, qu'dellantri de la mesma ilexia del Faedor, y'en prexencia d'isti cura escosáu de coyones ya xusticieres razones, lú mesmu que tous vuexotrus que sois una cabaná de baldreyus, que tu que yes un cachiparru, martirizares a isti nenín pequenu, ya s'ístu faedis con miou fíu qu'entavía 'l probitín non sabe dúnde come, ¿qué faeredis con les prexones mayores? (Eres un rastrero baboso, lo mismo que todas estas gentes que te consienten, que delante de la iglesia de Dios y ante la presencia de este cura que no tiene ni cojones, ni justicieras razones, lo mismo que todos vosotros, que no sois nada más que un rebaño de cobardes, que tú que no eres nada más que un parásito martirizaras a este pequeño niño. Y si esto haceís con mi hijo, que todavía el pobrecito no sabe de dónde come, ¿qué hareis con las personas mayores...?). El otro guardia que sin lugar a dudas parecía un hombre con mejores sentimientos que el gusano que me había martirizado, intentaba sujetar a mi madre propinándole palabras que le aconsejaban que no complicara más las cosas, mientras que su repugnante compañero se levantaba del suelo, y ya con el arma entre sus manos, la enarboló por encima de su cabeza en amago de dejarla caer encima de mi madre a la sazón que con una inquina maligna y cobardosa le decía: ¡Si fuese usted un hombre, ahora mismo le partía la cabeza en dos para que al final de su existencia comprendiera usted, que el deber de todo ciudadano es respetar a la ley! A lo que mi madre le respondió de la siguiente manera: —Si you fora un home, a usté había qu'allevantalu dóu tá, p'ancuandiálu debaxu tierra, que ye 'l llugar quéi cuerresponde a la xentuza baldreyante comu ye usté. Ya tocante a la ley que reprexenta, que ye tan betchá de maldáes comu usté mesmu, pásula you ya toes les prexones decentes pente les piernes ya mexamus per echa. ¡Perque isa lley que tantu cacaréa achuquinóu ya t'achuquinandu a fatáus d'iñocentes, sin respetar nin al vietchu que t'encantu la xepoltura, nin al xoven qu'entavía non golióu 'l tafu de papalbus ya rapiegus que tienen tous los comedores que la endubiechan y'esmarachen! (Si yo fuese un hombre, a usted había que levantarle del lugar donde se encuentra para enterrarle bajo tierra, que es el sitio que le corresponde a la gentuza cobarde como lo es usted. Y tocante a la ley que tanto cacarea, que está tan rica de maldades como usted mismo, la paso yo y todas las personas decentes por entre las piernas y meamos por ella). (¡Porque esa ley que usted representa, ha asesinado y está asesinando a muchos inocentes, sin respetar ni al viejo que ya se encuentra al borde de su sepultura, ni tampoco al joven que todavía no se ha olido, el característico mal hedor que emana de los comedores, indeseables y ladrones que la han hecho, así como ustedes que atropelladamente obligan a punta de pistola y látigo a que se cumpla!). Aun puedo ver en los rostros de todas aquellas gentes que nos rodeaban, desde esta asquerosa celda donde viviendo el presente que me aprisiona en esclavo de unas injustas ordenanzas, mi mente desdoblándose en dimensiones pasadas, añora con tristezas y alegrías, las primeras alumbradoras fuentes de toda mi desgracia. Sí, veo los ojos asustados de algunos de mis convecinos, que al escuchar aquellas graves y acusadoras palabras que mi madre airada, enloquecida y por toparse en su justo desquiciada, le decía a aquel guardia que tan cobardemente la amenazaba. Sí, veo como todos ellos con tristeza pensaban, que mi madre no iba a salir de aquel asunto bien librada. Pues en aquellos tiempos por menor delito, al paredón de fusilamiento llevaban a personas más recomendadas. Vi los ojos de aquel guardia ruin y rastrero, vilos cómo se llenaban de una alegría satánica, quizás en otras ocasiones ya por él vivida, cuando a tantos inocentes martirizaba o asesinaba. Vi cómo dejó de amenazar a mi madre, cómo colgó el mosquetón de su hombro, y metiendo la mano sonriendo canallescamente en su macuto, sacó unas relucientes esposas con las que se disponía a encadenar a mi madre en el lleldar (acaecer) que le decía: —La voy a llevar a usted y a su hijo detenidos hasta el cuartelillo, y allí, le enseñaremos a usted a respetar la ley y el orden, ya verá usted cómo cuando nosotros la dejemos, no se le ocurrirá jamás ofender a la ley y al régimen, ni aun en su propio pensamiento. Y en cuanto a su cachorro, que parece ser tiene su misma casta, también le enseñaremos a decir la verdad aunque tengamos que arrancarle la lengua. Fue entonces cuando uno de los dos principales caciques de la aldea, que también ye menester que cuando encarte les diga cómo eran, le dijo al guardia con palabras amenazadoras: ¡Dexe tranquíl ista muyer ya 'l sou fíu, pos güéi mesmu vou cuntaye you 'l sou xefe la clás de guardia que ta fechu. (Deje tranquila a esta mujer y a su hijo, y hoy mismo le voy a contar a su jefe la clase de guardia que está hecho, que se ha dejado desarmar por una mujer cuando cobardemente usted martirizaba a su hijo, poco puedo poder yo si no le hago catar covixu noitre ufixu (oficio), perque nisti de guardia paeme amindi que nun ten llixa (arte, valer, etc.). La fuerza y poder que tenían aquellos desalmados caciques en aquellos tiempos de desalmados vivires, achindi mesmu xuntu lus mious güétchus (allí mismo frente a mis ojos) quedaba bien claro, porque aquel guardia aviñonáu de miéu (lleno de miedo), se justificaba rastrera y servilmente pidiéndole perdón aquel hombre que no había sido en toda su vida nada más que un verdadero canalla, per ístu miou má noxá fasta cuaxí la llocura dista maneira le falóu (por esto mi madre enojada hasta casi la locura de esta manera le habló). —Lu que me faltaba per uyír, que tena que debéi cumplíus a isti baldrayu d'achuquín, que dexóu la nuexa 'ldina xemá de güerfaninus dexamparáus de la mán del Faidor ya de lus homes. (Lo que me faltaba por escuchar, que tenga yo que deberle favores a este cobarde de asesino que dejó la aldea sembrada de huérfanos desamparados de la mano de Dios y de los hombres). ¿Nun foste tóu sou banduerru de lus enfermus el que denuncióu 'l miou home paque me l'achuquinaren na cárxel d'Uviéu? (¿No has sido tu comedor, canalla de los infiernos el que ha denunciado a mi marido para que me lo asesinasen en la cárcel de Oviedo?). ¿Ya con lus fíus de Manolón el Gocheiru...? ¿Qué foi lu que fixiste conechus baldrayán? Que yeren un par de rapazus más bonus qu'el pan d'escanda qu'enxamás fixerun mal a naide, ya cundu taben per aquíndi de millicianus, ya tóu t'encovaxabes fugáu per les branes, tóus xapiemus na cabana que t'empayaretabes, ya tantu nuexóitres perque yeras veicín comu aquechus ñocentinus rapazus qu’achuquinasti deximiémuste xempre pa que nun te prendieren. Que fatiquinus forun lus probetayus rapazus, y'anxín pagarun con las sous vides les sous fatezas, pos se te viexen deñunciáu, nistes gores tabes fechu 'n meruxéiru de merucus, xustamente lu que yes, y'echus taríen vivus al lláu de lus sous pás. (¿Y qué has hecho con los hijos del Cerdero?, que eran un par de mozos más buenos que el pan de escanda, que no han hecho más mal los pobrecitos, que cuando fueron al servicio militar por la quinta; y estuvieron por estos contornos de milicianos, mientras que tu andabas por la braña huido, y sabiendo nosotros en la cabaña donde te refugiabas, no te hemos denunciado porque eras nuestro vecino, aunque tuvieras la idea política que te diera la gana, que no debe de ser ninguna, porque te parió tu madre canalla desde la entraña, pues como te estoy diciendo, tanto aquellos grandes rapazos como nosotros, te olvidábamos siempre para que nunca te cazaran. ¡Qué tontos fueron aquellos pobres y desgraciadinos muchachos, y así pagaron con sus vidas sus tontezas, pues si te hubiesen denunciado, a estas horas, tu estarías hecho una verbena de gusanos, que ni más ni menos es lo que eres, y ellos estarían vivos al lado de sus desesperantes padres!). Todos escuchaban a mi madre silenciosos y asustados, considerando algunos con tristeza, que mi madre se había vuelto turulata (loca) para atraverse a manifestar acusadoramente ante los guardias, el cura y el pueblo, lo que todas las gentes de la aldea sabían que era cierto, pero no se detuvo mi madre en el acuse que le hacía aquel villano de todas sus bellaquerías, pues al no encontrar nadie que la importunara, siguió con su palabra y con igual fuerza mortificándole de esta manera: —E nus tiempus d'endenantes, cundu lus roxus mandaben lu mesmu que vuexotrus facedis nagora, non trañia l'esquilona de l'ilexa p'axuntanus en conceyu p'uyír la misa tres el cura, perque pieschada taba la casa del Faidor, ya con lus curas lus roxus nagua querían, peru a pesar de tar tan lexus del Faidor, a naide s'achuquinóu n'aldea, ya se morrierun un par de rapazus, fói nel frenti, peru nagora que tenemus l’ilexa 'l entestate, y'un cura que coyius de la man quiér chevanus a tóus pel atayu de non sei que Dios, ya non sei que cielu, pos con tou isti telar, entremedáu de cures, ya caciques comu lu yes tóu, de confexones, mises ya xermones, achuquinasteis n'aldea 'n poucus dies, más xentes que de mala manera, enxamás de lus xamases en Asturies murrierun. Se tóu xupiés so lladrón achuquinante, lu mesmu que toes istes xentes que m'acorrelan, lu que you tenu xufriu nes comunicaciones de la muerte que se encaldaben na cárxel d'Uvieu, dúnde 'l miéu ya 'l espavoríu facien fuercia, únde 'l fríu enxenebráu la entraña te queimaba, únde les chárimes esbocáes en el glayíu xapoixaben, atristeyáus ya dollores qu'eszarapicaben, tous lus xentíus de cuantus escuchaban. Non puéu apoixar de mious videtches, lus güeyus enfervecíus de aquechus homes, qu'agoxáes allumbraben engafuráes chárimes, con les manes tembluqueántes per el miéu, acoyendu con desesperación las rexes de fierru, que non lus dexaben en postreira vez, abrazar a la sou muyer ya lus sous fíus, qu'ameruxáus de cariñu, ya betcháus de dollor, choraben ya glayaben, xiringáus per el amore que profexaben naquel home, que yera 'l pá de lus fíus, el mantín desous quereres, y’l caidonal del sou llare. Naide algamía per mor de aqueches rexes de fierru entemedades, falagar cómu postreira despedida, a la muyer nin al home, nin lus pequeninus fíus, que güerfaninus naquecha nueche diben quedaré, perque banduerrus baldreyus lu mesmu que tóu, lus deñunciaben y'acusaben de faer fatáus de couxes, que ni nel xoñéu lus probetayus dacuandu lleldaren. Tóus nun mirabamus atristeyáus per debaxu la borrina qu'acobertoriaba lus güeyus encarnispáus pe les chárimes, ya lexus de falanus tantes couxes, nel tiempu tan escosu que nus daben, esfaíamonus en playíus choramiqueirus llastimeirus e nes fanes más mortales. Enclicáus tous per un dollor que nes entrañes esquiciáu t'esgarduñaba, tabamus fatáus de xocenes muyeres que güéi toes viudes y'esgraciaínes semos, enlloquecides y'engarrinchades a les rexes que a la llibertá ya la xusticia trincotiaben. Nagua podiamus decinus, perque la pallabra afogábase na conguetcha qu’el alma esfaída pe la tristieza sacupaba, sous penares nel gargüélu, a munchus el dollor añuedábayes el celebru con tal prietura, que esmurgazábanse col xentíu perdíu nel enllabanáu xuelu. Alcuérdume comu s’agora mesmu fora, ya xamás de lus xamases tal desxusticiáu, endiañáu, baldreyóuxu ya chuquinamientu de xentes abondes d'eches tan iñocentes comu isti rapacín, que la mesma lley qu'achuquinóu a suo padre, martirizóulu a él, ante 'l cura, que mangonéa la mitá la aldea, y'isti banduerru de cacique dumeña entrambas partes, ya tous voxoutrus qu'empaparáus per el miéu, olvidósebus defender tou lo güenu per lu que lus vuesus homes llucharun ya morrierun ¡Sin alcuerdume d'aqueches canallesques comunicaciones que se lleldaben na cárxel d'Uvieu, ya non esborraránseme de les mious vidatches metantu que la vida me acompañe! (En los tiempos ya pasados, cuando los rojos mandaban lo mismo que vosotros hacéis ahora, no tañía la campana de la iglesia, para llamarnos y rejuntarnos a todos en fraternal comunidad, para escuchar la misa detrás de un cura, porque cerrada estaba la Casa de Dios, y con los curas los rojos no querían saber nada. Pero a pesar según parecía de que se encontraban muy lejos del Hacedor, a nadie asesinaron en la aldea, y si han muerto un par de jóvenes, ha sido luchando en el frente. Sin embargo ahora, que tenemos la iglesia siempre abierta y un cura que asidos de la mano, quiere llevarnos a todos por el camino más corto para alcanzar, no sé a qué dios, ni tampoco a qué cielo, pues con todos estos sucederes que ahora están pasando, entretejidos por los curas, y por caciques como lo eres tú, de confesiones, misas y sermones, habéis asesinado en la aldea en pocos días, más gentes que de mala manera, jamás de los jamases no contando estos tiempos, en todo Asturias han muerto. Si tu supieras so ladrón y asesino, lo mismo que todas estas gentes que nos rodean, lo que yo he sufrido en las famosas comunicaciones de la muerte que se hacían en la cárcel de Oviedo, donde el miedo y el pavor, hacían fuerza, donde el helado frío que el temor producía, al mismo tiempo las entrañas te quemaba, donde las lágrimas deslocadas en gritos lastimeros se posaban, haciendo tristezas y dolores tan inmensos, que despedazaban todos los sentidos de cuantos escuchaban. No puedo apear de mi cerebro los ojos enardecidos de aquellos hombres, que a cestadas alumbraban envenenadoras lágrimas, y con sus manos temblorosas por el miedo, cogían con desesperación las rejas de hierro, que les prohibían por última vez, abrazar a sus mujeres e hijos, que llenos de cariño y ricos de dolor, lloraban y gritaban desesperadamente, movidos por el amor que profesaban a aquel hombre, que era el padre de los hijos que quedarían ya para siempre desamparados, el amante esposo de sus quereres, y el fuerte guía de sus lares. Nadie alcanzaba por la causa de aquellas rejas de hierro fuertemente entretejidas, halagar como última despedida, a la mujer ni al hombre, ni a los amados y pequeños hijos, que huerfanitos aquella noche si iban a quedar, porque indeseables cobardes lo mismo que tu eres, les habían denunciado y acusado, de haber hecho muchas y malas cosas, que ni en el sueño los pobrecitos, jamás ni habían pensado. Todos nos mirábamos entristecidos, por debajo de la niebla que nublaba los ojos enrojecidos por las lágrimas, y lejos de hablar de tantas cosas en el tiempo tan corto que nos daban, nos deshacíamos en lamentos lastimosos, que nos precipitaban en los abismos más mortales. Agachados todos por un dolor que en nuestras entrañas enloquecido sin piedad las arañaba, estábamos en aquella triste ocasión, muchas jóvenes mujeres que hoy todas viudas y desgraciadas somos, enloquecidas y agarradas con desespero a aquellas rejas, que a la Libertad y a la Justicia pisoteaban. Nada podíamos decirnos, porque las palabras ahogábanse en la garganta, que el alma deshecha por la tristeza, vertía en ella sus penares. A muchos el dolor les aprisionaba el cerebro con tal fuerza, que se desvanecían privados del sentido entre las losas que poblaban el suelo. Recuerdo como si ahora mismo estuviese sucediendo, y nunca jamás, tal injusticia, endiablada cobardía, y canallesco asesinamiento de gentes, muchas de ellas tan inocentes como este pequeño, que la misma ley que asesinó a su padre, le está martirizando ahora, precisamente ante la presencia del cura, que es el dueño de la mitad de la aldea, y de este indeseable de cacique, que domina entrambas partes, y de todos vosotros que llenos y dominados por el miedo, os olvidasteis de defender todo lo bueno y hermoso, por lo que vuestros hombres lucharon y murieron). (¡Sí recuerdo aquellas canallescas comunicaciones que se hacían en la cárcel de Oviedo, y que ya nunca podrán borrarse de mis sienes, mientras que la vida me acompañe!). Recuerdo perfectamente cómo todas aquellas gentes escuchaban a mi madre entre asombrados, y compasivos, entre temerosos avergonzados y ofendidos, y quizás hubiesen escuchado muchas más injusticias que habían hecho no los caballeros y valientes soldados, que denodadamente lucharon hasta conseguir la victoria, ni tampoco las juventudes que militaban en el partido triunfador, sino las gentes maduras, caciques que habían conservado la vida en entrambos bandos, que llenas de un odio vengativo y endiablado, habían hecho ellas más muertes criminales en la paz de la posguerra que todos los leales luchadores de enemigos bandos. Digo yo que mi madre con su cordura de mente les hubiese seguido acusando, si el cura, muy oportuno y diplomático, como son todos los religiosos de carrera larga, no se ausentara sin decir palabra, y ordenara al sacristán que tocase la última campanada, para entrar a la iglesia con el fin de escuchar la misa. Y ahora diré, que mal dicho está que yo diga que el sacristán tocase la campana, porque no había tal campana, ni en la iglesia de mi aldea ni en ninguna otra en todo el valle, ya que los rojos, se las habían llevado todas, no sé con qué fin ni propósito, como tampoco puedo comprender porque quemaban los santos que jamás les harían ningún daño, y dejaban con vida a indeseables como los caciques asesinos de mi aldea. Lo cierto es, que como campana de la vieja iglesia de mi aldea, había un trozo de raíl colgado del pórtico con una alambre, donde aporreaba el sacristán, con un martillo medio deshecho de los de cabruñar la guadaña. Nada más que el toque comenzó hacerse sentir, fueron las gentes desfilando tras la llamada de la postrera campanada, sin que nadie se osara replicarle a mi madre ni tan sola una palabra, bien fuese de desagrado o de conformidad con cuanto había enardecidamente manifestado. Todos se adentraron en la casa del Señor donde yo creo, que si el Nazareno pudiese apoixase (apearse) de la Cruz, no dudo que a todos ellos una tocata de barganazus les esfargayara. (Paliza de palos que en ellos prodigara). Dejó mi madre de reñir a voz en grito, pero siguió haciéndolo muy quedadamente, a la par que con gran remango recogía su cesta, que colocándola esta vez debajo el brazo, nos encaminamos para nuestro lar, mientras que aquellas gentes, culpables unas e inocentes las otras, le rogaban a Dios, los unos por sus pecados monstruosos ya cometidos, que en El no habían pensado cuando los ordenaban, los otros, quizás le pidieran paz y prosperidad para ellos, sus cosechas y ganados, pero Dios no escucharía ni menos ayudaría, ni al pecador tal vez arrepentido, ni al inocente libre de pecado, y lo sé por propia experiencia, porque yo, tantas veces le he llamado, suplicado y rogado, siempre a cuestas con el temor, la miseria y el desprecio que el mundo en mi había sembrado, y jamás El se dignó ni tan siquiera escucharme, porque si me hubiese escuchado, y no remediara con prontitud ni nefastoso sufrimiento, yo diría ya sin el menor equívoco, que el Dios que todos tememos y adoramos, no es nada más que un diablo. Y esto sin lugar a dudas es así, porque Nuestro Señor está harto de nosotros hasta la misma coronilla, y por eso pensó ya en inmemoriales tiempos, que o liquidarnos a todos, y olvidarse sin pena y con prontitud del mal invento que había industriado, o dejarnos vivir a nuestro aire, sin preocuparse ya para nada de nuestros haceres, hasta que la muerte nos lleve a su presencia. Caminaba yo detrás de mi madre, sujetándome con la mano mi dolorosa y sangrante oreja, que más doloroso sufrimiento me había reportado, cuando aquel imbécil y canalla de guardia me la había retorcido, que si me hubiesen molido todo mi cuerpo a palos. Llegamos a la postre a nuestra humilde casa, y siempre sin parar de reñir mi madre, de maldecir y de amenazar, estongóu 'l llar (limpió la cocina) de añejas cenizas, y con la rapidez con que ella solía hacer las cosas, tizóu ‘l fuéu (prendió el fuego) y después, puso un cazo lleno de agua con sal y unas hierbas (que ahora no sé cómo se llaman, pero que son muy buenas para las heridas) a hervir, y mientras que hervía, s'encaldóu nel trabayu de pulgar patacas (se hizo en el trabajo de mondar patatas), de las que había traído de la aldea de donde venía. Cuando el agua estuvo en su punto, que fue en el momento que ella terminara de aliñar las patatas ya listas para ser fritas, se dispuso mi madre a curarme, y al tenor que lo estaba haciendo, y viendo yo en su rostro retratado el cariñoso sufrimiento que por mí sentía, ella como siempre intentando disimular toda emoción, me preguntó dando muestras de un enfado cariñoso, ¿que qué era lo que había sucedido, o en qué líos me había yo alojado, para que los guardias me hubiesen puesto el rostro como un Ecce Homo? —Díjele a mi madre que el guardia no me había hecho nada más que estrapayáu l'uréa (deshecho la oreja), y que las otras heridas me las proporcionara el amo Manín, por las causas del condenado cabrón que ustedes ya saben. —Vi cómo las recias manos de mi madre temblaban al tenor que a mis heridas con aquella agua milagrosa me lavaba, sentí cómo su voz enardecida juraba y perjuraba contra aquel Manín de los infiernos, al cual ella decía, le iba a colgar la foiz (hoz) del pescuezo. Dio por terminada mi cura y en instantes me preparó la comida, que consistía en un buen cazo de patatas fritas con grasa de tocino, un gran cantezu (pedazo) de pan de escanda, y un escudiecháu de lleiche con borona (taza de leche con pan de maíz), y ya fartuquín fasta ‘l rutiar (harto hasta el eructo), preguntele que si podía ir a dar una vuelta por la aldea, a lo que ella me respondió afirmativamente, recordándome con amenazas, el que non m'engarricra con lus oitres rapacinus. (Que no me pelease con los otros niños). Cuando me dirigía al lugar donde todos los chicos por costumbre teníamos de reunirnos para enredar (jugar), en una de las callejas de mi aldea, me topé con Pelayu, que seguramente habría abandonado a su amo en el monte, por el extraño de no verme a mi como sucedía siempre. ¿Porque qué animal o persona con sentimientos nobles y cariñosos, podría vivir en la soledad del monte en la compañía de una repugnante bestia, como lo era Manín nuestro amo...? Viome primero Pelayu que yo a él le avistara, y casi estoy por asegurar, que me había olfateado antes de que yo desembocara en la calleja, donde él buscándose la vida por todos los rincones husmeaba. Porque yo jamás había visto a Manín, darle al pobre de Pelayu de comer nada, ya que Manín solía decir dándoselas siempre de razonero eficiente, que el perro no se le podía dar la esllaba óu llabaza de fregar lus cacíus (las aguas sucias residuos de lavar los cacharros de la cocina) porque estaban los bracus na cobil urniándu per llapalas (cerdos en el cubil gruñendo por tomarlas), que al perro lo único que se le podía dar, era aquello que no tuviese aprovechamiento para nada, como les llixes de les vaques cundu betchaban, de las uvées ya les cabras, óu cuallesquier oitra molicie que paque nún fediera menester yera encuandiála (como las libraduras de las vacas, de las ovejas y las cabras cuando parían, o cualquier otra porquería que para que no oliese mal, fuera necesario enterrarla). Vino Pelayu hacia mí envuelta su alma perruna por una gozasa alegría, pero me di cuenta con pena profunda, que no hacía tal acercamiento dentro del desenfado y gracial camaradería que en todas las ocasiones él conmigo usara, pues por primera vez mi buen Pelayu, para acercarse a mí, rastreramente se arrastraba, no era por el miedo de que yo le apaleara, ya que jamás ni de palabra le había ofendido, era sin duda porque se sentía muy avergonzado de haberme abandonado la pasada noche, cuando tan triste y solo me encontraba, y quizás más le necesitara. ¡Pobre Pelayu! ¡Qué alma más humana tenía, y a cuántos humanos, el alma de los rabiosos perros les dirigía! Me agabuxé (agaché) a su lado, envuelto yo por una sana, jovial, y angelical alegría, le besé su rostro varias veces entusiasmado, y acaricié con gozo su fino y sedoso cuerpo, y olvidándonos entrambos él de su cobardía y yo del rencor que pudiera por su gesto guardarle, nos fusionamos en un abrazo risueño y cariñoso, donde él dando pequeños ladridos por los que manifestaba su alegría y pena, me lamía una y mil veces las heridas que adornaban mis mexietchas (mejillas), y quizás se estuviese jurando, que aunque le costase la vida, nunca de mi lado se alejaría. Toda aquella tarde, estuve jugando al «llanque» y a la «palombietcha» con el único amigo de verdad que en la aldea tenía que se llamaba Muel. Pobre amigo mío, murió cuando apenas tenía veintiocho años, reventado por el más duro y esclavizante trabajo, que desde su niñez y en mi compañía, fustigados por el hambre y la necesidad, entrambos y dos a las severas órdenes de su padre, como serradores en casi todos los montes de mi Asturias, habíamos llevado a cabo, al final, su cuerpo ya deshecho, explotado y gastado, fue consumiéndose en la triste soledad del sanatorio del Naranco, donde murió devorado por una tisis galopante. Tenía Muel dos o tres años más que yo, y sin embargo éramos los dos de la misma estatura, y empezamos a serrar madera manualmente los dos en el mismo día, teniendo yo en la sazón, tan sólo trece años, fue nuestro maestro su propio padre, y nos trataba como nadie se puede imaginar, ya que no había día, que no nos untara ‘l focicu (nos azotaba) por lo menos un par de veces. No es que aquel hombre y excepcional trabajador fuese malo, no nada de eso, es que el pobre precisaba por fuerza mayor, para poder desarrollar el duro trabajo del serrador, que nosotros hiciésemos el trabajo de hombres y no éramos nada más que dos niños. Digo yo que aquella tarde, le conté a mi amigo Muel, como había encontrado en la montaña la cueva de las armas, y así hablando de nuestros proyectos, acordamos que al día siguiente subiríamos hasta ella, para jugar hasta cansarnos con aquellos juguetes de verdad. Así es que a la oscurecida retornamos cada uno para su casa, saboreando por adelantado lo felices que al día siguiente habíamos de ser. Caminaba en pos de mí, tan contento y satisfecho como siempre mi buen Pelayu, sin preocuparse para nada de que él, era un esclavo de Manín, y no un ser libre que pudiese hacer lo que más le conviniese, pero al llegar a la esplanada donde asentada estaba la bolera, lugar clave donde se reunían todos los vecinos de la aldea, después que concluían sus trabajos, bien fuese para charlas y cambiar impresiones, o para jugar unas partidas a los bolos, como cuento, allí estaba Manín, en diálogo con unos vecinos, ya de retirada para su casa después de haber encerrado las cabras, cuando vio a su desleal Pelayu, que muy contento y moviendo con gran felicidad su rabo, me acompañaba a mí, como si yo fuese en vez de él su amo, dejó a su contertulio con la palabra en la boca, y cambiando su pacífica charla por la riña loca, embistiome a mi con ofensiva y pecaminosa palabra, al mismo tiempo que con la vara que portaba en su mano, descargó sobre el confiado Pelayu tal varazo, que a quedarse el pobre tan sólo un segundo condoliéndose del acuciante dolor que en su cuerpo se anidaba, seguramente que hubiese llevado sobrada ración de varazos, que fácil la dejarían sin vida in situ. Pero no hizo tal cosa mi buen Pelayu, sino que salió huyendo como alma que se lleva el diablo, lanzando en el aire ladridos, que yo creo que no eran por el profundo sufrir que le proporcionara el castigo, sino que en su lenguaje, seguramente maldeciría aquella bestia con figura humana, que era capaz de azotar despiadadamente a un inocente niño, o de asesinarle a él mismo, que no se encontraba con más culpa, que de despreciar a su amo, por canalla y miserable. Y lo propio que Pelayu hizo, no lo dejé yo para más pensado, y a la vez que me perdía en la carrera, huyendo de aquel reptil repugnante y asqueroso, recuerdo que con rabia enloquecida yo le dije: ¡Fíu de put, baldreyu, llimiagu! (Hijo de puta, cobarde, rastrero, baboso..., etc., etc.). Pero miren ustedes por donde, estaba mi madre allí cerca en casa de una vecina hablando de sus cosas tranquilamente, cuando al sentir al Manín que me ofendía, al perro ladrar por la caricia que había recibido, y a mi insultándole poniéndole como un pingayu (de lo peor), salió mi madre de casa de su vecina, con todos sus muchos ánimos aviesporáus (envenenados, aguijoniantes), y cogiendo un palo que allí a mano había, bien seco y sudado, porque hiciera su servicio sirviéndole de mango a una fexoria (azada), se dirigió con extrema rapidez y silenciosamente al lugar donde Manín estaba, y sin decirle ni una sola palabra, empezó a darle palos con aquel formidable mango, que la suerte a Manín le cupió de que nuestros vecinos la detuvieran, porque sino, creo que le hubiese matado. «LA MULTA O EL REFORMATORIO» Al día siguiente, mi amigo Muel, yo y Pelayu, subíamos alegremente hacia la montaña, con locas ansias de llegar pronto a la cueva, con el infantil y firme deseo, de jugar hasta saciarnos con aquellas armas, recuerdo a mi querido amigo, futuro candidato al igual que yo, a la penosa esclavitud que como serradores nos aguardaba, la veo con su sana sonrisa, pintada en sus pequeños y vivarachos ojillos azules, acariciar una y otra vez, con una alegría inmensa aquellas armas, no existía para nosotros en el mundo, en aquellos felices momentos, nada que pudiésemos apreciar tanto, como aquellos mortíferos juguetes, de los que en la sazón, éramos los únicos señores y dueños, nos hallábamos fuera de la cueva, enredando cada uno con su escopeta, y una canana repleta de cartuchos colgada del hombro a la bandolera, Pelayu, desentendiéndose de nosotros mitigaba su hambre cazando grillos y mariposas, o cualquier otro insecto que plugiérale y fuérale rentable para entretener su enflaquecido estómago. Después de cansarnos de hacer la instrucción marcando el paso con la escopeta al hombro, emulando a los soldados cuando hacían prácticas en nuestra aldea, yo le dije a mi amigo señalándole el lugar, que desde aquel mismo sitio, yo había tumbado de dos certeros disparos al cabrón de mi amo. Muel, sacando dos cartuchos de la canana y metiéndolos dentro de la recámara de su escopeta, me dijo que él también pudiera haberlo hecho, y para asegurármelo de que no marraría el tiro, me señaló una piedra rojiza que había muy cerca de donde muriera el chivo, y a la par que se ponía la escopeta en el hombro para materializar lo que había asegurado, me decía ilusionado: —¡Fíxate Xulín!, ya veras cómu la desfaigu nun fatáu de cachiquinus—. (—¡Fíjate Julín!, ya verás como la deshago en mil pedazos—). El doble disparo retumbó dentro del natural silencio de la montaña, como si se tratase de un ruidoso trueno de las tormentas de los veranos, las águilas y los cuervos, así como todos los pájaros y animales que moraban por aquellos aledaños, moviéronse de sus lugares, graznando las aves al levantar el vuelo, y quizás las alimañas agudizasen al oído para saber el peligro que pudiese traerles aquel espanto. Hasta Pelayu dejó su caza insectívora para ladrar desaforado, como si presintiera que otro cabrón había sido abatido, que le haría de nuevo volver a hartarse, o tal vez nos estuviese reprimiendo, queriendo con su lenguaje decirnos, que aquella xuxeante folixa (crecido ruido, alegría, juerga, etc., etc.) que tan amanicomiadamente entamábamos (enloquecido ruido que hacíamos) no iba a reportarnos buenos resultados. Lo cierto fue que mi querido amigo Muel, no atinó a deshacer aquella rojiza piedra contra la que había disparado, y yo alegrándome por su fracaso, cargué con rapidez mi escopeta, me la puse en el hombro, y disparé contra aquel blanco otros dos disparos, tampoco pude yo hacer puntería, y él mofándose de mí, cargó de nuevo su escopeta con notoria alegría, a la vez que me aseguraba que de aquella no fallaría, volvía a disparar sin importarle para nada el tremendo culatazo que nos solían dar aquellos guerreros artefactos. Y así, una y otra vez, atenazados por un gozo y felicidad que nunca con tanta fuerza a nuestros juveniles espíritus había con entera libertad creado, disparábamos con alegría ilusionada contra aquel aproxetáu cuctu (enrojecida piedra), creyéndonos guerreros invencibles, o cazadores afamados. Muy posible yo me creyera un jefe poderoso, justiciero y honrado, que cada disparo que hacía, l'eszarapaba les vidatches d'uno de lus baldreyus homes, que habíen achuquináu ‘l miou padre. (Le deshacía las sienes de algunos de los cobardes hombres que habían asesinado a mi padre). Lo cierto fue, que tras de quemar veintitantos cartuchos cada uno, la piedra seguía en su sitio, y nosotros un poco desilusionados, hicimos un pequeño descanso, en el que acordamos cambiar de blanco. Disponíamos de nuevo hacer más atinadas prácticas sobre el rugoso y fuerte tronco de una encina, cuando Pelayu salió de junto nosotros y con apremiante prisa ladrando, contra un intruso que nos visitaba, guiado al parecer por el atronador ruido, que con nuestros alegrativos disparos formábamos. Era nuestro mal recibido visitador un rapazacu (mozalbete) que andaba por aquellos montes a la caza de la perdiz, que había endemasía nutridos bandos, que bajaban a veces hasta los sembrados d'arbeyinus y'oitres semáus (de guisante y otros sembrados) más alejados de la aldea, y ni el gran espantapáxaru tenía llixa de xebrayus (espantapájaros tenía fuerza para espantarlos). Jerónimo se llamaba aquel jovenzuelo indeseable, que había heredado de su padre toda la cobardía y males tales, que muchas gentes de mis lugares, le estarían rabiosa y odiativa, despreciable y asquerosamente maldiciendo, hasta que el Hacedor les llevara de este mundo tan poco lleno de humanidades. Era hijo de este sujeto tan maldecido, cacique de mi aldea con vuelos tales, que no del todo satisfecho con enviar para el otro barrio algunos de sus inocentes convecinos, en el acaecer se dedicaba, a que a sus vecinos la ley, que había, muy moldeable para dar por buenas todas las denuncias avaladas por caciques facciosos como él, se ensañara con crecidas multas, que al no tener dinero la gente aldeana para satisfacerlas, tenían que vender parte de sus ganados, y sabedores los tratantes por ser lobos de la misma camada aunque con diferente collor (color), que los campesinos tenían que vender sus reses con abonda priexa (mucha prisa) para satisfacer aquellas multas antes que se enrodietcharen (enredaran) peores males, pues como cuento, aquellas aves de rapiña de tratantes, se unían todos de tal manera, que lograban desbaratar los mercados hasta tal punto, que más que comprar, lo que hacían, era robar dentro de la ley a los aflijidos y siempre maltratados campesinos. Al quedarse los desdichados aldeanos sin sus ganados, por la causa de aquellas multas, que la verdad era nadie sabía que era lo que castigaban, aquellas asesinantes multas que la ley les inxertaba (injertaba), que les hacía dentro del acuciante temor que en aquel lleldar (ácaecer) era aterrante, deshacerse de sus ganados para pagar tan diabólicas y desnaturalizantes sanciones. Y como los campesinos, por lo menos en todas las embrujadoras aldeas de mi melgueira tierrina (dulce tierra), y me supongo que tal sucederá en todas las aldeyuelas del mundo, sin ganados de tiro no pueden trabajar sus erus (tierras), tenían que por fuerza mayor, agenciárselo aunque fuese dentro de las más viles condiciones, y así, el canalla de cacique de mi aldea, daba vacas, yegüas, cabras, y ovejas a la comuña (condición) que tan sólo el agobio de la desesperante necesidad hacíales aceptar, con lo que se condenaban a ser esclavos de un ganado que no era de ellos, siendo en la mayor parte de las ocasiones las ganancias completamente nulas, pues si una res se moría, se despeñaba, la mataban los lobos o la devoraba el oso, no la perdía el dueño, sino el comuñero, y así, de esta miserable forma, este canalla de cacique, explotaba vilmente a muchos campesinos que por imperativa necesidad, eran comuñeros de este indeseable asesino, que no había hecho la guerra en las trincheras, porque su cobardía era tan grande, que le había obligado a pasar toda la contienda escondido en los montes, y ahora que la guerra ya terminara, era cuando él verdaderamente la hacía, en la entristecida y enlutada paz que poseían las gentes de mis aldeas. ¿Cuántos despreciables seres como este nefasto individuo había en mi Patria... ? ¡¡Yo creo que honradamente debemos todos de reconocer, que había un par de ellos en cada aldea, y en las villas y ciudades me supongo que morarían muchos más!! Cuento que llegó el Jerónimo con su escopeta al hombro acompañado de su perro perdiguero ante la nuestra presencia, y ufanándose altaneramente quizás pensando que nos iba a hacer, lo que le diera la gana, nos dijo con apariencia muy enojada, al mismo tiempo que nos ofendía con sus palabras: ¡Haber decirme pronto, ¿dónde habéis robado estas escopetas?, si no queréis que vos falague ‘l llombu con ista bardiaca! (que nos moliera a palos todo el cuerpo con una vara que portába en sus manos). No despegó sus labios en el momento mi amigo Muel, porque el padre de aquel llabasquín (cerdo pequeño) era el dueño de los ganados de su casa, y por aquello de que el amo siempre, sin la razón con la ganancia anda, no le refutó pequeña palabra. Pero yo que ya me había creído que aquel babayu de guaxón (farolero, fantasma de mozalbete) se iba apoderar de mis armas, las que yo creía que eran de mi entera propiedad, le dije sin miedo y desafiantemente, que aquellas escopetas eran mías, y que ni él ni nadie sería capaz de quitármelas. Entonces Jerónimo mirándome acusadoramente me replicó seguidamente con estas palabras que me condenaban: ¡Entonces... tu fuiste el que mató antes de ayer al chivo de Manín? ¡Si yo fui!, le dije envalentonado y poseído de una airada rabia, a la vez que le encañonaba con la escopeta y amenazándole firmemente le aconsejaba: ¡Fáinus el favore de dexanus nel nuexu antroxu, ya colar pel mesmu xeitu per únde sen chamate 'llegasti, se nun quiés que faiga nel tou ventrón, el mesmu buracu quei fexe nus fégadus del cabrón de Manín! (¡Haznos el favor de dejarnos con nuestra alegría, y márchate por el mismo sitio, por donde sin llamarte has llegado, si no quieres que haga en tu barriga, un orificio parecido, al que le hice en los hígados del cabrón de Manín!). —Y fue entonces cuando Muel valientemente apoyándome con su amenazante escopeta y con sus advertientes palabras le dijo: ¡Mira Jerónimo, no tiene nada que ver que mi padre se arrastre frente a vosotros, por el miedo de que le quitéis el ganado, pero yo ahora no soy mi padre, y si no sales en el momento corriendo como una exhalación (centella, rápido), me parece a mí, que te vamos a coser a perdigonazos! Justificándose Jerónimo con el atropello que en el miedo se cosecha, dio media vuelta y casi a las carreras, tomó las de villadiego, a la par que se alejaba murmurando no se qué amenazas. Su perro, quedose unos instantes olisqueándose con Pelayu, al que yo achuché (azuzé), y Pelayu que para engarradiercharse (pelearse) era una ardorosa fiera, saltó como un león, atacando con un furor endemoniado al fino can perdigonero, y si no es por Muel, me parece que allí en el mismo lugar que había muerto el chivo, Pelayu hubiera despachado, aquel hermoso, cariñoso e inocente perro. Quedámonos muy satisfechos y gozosos, a la par que en nuestros espíritus, navegaba el orgullo perfumándose con la vanidad Humana, y todo, por haber acoyanáu ya féchule moscar ameruxáu de miéu (acojonado y haberle hecho huir, lleno de miedo) al hijo de uno de los amos de la aldea, que en un principio se había creído, que le sería sencillo hacer con nosotros cuanto le viniese en gana. Durante algún tiempo, estuvimos llindiándu (vigilando, cuidando) a Jerónimo por ver el camino que se tomaba, pues teníamos el temor que se ocultara para después sorprendernos, pero no fue así, y al final muy contentos ya le vimos corriendo que se las pelaba en compañía de su perro, desembocando en el pedregoso camino que le conducía a la aldea. Sabiéndonos libres del temor del adefesio de Jerónimo, y olvidándonos en el mismo instante de cuanto con él nos había acontecido, volvimos a nuestro peligroso juego, de disparar las escopetas contra diferentes blancos, y así, hablando de nuestras cosas con satisfacción que nos embargaba dentro de una felicidad pasajera, deslizábase el tiempo sin enterarnos, hasta que a la postre, dimos fin a todos los cartuchos que teníamos, y fue entonces, cuando decidimos esconder las armas en la cueva, y con los hombros doloridos por las sacudidas que nos propinaban las escopetas por los disparos, disponíamosnos muy contentos en el regreso para nuestras casas, y para simular que veníamos de la leña, agenciámosnos unos tochacus de pochiscus (leños de encina) y poniéndonoslos al hombro, bajamos corriendo por entre los vericuetos y las serpenteantes sendas, hasta llegar al camino real que nos conduciría a la aldea. El ubérrimo valle de alegría alborazada, que poblaba por entero nuestros espíritus, viose en unos segundos nublado y con rapidez cubierto, por un zozobrante y temeroso manto, nacido del retrato que nuestros ojos hicieran, cuando a la entrada de la aldea, justamente en el mismo lugar donde por costumbre, mi amo solía esperarme para xebrar (apartar) sus cabras, estaban aguardándonos los guardias, en la alegre compañía de Jerónimo, que poseyendo las mismas indeseables zunas (costumbres) que su padre, no había perdido ningún tiempo en ir hasta el cuartelillo para delatarnos. Yo tentado estuve cuando me percaté que eran los mismos guardias que el día anterior me habían cobardosamente martirizado, de tirar los garbetus (leños) que llevaba en el hombro, y salir corriendo para huir de aquel verdugo que sonriéndose ladinamente, quizás estuviese pensando su enrevesada y nefastosamente, el volver a esforgayame (arrancarme, estriparme, deshacerme) la única oreja que me quedaba sana. Sin embargo, logré dominar el miedo, y dejando a Muel que abriera la marcha, llegamos a la postre ante la presencia de ellos, y aquel canalla de guardia, no se dirigió a Muel a pesar que unos metros delante de mí iba, sino que vino sonriendo malignamente hacia mí, con las mismas asesinas intenciones que el hambriento lobo lleva, cuando para satisfacer sus ansias del espíritu y la carne, sin el menor miedo se lanza, sobre el inocente corderillo que no tiene a nadie que le defienda. Antes de dirigirme la palabra, aquel demonio con tricornio, que a fe mía desprestigiaban, porque hermosa para el pueblo es la esclava de la Justicia, cuando todas sus obligaciones y credos justamente da cumplidas. Digo yo, que lo primero que hizo fue cogerme mi oreja sana, apretarme un poco para ponerme en atención, y luego mirándome altanera y sonrientemente me dijo: ¡Ahora ya no me negarás de que no has sido tu quien disparó sobre el cabrón de tu amo, y me supongo que también me dirás, dónde has conseguido las armas, maldito pilluelo, hijo de una bruja y de un rojo republicano, o comunista sin entrañas! Tiré los tochucus (leños secos) al suelo apremiado por el dolor que de rabia me desencaldaba (deshacía), con tan mala fortuna que por mí no había sido pensada, que diéronle en las piernas de aquella fiera uniformada, y gran dolor en él tuvo que lleldarse (hacerse), porque dejó de esfarugarme (deshacerme la oreja), para acariciar con gestos de dolor la caña de una de sus piernas, al mismo tiempo que yo hacía lo propio con mi oreja, que ya colorada como una guinda, me resquemaba como si estuviese ardiendo. Mirome con ojos extraviados por la rabia que le enloquecía, y siendo mayor la fuerza de su cobardosa entraña ya en poder de las iras que lo movilizaban, que el dolor que su cuerpo sentía, soltome de revés dos guantazos, que dieron conmigo en tierra, con el rostro manando abundante sangre. Fácil siguiese abofeteándome, pues ya estaba enclicándose (agachándose) para hacer conmigo vayan ustedes saber qué, cuando intercedió su compañero que asiéndole por un hombro, con desprecio y enfado le dijo: ¡Lo que terminas de hacer con este pequeño es una canallada, y como otra vez intentes tocarle del pelo la ropa, te las vas a entender conmigo! ¡¡Estoy harto de tus abusos, y de tus odios y desprecios por todas las gentes desgraciadas!! Ayudome aquel buen guardia a levantarme, y después con su propio pañuelo limpiábame el rostro de sangre, y al parojo que esto hacía cariñosamente me decía: ¡Te juro que nadie te volverá a martirizar más pequeño, y ahora si tu quieres, y que conste que ni te ordeno ni te obligo a contarnos nada, dinos de una vez dónde están esas malditas armas que tanto doloroso daño te han originado! Dime cuenta pronto que de seguir negando no sacaría en limpio nada, ya que el baldroyán (cobarde) de Jerónimo había descubierto ya todo, y a poco listos que fuesen, nada más que les conduciese al lugar donde nos había sorprendido, darían pronto con la cueva, donde se ocultaban las armas. Así que acompañado de Muel y de Pelayu, y seguido de cerca por los dos guardias y el delator de Jerónimo, guielos a paso rápido por entre las vegetativas y pedregosas sendas que serpenteaban por casi inaccesibles lugares, pronto me alegré al comprobar cómo aquel despreciable guardia que tan sañudamente me había martirizado, abarquinaba (respiraba) con penoso trabajo, al mismo tiempo que se deshacía en copiosos sudores el condenado, lo mismo que la manteca fresca expuesta al sol en el verano. Al observar el penoso esfuerzo que aquel guardia repugnante y gordo, imbécil y malvado, tenía que realizar para seguirnos, apreté más aun el paso, que casi se convirtió en carrera y que sólo Muel y Pelayu pudieron aguantarme alejándanos en cuestión de segundos un largo trecho de nuestros enemigos, que en el lleldar (acontecer), ya se habían detenido para hacer acopio de energías unos momentos. Aproximadamente aun no habíamos caminado ni una décima parte del trayecto que nos separaba de la cueva, y ya el llimiagu (baboso) de aquel guardia, se encontraba casi d'afechu despaxaretáu (deshecho), seguramente que antes de llegar al final, en la mente de aquel fucheiru (estercolero) humano, se dibujaría el ruin pensamiento, de maldecir a la ley que como enyordiáu pioyu (sucio piojo) servía, al cachiparru (parásito) que me había delatado, y a mí, por no haber seguido negando. Muel y yo con satisfacción nos reíamos de aquellas gentes, que en nuestras infantiles y sin cultivar mentes, habíamos retratado como personas que tenían menos llixa (fuerza, arte, valer, etc.) que un mure entre las zarpas de un gato. Estaríamos como a la mitad de la andadura, cuando la distancia que nos separaba ya era enorme, y a pesar que de continuo nos ordenaban que no corriésemos tanto y que procuráramos ir siempre a su lado, la verdad es, que ya les habíamos perdido todo miedo y que no les hacíamos el menor caso. Fue entonces cuando se me ocurrió la idea de decirle a mi amigo Muel, que cuando llegásemos al potchisquéiru (encinal), yo me adelantaría corriendo con todas mis fuerzas, para volver aquel mismo lugar antes que ellos lo hicieran, pero después de haber ya ido a la cueva, para poder esconder para nosotros, dos pistolinas muy atongadetas (bonitas, curiosas), que era una pena que se llevaran los guardias, y que nosotros podíamos esconder en cualquier lado. Y así lo hice, y logré regresar, mucho antes de que ellos, llegaran escadriláus (derrengados), claro que descontando a Jerónimo, porque éste andaba tanto como con la lengua si quisiera andarlo. El caso fue que los guardias aquel día se llevaron las armas, y a los cinco o seis días, regresaron a la aldea preguntando por mi madre y el padre de Muel, para llevarles hasta el cuartelillo, con el fin de no sé qué preguntarles o darles. Cuando mi madre en compañía del padre de Muel regresaron del cuartel, estábamos nosotros xugaretiándu (jugando) debajo del ñoceón (nogal grande) que había a la entrada de la aldea, que tanto como tenía de frondoso y grande, eran de pequeñas, escasas e insípidas sus nueces. De donde viene un adagio asturiano que dice: ¡Mucher grandie ande óu non ande, peru tantu s'espatuxa, comu senún lu fixera, en dalgún lláu fae bona atongadura! (Mujer grande, ande, o no ande, pero tanto si camina, como si no lo hace, por grande en todos los lugares estorba). «Claro que se me olvidó decir, que menos en el catre, para añuedar el cibietchu cundu nun hay oitra, pequenina, atongaina ya melgucira». (Para hacer el amor, cuando no hay otra, pequeñita, bien hecha, y tan dulce como lo que debe ser vivir en la gloria). Digo yo que al ver nuestros padres corrimos hacia ellos, y cuando ante su presencia nos encontramos, casi sin darme cuenta vi a mi amigo rodar por el suelo, por la fuerza vigorosa del tremendo castañazo que su padre le llantó nuna mexietcha (le plantó en una mejilla), pero antes de que yo me percatara del peligro que sobre mí se cernía, vime acochetáu (cojido, sacudido) por mi madre, que me allumbróu (alumbró) un mamplenáu (muchos) pescozones, tan seguidos y atinados, que me parecía que todos me llegaban en ringlera, no teniendo que esperar uno por el otro, para que no se enfadasen ninguno. Y allí mismo por este procedimiento que nuestros progenitores nos hacían, comprendimos que nada bueno los guardias a nuestros padres les habían hecho. Y claro que no era nada respetable ni justo, sino un atropello despiadado, inhumano, mezquino, repugnante y apartado de la Justicia a tanta distancia, como la que existe desde la Tierra hasta el Infinito Cielo. Resulta que la canallesca ley que en aquella para mí inolvidable época existía, nos había condenado a ir a un reformatorio, o a que pagasen nuestros padres una multa de ciento cincuenta pesetas en papel del Estado, en el término de treinta días. Y fue entonces cuando yo empecé a preguntarme, ¿que qué era lo que tenían que reformar en mi...? ¿Acaso entraba en la reforma que aquella ley que estaba por todos los rincones de la Patria haciendo encima de los vencidos y sus descendientes, asesinar a nuestros padres, hermanos, parientes y hasta madres, privarnos de nuestra libertad, y robarnos cuánto teníamos? —¿Aquella ley digo, todavía tenía que reformar algo más en mí, que en un principio ya no hubiese inhumana y endemoniadamente reformado? Yo que era en aquel lleldar un pobre niño de poco más de ocho años, condenado precisamente por la misma ley, a no tener jamás ya el amoroso cariño de mi padre, yo que había sido condenado como todos los jóvenes hijos de los vencidos y encarcelados y asesinados padres, yo que estaba lleno de hambre, de miseria, de sufrimiento y de una soledad inconsolable, yo que si quería comer un trozo de pan duro, tenía que caminar descalzo y medio desnudo, por entre las zarzas y guijarros de las montañas, esclavizando mi cuerpo y mis sentidos, en el cuidado de unos ganados que no eran míos, a mí, a un ser así de natural, puro, desamparado y desgraciado, ¿aún quería aquella entroyada (sucia) ley reformarme por considerarme malo? —Yo nunca he sido político, pienso ahora, ni tampoco con mis palabras harto vulgares y aldeanescas, pretendo fomentar el odio hacia nadie, soy ante todo un liberal disciplinado, que ama a mi Patria, por la que estoy en cualquier momento dispuesto a morir, pero me creo con el suficiente derecho de contar al mundo de cuanto yo he sufrido, que es el retrato de tantos otros huérfanos de guerra que lo mismo que yo tanto sufrieron, aunque más en duda, pongo que lo hubieran hecho, quiero contar todo lo que considero que siendo verdad, no debe ser olvidado, y desearía con toda mi alma, que mis palabras tuviesen repílos (ecos) más clarividentes, que los que en su origen se formaron, para que llegasen a todos los oídos, y en sus mentes gigantesca Humanidad digna y justa edificasen, que diera paso a una libertad liberal y disciplinada, que atrancase (cerrase, peslase) sus puertas a todo cuanto no fuese digno y honrado, de esta sencilla y natural manera, la fraternidad sería por primera vez, el tesoro más puro, luminoso y deseado, que la Humanidad en toda su existencia hubiese conquistado. En este relato, que para muchos críticos comedores, que sólo saben fartase comu gochus (comer como cerdos) e intentar con sus medios deshacer lo que alguien con más capacidad creativa que ellos, más bien o peor ha edificado, digo yo, que muchos críticos fanáticos defensores de normas idealísticas, que con sus leyes en la ocasión asquerosamente convencionales, que lograron deshacer el destino que a mi vida creo que le pertenecía, al igual que a toda la generación de los hijos de los perdedores, no les agradara en absoluto, que un hombre que fue despojado de cuanto poseía, y empujado vengativa y canallescamente al arroyo, cuando él por ser un niño, no podía defenderse, tenga ahora la osadía, con sus pobres medios culturales, d’abayucar la trelda (revolver la porquería), que nadie hasta el presente, tan ajustada y verídicamente pudiera contar jamás. Digo porquerías, pues es eso precisamente lo que suelen dejar las secuelas de una guerra civil, y pobre de aquellos países que la sufran, porque sus hijos quedarán divididos, y los perdedores, tendrán que soportar un yugo, que más flojo, o menos prieto, esclavizándolos los ha de postergar. En este relato retrato yo, al vencedor y al vencido, menos al perdedor de quien soy hijo, ya que he tenido la desgracia de conocerle cuando el desventurado ya era un vencido, pero con el vencedor he vivido siempre, sirviéndole con decencia y honradez, silenciosamente observándole siempre, y no recibiendo de él, nada más que calamidades y ofensas, y sin embargo, nunca le odié, siempre disciplinadamente le serví, y si en el lleldar se siente ofendido por lo que de verdad digo, espero que se comporte conmigo, de la misma manera que con él siempre yo he hecho. Sé que estas narraciones no se han de publicar en mi Patria, porque la censura no permitirá que el hijo más humilde, cuente una verdad que denigra no a mi querida y noble España, sino algunos de sus inamovibles sistemas, pero tengo la firme certeza, que algún querido hermano país, sin el menor odio ni rencor sí ha de hacerlo, y con esta mi voz del pueblo, sencilla y natural, ubérrima y estéril, millones de seres de la Tierra habrán de saber, que hoy todavía, vive en mi Patria, la mitad de una generación, descendiente de los perdedores de la sanguinaria Guerra Civil que empobreció a la más maravillosa nación del mundo como es mi España, apartados de todo acceso a cualquier puesto de responsabilidad, bien en el gobierno, en los sindicatos, o en cualquier otro lugar, de responsabilidad de la Patria. Y desde aquí, invito a todos los españoles para que investiguen esto que he dicho, y ya verán como es una verdad, que no admite discusión posible. Cuánto placer sentiría yo si me pudiese expresar con ustedes en la maravillosa, ancestral y rica Lengua Asturiana, pues para mí, decir las cosas en Castellano es un verdadero fastidio, con tantos puntos y comas, y demás signos ortográficos, que para un hombre sin estudios de ninguna clase como yo, es una verdadera tortura, pues mi imaginación que idea y piensa con la fuerza de un enorme río enloquecido, a la hora de querer contar estas copiosas cosechas, que hasta en los mismos sueños me alumbra, cuando me pongo a escribir todos estos pensamientos y acaeceres, al expresarlos en español, meto la pata hasta los corbétchones, por esto ruego me perdonen, y háganse a la idea, de quién les está hablando, no es nada más que un humilde aldeano, sin más escuela que la siempre dura universidad de la vida. Y con la fortuna o desgracia de haber nacido con el embrujador duende de ser soñador, no por aparentar, por ocio o por estudio, sino con la intima necesidad que me tortura el alma, al mismo tiempo que me embarga dentro de una felicidad, que me hace en ocasiones ser dichoso, sin jamás haber sido feliz, y en otras dimensiones me llena de tal tristeza, que en apariencia sin sucederme nada, me encuentro tan apenado y deprimido, que todo cuanto me rodea y hasta yo mismo, me parece la pestilente porquería, con que se harta sin jamás hastiarse, el nefasto diablo al que entusiasmados y egoístas servimos. Enteponíu colaba you dellantre de miou madre, espatuxandu caleya adiantre, afalau per las engafuráes pallabres de miou má, camín de la nuesa teixá. (Conducido corría yo delante de mi madre, caminando rápido calleja arriba, arreado por las envenenadoras palabras que mi madre me dirigía, a la vez que hacia nuestro hogar nos acercábamos. Yo miraba arisco para ella, pensando que me iba alcanzar presto, para propinarme ante mis vecinos, otra somanta (paliza) como la que de aun mi cuerpo se condolía. Al fin llegamos a nuestra casa, y ya en ella encoyíu (encogido) por el temor, aguardaba resignado que mi madre calmara su furia dándome una nueva cuera, que mereciéndola, no la merecía. Estaba visto que llevaba unos días, que todos los golpes me habían elegido a mí para sus descansos, primero el cobarde de mi amo, que con sus asquerosas manos, me había puesto el rostro, tan descalabrado que no había en él un lugar sano donde coyera una guya (cupiera una aguja), después el canalla del guardia, que me dejara las orejas tan maltratadas, que me parecía que no eran mías, y para finalizar mi madre con aquella argurtóuxa tocata que m'apurriera (alta paliza que me propinara), que según me parecía, no había sido nada más que la parba (desayuno breve) de la que se esperaba Furibunda y desesperada asiome mi madre por mis maltrechos hombros, y al mirarme yo en sus hermosos y enojudos ojos, pude ver en lo más profundo de ellos, el desmesurado amor que la pobre me tenía, y lejos de azotarme como yo pensaba, sólo me preguntó muy apenada y preocupada: ¿De dónde vamos a sacar esas ciento cincuenta pesetas Xulín? ¡En alguna parte hijo, nos las agenciaremos, porque yo no permitiré que esta canallesca ley, hecha por indeseables sin entrañas, te lleven al reformatorio, donde ellos se tenían primero que reformar, para no seguir sembrando entre los desventurados vencidos, tanta vengativa y nefastosa canallada! Al día siguiente al rayar el alba, después de desayunar el rabón, (leche ácida cocida con harina de maíz) del que yo sí que me harté, pero ella la pobre apenas comió unas cucharadas, armada mi madre de un azáu (hacha) que había pedido prestado a un vecino, y yo de una foiceta (hoz) de podar la leña, fuimos al monte comunal a baltiar (cortar) leña, pues un carro de leña de encina, roble y espinero, que pesaba más de tres mil kilos, pagaba el maestro panadero, de la única panadería que había en el concejo, cincuenta pesetas por él, así que teníamos todo un mes por delante, para preparar los nueve mil kilos de leña, que nos proporcionarían las ciento cincuenta pesetas, con las que calmaríamos las iras de aquella inhumana ley, que tan despiadadamente nos había castigado. Parecía que mi madre poseía la fuerza del más intrépido de los hombres, talmente era un gigante que con una fiereza incomparable, chorreando sudor y espelurciada su rubia cabellera al viento, cortaba sin el menor descanso encinas, robles y espineros, mientras que yo imitándola en cuanto podía, podaba aquellos arbustos con el más grande de todos mis entusiasmos. Serían las tres de la tarde y no habíamos hecho aun el más pequeño descanso, cuando mi madre me dijo que buscase caracoles, que se criaban en abundancia por aquellos lugares, tal cosa hice mientras que ella prendía un buen fuego, y allí asamos los caracoles que al ser atacados por el calor, estiraban su cuerpo asándose perfectamente, y fue aquella asquerosa comida la que mitigó nuestra hambre. Y así un día, y quince, y veinte, hasta que logramos preparar sin desfallecer ni descansar, los tres carros de leña, acarreándolos a las costillas, en otras ocasiones poleándolos (haciéndoles rodar) por entre los zarzales y las peñas, hasta poder llegar con tan copiosa cantidad de leña, al estratégico lugar donde el panadero con su carro, pudiera cargar la leña. Estábamos embalagándola (apilándola) mi madre y yo muy ufanos y satisfechos, de la difícil victoria que habíamos en tan escaso tiempo conseguido, porque en duda pongo, que pocas gentes en todo el Universo en las circunstancias que nosotros nos encontrábamos hubieran podido lograrlo. Digo yo que en tal trabajo nos encontrábamos amontonando aquella leña, que todos los tochos (leños) medio descortezados por la cantidad de veces, que fue menester rodarlos por entre los cuetus (piedras) que poblaban aquel xerrapeíru (sierra) daban señales y no por los cortes de las herramientas, de haber sufrido lo indecible por encontrarse despeyexáus (despellejados) hasta casi el total emporricamiento (desnudez) de las arnas (cortezas) que los cubrían. Nuestras físicas humanidades se encontraban tan maltrechas después de tantos días de sobrehumano trabajo y de raquíticos y deplorables alimentos, que tal parecía que éramos cadabres (cadáveres) vivientes, sino supiesen cuantos nos conocían, que éramos dos invencibles barras del más puro acero. Yo descalzo de afechu (del todo) y mi madre con las alpargatas dándoles vueltas alrededor del tobillo, imposibilitadas del menor encatesu (remiendo) todas nuestras escasas vestiduras lucíanse tan acuchilladas, como si fatáus (muchos) puñales anárquicamente las hubieran rasgado. Y nuestras pieles por todos los lados se encontraban arraguñáes (arañadas), pinchadas, magulladas, en definitiva martirizadas por las piedras, por los espinos, por la infinidad de arbustos que en aquella sierra casi inaccesible para las mismas cabras, yo y mi madre como dos guerreros invencibles, cortamos aquellos tres carros de leña, que al decir de mi madre, servirían estupendísimamente bien para amagostar (asar) a la propia ley, y a los sinvergüenzas y deshumanizadores fascistones que la vieran fechu (hubieran hecho). Y en postura tan deplorable se empobrecían nuestros desventurados cuerpos, por todo lo contrario, nuestros espíritus se lucían sanos y fortalecidos, orgullosos y alegres, por haber conseguido aquel trabajoso y casi imposible triunfo. También solía decir mi madre dentro de una rabia y desilusión enfurecida, que si los «roxus» (rojos) hubiesen batallado con el mismo ardor, e indómito entusiasmo que nosotros habíamos puesto, todos los fascistones de Europa serían nada para vencerlos, ni en lo más mínimo. Vuelvo a repetir, que concluíamos mi madre y yo de empericotar (apilar) los cuatro leños que faltaban para dar por terminada aquella proeza, cuando la diosa fortuna nos vino a visitar en la forma de Falu el maderero, que más o menos, esto fue lo que nos hizo, y nos dijo: ¡Buenas tardes Lluza!, que así era como llamaban en asturiano a mi madre, ya que en castellano su gracia es Luzdivina. ¡Se ‘l tou home allevantara la motchera, ya te viera a tí ya ‘l tuo fiyiquín, nel estáu que vus deixó la llamazoúsa ley del venceor, paime amín, qu'el probetayu espavoríu per tan grandie inxusticia, oitra vez se morrería! (Si tu marido volviera al mundo y te viera a ti y a tu pequeño hijo, en la situación que os ha dejado la fangosa ley del vencedor, me parece a mí, que el pobre lleno de un enloquecedor pavor por tan grande injusticia, otra vez se volvería a morir). —Recuerdo yo muy bien, lo mismo que si en este momento de nuevo lo estuviese viviendo, lo que me ha hecho esta canallesca ley que ahora a ti te martiriza, cuando en los frentes de Teruel me cogieron prisionero. Me internaron en un campo de concentración, y me dieron más palos que días me quedan de vida, aunque muerra tan viétchu (muera tan viejo) como Marcelín el de Fresnedo, que le llevó Dios cuando pasaba de los ciento diez años. Como comida nos daban una lata redonda de sardinas o bonito, que los prisioneros le llamábamos «el reloj», ya que así era de pequeña. Cuando te salía podre, que sucedía la mayor parte de las veces, te pasabas el día haciendo vigilia. ¿Cuánto te va a dar el panadero por esta leña Lluza? ¡Hombre yo creo que son tres carros buenos, y como está pagándose a diez duros el carro, pues me dará treinta! ¿Algamate? (alcánzate para la multa). ¡Sí Falu, ye lu xustu! (Es lo justo). Rafael, que así se llamaba Falu, (uno de los hombres más honrados, trabajadores y enteros que yo he conocido), a la vez que del bolsillo interior de su chaqueta sacaba la cartera dijo: ¡Mera compañera, voy a venir con el camión de la compañía maderera y llevar toda esta montaña de leña a Trubia, yo te voy a entregar ahora por ella trescientas pesetas, si después vale más, ya te daré el resto, y si vale menos, considera ese dinero que te di, como regalo de un roxu decente ya honráu comu tú le yes miou neña! (Rojo decente y honrado como tú lo eres mujer). Al día siguiente que era feria semanal en la capital del concejo, pidiole mi madre prestado a una buena vecina amiga suya un paxiechacu (traje, vestido) y unas zapatillas, y así vestida de prestado la pobre, se trasladó bien de mañana a la Villa, pagó la multa a aquellos canallas que servían a una ley tan ultrajante, que a los vencidos y sus inocentes descendientes peor que a apestosos esclavos nos trataba. Luego, después, compró ella un paxietyín (un vestidito), unas zapatillas y unas madreñas, para mí, un buzo, que era la vestimenta que entre los pobres se estilaba, unas alpargatinas y unas fuertes madreñas, y después de mercar algunas cosas necesarias, vino para casa la mar de contenta y satisfecha. Y ahora yo me pregunto a muchos años de distancia, viviendo aquellos por mí vividos pisoteados y vengativos tiempos, ¿a qué asesinas, sucias y cobardosas manos, irían a parar, aquellos nuestros dineros, ganados con el sobrehumano esfuerzo y la más justa honradez, manchados por la sangre de nuestras heridas producidas en el agotador trabajo, y mojados por tantas gotas de sudor, como de estrellas debe de haber en el infinito cielo? ¿No se dan cuenta amigos lectores, que injusticias como ésta, o de otra índole aun mayores, deben de contarse al Mundo, pese a quien pese, para quienes las escuchan forjen en sus sentimientos, de que en toda guerra, y sobre todo las civiles, dejan tras de sí, primeramente el dolor más deshumanizante, después las venganzas más pervertidas, que darán vida con fuerza ilimitada, a la repugnante, sanguinaria y odiosa fiera, que todo ser humano, desde los primitivos tiempos de su nacencia, lleva celosamente escondida, en el apartamiento más oscuro y más brillante de su espíritu, donde se mueve gozoso el sentimiento humano, tras de saber que a su Prójimo bien le ha hecho, y se revuelve envilecido, encanallado y airado por el odio y las iras endiabladas, cuando también comprende que a sus semejantes, en el dolor y el sufrimiento los ha sumergido. Y fue precisamente a estos desatinados sentimientos, manejantes en aquellos tristes momentos, de las inhumanas leyes que regían los destinos de mi Patria, donde fueron a parar mis dineros, mis primeros dineros, ganados con más santidad y honradez, que pueda llevar dentro la propia Hostia Santa, que es tanto como decir, que sólo los mismos demonios faltos de toda conciencia y sin el más mínimo sentimiento de honestidad, podrían sin sentir asco de sus propias personas, apoderarse de los honrados y muy fatigosos trabajos, de una viuda de los roxus (izquierdistas, rojos, por el mismo estilo), y de un huérfano de los mismos. ¡¡Yo creo, que como aún no habían satisfecho sus ansias asesinas, con la muerte de mi padre y de tantos inocentes, precisaban en el momento que preciso les venía, afestinarse en postres con el esfuerzo y sufrimiento de sus deudos!! Durante algunos días viví yo jugueteando por la aldea, mi vida sin ninguna preocupación, muy contento porque iba vestido con aquel mono nuevo, más delgado que un papel de fumar, ya que se me había esgazáu (roto) por más de media docena de lugares, pero aún así, a mí me parecía que llevaba puesto, mejores galas que el mismo vencedor, que poco lucía sobre sus costillas, que se le pudiera denominar verdaderamente honrado. Mi madre mientras tanto, seguía incansablemente trabajando por las tierras de los vecinos, sin jamás cobrarles ni una peseta de sueldo, pues ella tan sólo quería, que al cambio de sus sudores le dieran una cestina de patatas, una fontadina de farina, ou de fabes lu mesmu foran prietes que blanques, d'arbeyinus ou d'oitra cebeira, dalgún terreñaín de lleiche, mazá, tarabazá, ‘n culiestrus ou cabantes de brañar. (Una fuente de harina, o de alubias de cualquier marca o color que fueran, de guisantes o de cualquier otro cereal que fuera, algún jarro de leche, desnatada, cuajada, o la que alumbran las vacas recién paridas, o de la que terminasen de ordeñar a una vaca de leche). Ella llegaba todos los atardeceres a nuestra casa, sudorosa y cansada, pero resplandeciente de alegría, porque en su mandil traía mi comida. Luego, después de que yo me hartaba, nos acostábamos los dos en aquel jergón de sacos, repleto de hojas de maíz y también de pulgas, y abrazada a mí, se quedaba muy pronto profundamente dormida. Yo que desde niño he dormido poco siempre, quizás para hacer bueno el dicho que de camino me invento, que considera al que poco duerme más infeliz, que quienes tienen la dicha de dormir prácticamente, dentro de estos mis desvelos, en la silenciosa tranquilidad de la noche de aquella amplia sala desmueblada, cuyas paredes y techo estaban del sarro que deja el humo, y plagadas de arroxetáus (enrubiecidos) goterones, que ponían al descubierto las primeras pinturas que habían tenido, fendíu (cortado) de continuo este silencio, por el risueño y sórdido murmullo que alumbraba el pequeño río que vertiginosamente se deslizaba a menos de diez metros de nuestra casa, y otras veces también era enruxeráu (alterado) aquel silencio, por los ladridos de los perros de la aldea, o por el cante siempre misterioso y apabullador que hacen las curuxas (buhos) en la noche, cuento yo en que estos desvelos, observaba el placenteroso dormir de mi madre, con su respirar acompasado, fuerte y sano, con todos sus acerosos músculos, con naturalidad relajados, talmente parecía mi madre del todo inofensiva, mas sin embargo, aquel perfecto y vigoroso cuerpo que acoplaba fuerzas en el descanso, de la misma natural manera que agigantadamente dormido descansaba, cuando despierto se hallaba, se transformaba en un invencible e incansable guerrero, condenada ya a luchar en l'engarradiétcha del trabayu (la pelea del trabajo), todos los momentos de su vida, por los mismos endemoniados vencedores, que primeramente le habían achuquináu ‘l sou home ya lus sous fíus. (Asesinado a su marido y a sus hijos). Y ahora que ya todo ha pasado, y lejos de olvidarlo se agiganta cada día más en mi mente, yo me pregunto, que si mi madre no hubiese sido así de luchadora, de brava, de valiente y honrada, qué seria de mí y de ella misma, acosados en todo momento por la ley insana del vencedor, y xunius (uncidos) también para siempre, en el desventuroso carro de la esclavitud bien vigilada, por el látigo y la pistola del triunfador.Primer Diccionario Enciclopédicu de la Llingua Asturiana > carraca
-
4 amplio
adj.1 ample, extensive, broad, roomy.2 ample, generous, broad, free-handed.3 wide, diverse, varied.4 liberal-minded, liberal, tolerant, all-round.5 spacious, capacious.6 free-ranging.* * *► adjetivo1 (extenso) large2 (espacioso) roomy, spacious3 (ancho) wide, broad4 (holgado) loose\en el sentido más amplio de la palabra in the broadest sense of the word* * *(f. - amplia)adj.ample, wide, spacious* * *ADJ1) (=espacioso) [habitación, interior] spacious; [avenida, calle] widecompró una amplia extensión de terreno — he bought a vast tract o stretch of land
2) [ropa] loose(-fitting), roomy *; [falda] full3) [margen] widelos socialistas ganaron las elecciones por amplia mayoría — the socialists won the election with a large majority
4) [conocimiento, vocabulario, poder, gama] wide, extensiveun amplio surtido de productos — a wide o extensive range of products
5) [sentido] broad6) [repercusión] far-reachingla noticia tuvo amplia difusión o amplio eco en la prensa — the news was widely o extensively reported
su novela tuvo amplia resonancia entre los intelectuales — his novel had great influence among the intellectuals
7) [informe] full, detailed* * *- plia adjetivoa) <calle/valle/margen> wide; < casa> spacious; <vestido/abrigo> loose-fittingb) <criterio/sentido> broadc) <garantías/programa> comprehensive* * *= vast [vaster -comp., vastest -sup.], extensive, large [larger -comp., largest -sup.], wide-sweeping, widespread, broad [broader -comp., broadest -sup.], airy [airier -comp., airiest -sup.], ample, capacious, widespan, wide-reaching, expansive, extended, wide [wider -comp., widest -sup.], wide-angle(d), loose fit, roomy [roomier -comp., roomiest -sup.].Ex. If you add to this other access points, such as collections housed in old people's homes or day centres, prisons, hospitals, youth clubs, playgroups etc the coverage is vast.Ex. The minutely detailed classification is of the type appropriate to an extensive collection.Ex. Serial searching for a string of characters is usually performed on a small subset of a large file.Ex. Surely these innovations already have and will continue to bring deep and wide-sweeping change to our profession - and because of their rapidity, these changes will be sudden and often tumultuous.Ex. Comment published so far is favourable, but the code still awaits widespread adoption.Ex. In 'upper town' streets are broad, quiet, and tree-shaded; the homes are tall and heavy and look like battleships, each anchored in its private sea of grass.Ex. In the questionnaire young people answered that the bookshops in their town were airy, well-lit and very pleasant shops to visit.Ex. The broad tree-lined streets with large Victorian homes surrounded by ample greenery on what were once the outskirts of town -- the gracious and expansive habitations of the wealthy mill and factory owners -- gradually yield to a miscellany of recent bungalows, modest cottages, and modern apartment buildings.Ex. This is an efficient method of storing large amounts of programs and data, which is faster, more reliable and much more capacious than the floppy disc.Ex. With no other type of structure is it possible to obtain clear, widespan coverage of almost unlimited areas, translucency to permit uniform daylight, and transportability or relocatability.Ex. Appraisal is the single most important function performed by an archivist because it has wide-reaching and everlasting social implications.Ex. The broad tree-lined streets with large Victorian homes surrounded by ample greenery on what were once the outskirts of town -- the gracious and expansive habitations of the wealthy mill and factory owners -- gradually yield to a miscellany of recent bungalows, modest cottages, and modern apartment buildings.Ex. The brief abstracts and extended abstracts of papers, not published in full in the proceedings, are excluded.Ex. Located in an isolated section of the Southwest, Los Pasos sits under the brassy sun on a wide plain below a low range of hills.Ex. Except for the principal no one besides the librarian has such a wide-angle view of the school's instructional programme.Ex. His offices and warehouses were one of the first designs which was subsequently described as loose fit, low energy building.Ex. With roomy interiors and flexible seating, minivans are some of the most versatile vehicles for carrying passengers and cargo.----* cada vez más amplio = ever-widening.* demasiado amplio = overwide [over-wide].* desde un punto de vista más amplio = in a broader sense.* en el sentido más amplio = in the broadest sense, in the widest sense.* en su sentido más amplio = in its/their broadest sense, in its/their widest sense.* en un sentido más amplio = in a broader sense, in a larger sense.* horario de apertura más amplio = extended hours.* una amplia gama de = a wide variety of, a wide range of, a broad variety of, a broad range of.* una amplia variedad de = a broad variety of, a wide range of, a broad range of.* WAN (red de área amplia) = WAN (wide area network).* * *- plia adjetivoa) <calle/valle/margen> wide; < casa> spacious; <vestido/abrigo> loose-fittingb) <criterio/sentido> broadc) <garantías/programa> comprehensive* * *= vast [vaster -comp., vastest -sup.], extensive, large [larger -comp., largest -sup.], wide-sweeping, widespread, broad [broader -comp., broadest -sup.], airy [airier -comp., airiest -sup.], ample, capacious, widespan, wide-reaching, expansive, extended, wide [wider -comp., widest -sup.], wide-angle(d), loose fit, roomy [roomier -comp., roomiest -sup.].Ex: If you add to this other access points, such as collections housed in old people's homes or day centres, prisons, hospitals, youth clubs, playgroups etc the coverage is vast.
Ex: The minutely detailed classification is of the type appropriate to an extensive collection.Ex: Serial searching for a string of characters is usually performed on a small subset of a large file.Ex: Surely these innovations already have and will continue to bring deep and wide-sweeping change to our profession - and because of their rapidity, these changes will be sudden and often tumultuous.Ex: Comment published so far is favourable, but the code still awaits widespread adoption.Ex: In 'upper town' streets are broad, quiet, and tree-shaded; the homes are tall and heavy and look like battleships, each anchored in its private sea of grass.Ex: In the questionnaire young people answered that the bookshops in their town were airy, well-lit and very pleasant shops to visit.Ex: The broad tree-lined streets with large Victorian homes surrounded by ample greenery on what were once the outskirts of town -- the gracious and expansive habitations of the wealthy mill and factory owners -- gradually yield to a miscellany of recent bungalows, modest cottages, and modern apartment buildings.Ex: This is an efficient method of storing large amounts of programs and data, which is faster, more reliable and much more capacious than the floppy disc.Ex: With no other type of structure is it possible to obtain clear, widespan coverage of almost unlimited areas, translucency to permit uniform daylight, and transportability or relocatability.Ex: Appraisal is the single most important function performed by an archivist because it has wide-reaching and everlasting social implications.Ex: The broad tree-lined streets with large Victorian homes surrounded by ample greenery on what were once the outskirts of town -- the gracious and expansive habitations of the wealthy mill and factory owners -- gradually yield to a miscellany of recent bungalows, modest cottages, and modern apartment buildings.Ex: The brief abstracts and extended abstracts of papers, not published in full in the proceedings, are excluded.Ex: Located in an isolated section of the Southwest, Los Pasos sits under the brassy sun on a wide plain below a low range of hills.Ex: Except for the principal no one besides the librarian has such a wide-angle view of the school's instructional programme.Ex: His offices and warehouses were one of the first designs which was subsequently described as loose fit, low energy building.Ex: With roomy interiors and flexible seating, minivans are some of the most versatile vehicles for carrying passengers and cargo.* cada vez más amplio = ever-widening.* demasiado amplio = overwide [over-wide].* desde un punto de vista más amplio = in a broader sense.* en el sentido más amplio = in the broadest sense, in the widest sense.* en su sentido más amplio = in its/their broadest sense, in its/their widest sense.* en un sentido más amplio = in a broader sense, in a larger sense.* horario de apertura más amplio = extended hours.* una amplia gama de = a wide variety of, a wide range of, a broad variety of, a broad range of.* una amplia variedad de = a broad variety of, a wide range of, a broad range of.* WAN (red de área amplia) = WAN (wide area network).* * *1 ‹calle› wide; ‹valle› wide, broad; ‹casa› spacious; ‹vestido/abrigo› loose-fitting; ‹falda/manga› fullcon una amplia sonrisa with a broad smile2 ‹criterio› broad; ‹margen› wideen el sentido amplio de la palabra in the broad sense of the wordpor amplia mayoría by a large majoritytiene amplias facultades para decidir sobre este punto he has full authority to make a decision on this pointuna amplia gama de colores a wide range of colorsles ofrecemos las más amplias garantías we offer comprehensive guarantees o the fullest possible guaranteesun tema que tuvo una amplia difusión an issue that received wide media coverageun amplio programa de reformas a full o wide-ranging o comprehensive program of reforms* * *
Del verbo ampliar: ( conjugate ampliar)
amplío es:
1ª persona singular (yo) presente indicativo
amplió es:
3ª persona singular (él/ella/usted) pretérito indicativo
Multiple Entries:
ampliar
amplio
ampliar ( conjugate ampliar) verbo transitivo
‹ negocio› to expand
‹ explicación› to expand (on);
‹ campo de acción› to widen, broaden;
amplio◊ - plia adjetivo
‹ casa› spacious;
‹vestido/abrigo› loose-fitting;
‹ sonrisa› broad
una amplia gama de colores a wide range of colors
ampliar verbo transitivo
1 (hacer más largo un plazo) to extend
2 (hacer más grande un edificio) to enlarge
3 (extender un negocio) to expand
4 (una fotografía) to enlarge, to blow up
5 (el campo de acción) to widen: los sindicatos proponen ampliar las sanciones a los defraudadores, the unions propose greater penalties for those committing fraud
amplio,-a adjetivo
1 large, roomy
2 (ancho, profundo, variado) wide, broad ➣ Ver nota en ancho
' amplio' also found in these entries:
Spanish:
amplia
- ancha
- ancho
- dilatada
- dilatado
- espectro
- nave
English:
ample
- extensive
- large
- roomy
- spacious
- sweep
- vocabulary
- wide
- all
- broad
- comfortable
- smock
- sweeping
* * *amplio, -a adj1. [grande] [sala, maletero] roomy, spacious;[avenida] wide;una amplio sonrisa a broad smile2. [ropa] loose3. [extenso] [explicación, cobertura] comprehensive;[ventaja, capacidad] considerable;en el sentido más amplio de la palabra in the broadest sense of the word;ganaron por una amplia mayoría they won with a large majority;hubo un amplio consenso there was a broad consensus;ofrecen una amplia gama de servicios they offer a wide range of services;gozan de una amplia aceptación they enjoy widespread approval;tiene una amplia experiencia she has wide-ranging experience* * ** * *: broad, wide, ample♦ ampliamente adj* * *amplio adj1. (gama, margen) wide2. (valor, cantidad) large3. (espacioso) spacious -
5 Qosqo
s. Topón. Para algunos estudiosos significa mojón o mojones de piedra; o también hito, señal, punto de referencia, núcleo. Los cronistas Inka Garcilaso de la Vega, Wamán Poma de Ayala y otros definen Qosqo, como ombligo, relievando la función política y administrativa de la ciudad capital tawantinsuyana. A su vez el cronista Femando de Montesinos informa que procede de qosqos que significa montones de tierra y piedras, que había en el valle del Watanay elegido. En la actualidad los indígenas siguen utilizando el término con igual significación. || Geog. Departamento del Perú con 832,504. habitantes, siendo sus provincias: Qosqo, Acomayo, Anta, Calca, Canas, Candáis, Chumbivilcas, Espinar, La Convención, Paruro, Paucartambo, Quispicanchis y Urubamba. || Provincia del departamento del mismo nombre con ocho distritos: Qosqo, Poroy, Qhorqa, Santiago, San Sebastián, San Jerónimo, Saylla y Wanchaq. || Ciudad, capital del distrito, provincia y departamento de los mismos nombres. Ubicación: 13° 29'1", latitud Sur y 7°58'45" longitud Oeste; altitud de 3,350 m.s.n.m. en el centro de la Plaza de Armas. Los cerros que la circundan son: al N, Saqsaywaman, Pukamoqo, T'oqokachi, Fortaleza y Senqa; al NE, Socorropata, Qorao, Pantorani, Picol y Pachatusan; al E. Panpanusaka, Kunturqhata y Saqsapata; al SE, Tawkaray, Kispikilla, Mayu Orqo, Wanakawre y Anawarqhe; al S, Kondorama, Araway, Choqo, Kachona y Cheqollo; al SE, Pukin, Killke y Mamasimona; al O, Pikchu y Apuyawira; y al NO, Waynaqhorqa. El sistema hidrográfico que cruza la ciudad esta formado por los riachuelos: Q'enqomayo, Tullumayo, Saphi, Ch'unchulmayo y Wankaro, los mismos que forman el Watanay, que discurre por todo el valle del Qosqo, para desembocar en el Vilcanota, Willcamayu o Río Sagrado de los Inkas, después de recibir a los riachuelos Kachimayo, T'ikapata, Roqopata y Wakarpay. La orografía presenta contrafuertes de los cerros con suaves pendientes del 12% al 30% de inclinaciones en las partes altas y llanos en las partes bajas. || Etnohist. e Hist. Ciudad del Qosqo. PREINKA. Las condiciones geológicas e hidrológicas del Valle del Qosqo, en esta región sur de los Andes del Perú, posibilitaron el asentamiento permanente de grupos humanos durante más de tres mil años, en cuyo proceso evolutivo el hombre ha establecido un continuo desarrollo histórico socio-cultural, primigeniamente testimoniado por sus restos materíales. La Arqueología, con fines de periodificación, ha identificado grupos étnicos preinkaicos. Así tenemos: Markavalle, forma de asentamiento humano de tipo aldeano (1,100 a.C). Su desarrollo inmediato lo es Chanapata (800 a.C.); ambos penenecen al periodo formativo. A estos suceden grupos sociales más densos e integrados políticamente en senoríos y pequeños estados regionales, también conocido como Qotakalle (600 a.C). El desarrollo de éste, está representado por los Killke (800 d.C). Lukre es otra forma socio cultural mutada de la anterior (1,000 d.C.) En los primeros años del siglo XIII de nuestra era, el valle del Qosqo estuvo habitada por varios grupos étnicos: Laris, Phoqes, Sawasiray, Antasayas, Wallas (que eran oriundos); Alqawisas, Qopalimaytas y Khallunchimas (que eran advenedizos, consentidos por los primeros). INCA. Por estos años hicieron su aparición por el valle grupos humanos extraños conformando diez grupos étnicos, conforme a la tradición mítica, liderados por un señor curaca de nombre Manqo Qhapaq y de una mujer de nombre Mama Oqllo, quienes se proclamaban ser hijos del Sol; asimismo pregonaban ser enviados en misión "civilizadora ", por lo tanto, todas las gentes de la tierra debían obedecerlos. En nombre del Sol ocuparon y dominaron el valle del Qosqo, cuyo nombre antiguo era Aqhamama o Madre Chicha. Manqo Qhapaq lo cambió por Qosqo o Mojón de Piedra, en memoria de su hermano Ayar Awqa que se convirtió en piedra en este lugar, construyendo un templo dedicado a su padre el Sol, llamado Inti Kancha, que posteriormente se llamaría Qorikancha. A partir de este templo, dividió el lugar en cuatro sectores: Q'ente Kancha, Yaranpuy Kancha, Sayri Kanchay Chunpi Kancha para dar cavida a sus seguidores. Así se desarrolló una estructura mítica de conquista y dominación socioeconómica e ideológica en la región cusqueña por parte de estos qheswas procedentes del sur (Paqariktanpu), que ulteriormente formaron el Estado Tawantinsuyano, cuya capital fue precisamente la ciudad del Qosqo, Qosqo Willka Llaqta, Qosqo Ciudad Sagrada, capital del Gran Imperio Tawantinsuyu. En los inicios del siglo XV el Señorío Ch'anka invadió el Qosqo, saqueándolo. A los pocos años, cuando Wiraqocha Inka, ya viejo, ostentaba el reynado, los Ch'ankas nuevamente atacan este próspero Señorío, al parecer ya no con el sólo propósito de saquearlo, sino de conquistarlo, y así extender su dominio. Por los antecedentes pasados, Wiraqocha Inka se refugió en su palacio fuera del Qosqo. Ante este hecho, uno de sus hijos jóvenes asumió el reto para proteger el Señorío y su territorio, y decidió organizar un ejército multiétnico para hacer frente a los invasores. Después de una cruenta lucha, los qheswas y sus aliados derrotaron a los Ch'ankas, destruyendo y saqueándolos en sus pueblos, regresando victoriosos al Qosqo, con botines y prisioneros. Como señal de triunfo, los botines fueron distribuidos entre los curacazgos participantes en la guerra, estableciéndose así lazos de integración políticos y territorial en perspectiva. Este joven valiente era Inka Yupanki, que más tarde se llamaría Pachakuteq o Transformador del Mundo, por las innovaciones fundamentales que realizó y sus dotes personales. Sin duda, este Inka fue uno de los hombres más grandes y geniales que dió América Andina prehispánica. Pachakuteq asumió el poder (1,438-1,471) y empezó la expansión regional y luego inter regional, iniciándose así la formación del Estado Inka, que se llamaría Tawantinsuyu o la Nación de las Cuatro Regiones; Qosqo fue su capital. Pachakuteq reconstruye la ciudad del Qosqo, reestructurándola en los aspectos urbano espacial, arquitectónica y funcionalmente, dándole la forma felina (puma) al centro político-religioso, como símbolo de fuerza y poder. Asimismo, instituyó, organizó y reestructuró varias instituciones sociales y religiosas: la mita, mitmaq, agrohidráulica en gran escala, culto oficial al Sol, sistema de las aqllas, modelo urbano funcional, etc. La Ciudad del Qosqo en su estructura urbano- espacial y social, al igual que otros aspectos y elementos, estuvo dividida de acuerdo a un principio dual diametral: Hanan Qosqo, mitad superior o parte de arriba del Qosqo; Urin Qosqo, mitad inferior o parte baja del Qosqo. A su vez, cada uno de estos sectores estuvo dividido en dos subsectores o parcialidades: Allawka o derecha; Icho o izquierda, los mismos que representaban a niveles y jerarquías verticales y horizontales recíprocas y complementarias, siendo de mayor importancia los primeros sobre los segundos, conformando así los cuatro suyus o parcialidades de la ciudad, delimitados por los caminos reales, reflejando así una pequeña escala del Tawantinsuyu. Conforme a esta dualidad, la ciudad del Qosqo tenía dos plazas: uno en el Hanan Qosqo, el Hawkaypata, y otro en el Urin Qosqo, el Rimaqpanpa. También tuvo dos principales Templos del Sol: Qorikancha del Urin Qosqo, y Saqsaywaman del Hanan Qosqo, cada uno de ellos con sus propias plazas, ushnus y tierras asignadas: Intipanpa y Sawseda del primero, y Chukipanpa (actual explanada del Saqsaywaman) y Qolqanpata del segundo. Además la ciudad del Qosqo era un "espacio sagrado" conformado por más de 350 wakas o adoratorios de diversos tipos y funciones religiosas y astronómicas, dispuestos en un radio de más de veinte kilómetros a la redonda, a partir del Qorikancha, que era el núcleo de este sistema seq'e, y ubicados en las cuatro parcialidades o suyus: Chinchay y Anti en el sector Hanan; Qolla y Qonti en el Urin. Los adoratorios, a su vez, estuvieron distribuidos en 41 seq'es, "líneas imaginarias" o senderos, ubicados entre jerarquías: Qollana, mayor principal; Payan, intermedio o secundario; y Kayao u originario; las mismas estuvieron asignadas al cuidado de ayllus y panakas. De los adoratorios, el mayor número lo constituían manantiales, fuentes, rocas, palacios, templos, observatorios astronómicos osukankas, etc. La ciudad del Qosqo fue el patrón y modelo urbano, arquitectónico y funcional para los otros centros urbanos administrativos principales, como capitales regionales y provinciales, caso Inkawasi en Cañete, Wanukupanpa, P'isaq, Mawq'a Llaqta, Pata Llaqta (Q'ente Marka) y Machupijchu. Con la invasión europea, se inició la destrucción política, económica e ideológica del Tawantinsuyu, que los Inkas, bajo principios de reciprocidad, redistribución con un aparato tecnoburocrático- administrativo y monopolista, de carácter despótico y teocrático, habían integrado y desarrollado. Este estado inka, el más grande y complejo del área andina prehispánica, fue la síntesis económica, política, tecnológica y religiosa de sus antecesores. La periferie de la ciudad estuvo circundado por trece barrios en los que vivía el pueblo: Qolqanpata, Qantupata, Pumakurku, Munaysenqa, T'oqokachi, Rimaqpanpa, Pumaqchupan, Kayaokachi, Chakillchaka, Pikchu, K'illipata, Karmenqa y Wakapunku. COLONIAL. El 23 de marzo de 1534 se funda la ciudad española iniciándose el dominio de la Corona Española, creando las nuevas instituciones políticas, administrativas y eclesiásticas para emprender un nuevo orden cultural. En 1536, frente a los atropellos y abusos por parte de los occidentales,el ejército de Manqo Inka, sitia la ciudad del Qosqo, con el propósito de reestablecer y reinvindicar el estado y sistema social inka, quemando la ciudad; pero los andinos fueron derrotados en Saqsaywaman y luego en Ollantaytanbo. Posteriormente, Manko Inka se retiró a Willkapanpa, hoy Espíritu Panpa, para organizar desde allí la resistencia que duró hasta 1572, con la captura y muerte en la Plaza del Qosqo del último Inka Tupaq Amaru I, por orden del Virrey Francisco de Toledo. Entre los primeros españoles se distribuyeron la ciudad y sus alrededores mediante el "reparto desolares". Se construyeron viviendas de los particulares, luego iglesias, modificando de este modo ligeramente su forma e imagen urbano-arquitectónica y desarrollándose una simbiosis socio-cultural: andina y occidental. REPUBLICANO. En la actualidad, por ser depositario de un gran número de restos arqueológicos, la ciudad del Qosqo fue reconocida como Capital Arqueológica de Sud América, y en 1983 declarada por las Organización de las Naciones Unidas para el Desarrollo de la Ciencia y Cultura, UNESCO, como Patrimonio Cultural de la Humanidad, en reconocimiento y valoración de su rica herencia patrimonial y de su vigencia socio-cultural. Hoy es el centro de mayor atracción turística del Perú y de Sud América y en los últimos años viene siendo embellecida más a través de una serie de obras urbano-arquitectónicas emprendidas por la Municipalidad del Qosqo. || Arqueol. En la actual ciudad del Qosqo se encuentran los grandes palacios reales inkas, con las siguientes ubicaciones: en la parte alta, Hanan Qosqo: Qolqanpata, palacio de Manqo Qhapaq; Qasana, de Pachakuteq; Qora Qora, de Inka Roqa; palacio de Waskar, palacio Kunturkancha; palacio de Qhapaq Yupanki; Qiswarkancha, de Wiraqocha Inka; más los edificios del Kuyusmanqo o Consejo Real, Yachay Wasi, Suntur Wasi y Tanpu de Qontisuyu; en la parte baja, Urin Qosqo, a su vez, se encuentran los siguientes palacios: Amaru Kancha, del Inka Wayna Qhapaq; Hatun Kancha, de Tupaq Yupanki; Hatinmiyoq, de Inka Roqa; Pukamarka, de Amaru Inka Yupanki; palacio de Mayta Qhapaq; palacio de Lloqe Yupanki; y Palacio de Sinchi Roqa. Además estuvieron el Qorikancha o Templo del Sol, el templo de la Pachamama y el Tanpu de Qollasuyu. Igualmente la ciudad es depositaría de hermosos templos coloniales que a su vez guardan joyas, imágenes, ornamentos sagrados y pinturas pertenecientes a la Escuela Cusqueña, cuyos rasgos artísticos le han otorgado fama mundial. -
6 down
I
1.
adverb1) (towards or in a low or lower position, level or state: He climbed down to the bottom of the ladder.) (hacia) abajo2) (on or to the ground: The little boy fell down and cut his knee.) al suelo3) (from earlier to later times: The recipe has been handed down in our family for years.) a través de los tiempos4) (from a greater to a smaller size, amount etc: Prices have been going down steadily.) abajo5) (towards or in a place thought of as being lower, especially southward or away from a centre: We went down from Glasgow to Bristol.) abajo
2. preposition1) (in a lower position on: Their house is halfway down the hill.) abajo2) (to a lower position on, by, through or along: Water poured down the drain.) hacia abajo3) (along: The teacher's gaze travelled slowly down the line of children.) por
3. verb(to finish (a drink) very quickly, especially in one gulp: He downed a pint of beer.) tragarse rápidamente- downward- downwards
- downward
- down-and-out
- down-at-heel
- downcast
- downfall
- downgrade
- downhearted
- downhill
- downhill racing
- downhill skiing
- down-in-the-mouth
- down payment
- downpour
- downright
4. adjectiveHe is a downright nuisance!) total- downstream
- down-to-earth
- downtown
- downtown
- down-trodden
- be/go down with
- down on one's luck
- down tools
- down with
- get down to
- suit someone down to the ground
- suit down to the ground
II
noun(small, soft feathers: a quilt filled with down.) plumón- downie®- downy
down adv prep abajodon't look down! ¡no mires hacia abajo!she walked down the road bajó la calle andando down también combina con muchos verbos. Aquí tienes algunos ejemplostr[daʊn]1 (on bird) plumón nombre masculino; (on peach) pelusa; (on body, face) vello, pelusilla; (on upper lip) bozo, pelusilla————————tr[daʊn]1 (to a lower level) (hacia) abajo2 (at a lower level) abajo■ can you see that cottage down below in the valley? ¿ves aquella casita allá abajo en el valle?3 (along) por5 (in time) a través de■ why don't you go and lie down? ¿por qué no te echas?2 (at lower level) abajo■ down here/there aquí/allí abajo4 (less - of price, quantity, volume, etc)■ sales are down by 10% las ventas han bajado un diez por ciento5 (on paper, in writing)6 (of money - to be paid at once in cash) al contado; (- out of pocket) menos1 (to a lower level- escalator) de bajada; (- train) que va hacia las afueras2 familiar (finished, dealt with) acabado,-a, hecho,-a■ seven down, three to go! ¡he hecho siete, faltan tres!3 (not in operation) no operativo,-a4 familiar (depressed) deprimido,-a1 (knock over, force to ground) derribar, tumbar1 (to dog) ¡quieto!\SMALLIDIOMATIC EXPRESSION/SMALLdown to (as far as) hastadown under (en) Australiadown with...! ¡abajo...!to be down on somebody tenerle ojeriza a alguiento be down to something quedar sólo algoto be/come/go down with something SMALLMEDICINE/SMALL estar con algoto down tools dejar de trabajarto have a down on somebody tenerle ojeriza a alguien, tenerle manía a alguiento keep food down retener comidato put something down dejar algo■ can you put that book down for a second? ¿puedes dejar ese libro un momento?to put the phone down colgardown ['daʊn] vt1) fell: tumbar, derribar, abatir2) defeat: derrotardown adv1) downward: hacia abajo2)to lie down : acostarse, echarse3)to put down (money) : pagar un depósito (de dinero)4)to sit down : sentarse5)to take down, to write down : apuntar, anotardown adj1) descending: de bajadathe down elevator: el ascensor de bajada2) reduced: reducido, rebajadoattendance is down: la concurrencia ha disminuido3) downcast: abatido, deprimidodown n: plumón mdown prep1) : (hacia) abajodown the mountain: montaña abajoI walked down the stairs: bajé por la escalera2) along: por, a lo largo dewe ran down the beach: corrimos por la playa3) : a través dedown the years: a través de los añosadj.• acostado, -a adj.• descendente adj.• triste adj.adv.• abajo adv.• bajo adv.• hacia abajo adv.n.• borra s.f.• plumón s.m.• vello s.m.prep.• abajo de prep.v.• derrocar v.
I daʊn1)a) ( in downward direction)to look down — mirar (hacia or para) abajo
down, boy! — abajo!
b) ( downstairs)can you come down? — ¿puedes bajar?
2)a) ( of position) abajodown here/there — aquí/allí (abajo)
down under — (colloq) en Australia
b) ( downstairs)I'm down in the cellar — estoy aquí abajo, en el sótano
c) (lowered, pointing downward) bajadod) ( in position)the carpet isn't down yet — aún no han puesto or colocado la alfombra
e) ( prostrate)3) (of numbers, volume, intensity)my temperature is down to 38° C — la fiebre me ha bajado a 38° C
4)a) (in, toward the south)to go/come down south/to London — ir*/venir* al sur/a Londres
b) (at, to another place) (esp BrE)5)a) (dismantled, removed)once this wall is down — una vez que hayan derribado esta pared; see also burn, cut, fall down
b) ( out of action)the system is down — ( Comput) el sistema no funciona
c) ( deflated)6) ( in writing)he's down for tomorrow at ten — está apuntado or anotado para mañana a las diez
she's down as unemployed — consta or figura como desempleada
7) ( hostile)to be down on somebody — (colloq)
my teacher's down on me at the moment — la maestra me tiene ojeriza, la maestra la ha agarrado conmigo (AmL fam)
8) down toa) ( as far as) hastab) ( reduced to)c) ( to be done by)
II
1)a) ( in downward direction)b) ( at lower level)2)a) ( along)we drove on down the coast/the Mississippi — seguimos por la costa/a lo largo del Misisipí
b) ( further along)the library is just down the street — la biblioteca está un poco más allá or más adelante
c) (to, in) (BrE colloq)3) ( through)
III
1) (before n) ( going downward)the down escalator — la escalera mecánica de bajada or para bajar
2) ( depressed) (colloq) (pred) deprimido
IV
1) ua) ( on bird) plumón mb) (on face, body) vello m, pelusilla fc) (on plant, fruit) pelusa f
V
a) ( drink) beberse or tomarse rápidamenteb) ( knock down) \<\<person\>\> tumbar, derribar
I [daʊn] When down is an element in a phrasal verb, eg back down, glance down, play down, look up the verb.1. ADV1) (physical movement) abajo, hacia abajo; (=to the ground) a tierra•
to fall down — caerse•
I ran all the way down — bajé toda la distancia corriendo2) (static position) abajo; (=on the ground) por tierra, en tierrato be down — (Aer) haber aterrizado, estar en tierra; [person] haber caído, estar en tierra
he isn't down yet — (eg for breakfast) todavía no ha bajado
•
down by the river — abajo en la ribera•
down on the shore — abajo en la playa3) (Geog)•
he came down from Glasgow to London — ha bajado or venido de Glasgow a Londresto go down under — (Brit) * (=to Australia) ir a Australia; (=to New Zealand) ir a Nueva Zelanda
4) (in writing)5) (in volume, degree, status)I'm £20 down — he perdido 20 libras
•
I'm down to my last cigarette — me queda un cigarrillo nada más7) (=ill)8)down to: it's down to him — (=due to, up to) le toca a él, le incumbe a él
9) (as deposit)to pay £50 down — pagar un depósito de 50 libras, hacer un desembolso inicial de 50 libras
down with traitors! — ¡abajo los traidores!
11) (=completed etc)one down, five to go — uno en el bote y quedan cinco
12) (esp US)to be down on sb — tener manía or inquina a algn *
2. PREPlooking down this road, you can see... — mirando carretera abajo, se ve...
2) (=at a lower point on)he lives down the street (from us) — vive en esta calle, más abajo de nosotros
•
face down — boca abajo3. ADJ1) (=depressed) deprimido2) (=not functioning)3) (Brit) [train, line] de bajada4. VT*1) [+ food] devorar; [+ drink] beberse (de un trago), tragarse2) [+ opponent] tirar al suelo, echar al suelo; [+ plane] derribar, abatir- down tools5.Nto have a down on sb — (Brit) * tenerle manía or inquina a algn *
6.CPDdown bow N — (Mus) descenso m de arco
down cycle N — (Econ) ciclo m de caída
down payment N — (Econ) (=initial payment) entrada f ; (=deposit) desembolso m inicial
II
[daʊn]N (on bird) plumón m, flojel m ; (on face) bozo m ; (on body) vello m ; (on fruit) pelusa f ; (Bot) vilano m
III
[daʊn]N (Geog) colina fthe Downs — (Brit) las Downs (colinas del sur de Inglaterra)
* * *
I [daʊn]1)a) ( in downward direction)to look down — mirar (hacia or para) abajo
down, boy! — abajo!
b) ( downstairs)can you come down? — ¿puedes bajar?
2)a) ( of position) abajodown here/there — aquí/allí (abajo)
down under — (colloq) en Australia
b) ( downstairs)I'm down in the cellar — estoy aquí abajo, en el sótano
c) (lowered, pointing downward) bajadod) ( in position)the carpet isn't down yet — aún no han puesto or colocado la alfombra
e) ( prostrate)3) (of numbers, volume, intensity)my temperature is down to 38° C — la fiebre me ha bajado a 38° C
4)a) (in, toward the south)to go/come down south/to London — ir*/venir* al sur/a Londres
b) (at, to another place) (esp BrE)5)a) (dismantled, removed)once this wall is down — una vez que hayan derribado esta pared; see also burn, cut, fall down
b) ( out of action)the system is down — ( Comput) el sistema no funciona
c) ( deflated)6) ( in writing)he's down for tomorrow at ten — está apuntado or anotado para mañana a las diez
she's down as unemployed — consta or figura como desempleada
7) ( hostile)to be down on somebody — (colloq)
my teacher's down on me at the moment — la maestra me tiene ojeriza, la maestra la ha agarrado conmigo (AmL fam)
8) down toa) ( as far as) hastab) ( reduced to)c) ( to be done by)
II
1)a) ( in downward direction)b) ( at lower level)2)a) ( along)we drove on down the coast/the Mississippi — seguimos por la costa/a lo largo del Misisipí
b) ( further along)the library is just down the street — la biblioteca está un poco más allá or más adelante
c) (to, in) (BrE colloq)3) ( through)
III
1) (before n) ( going downward)the down escalator — la escalera mecánica de bajada or para bajar
2) ( depressed) (colloq) (pred) deprimido
IV
1) ua) ( on bird) plumón mb) (on face, body) vello m, pelusilla fc) (on plant, fruit) pelusa f
V
a) ( drink) beberse or tomarse rápidamenteb) ( knock down) \<\<person\>\> tumbar, derribar -
7 abarcar
v.1 to embrace, to cover.2 to be able to see, to have a view of.desde la torre se abarca todo el valle you can see the whole valley from the tower3 to span, to extend through, to extend over, to extend across.El viaje abarca la región sur The trip extends throughout the south.4 to comprise, to encompass, to comprehend, to embrace.El estudio abarca la era glacial The research comprises the glacial era.5 to dominate.6 to monopolize.EXEX abarcó el mercado textil EXEX monopolized the textile market sector.* * *1 (englobar) to cover, embrace2 (abrazar) to embrace, get one's arms around3 (trabajo) to undertake, take on\quien mucho abarca poco aprieta Jack of all trades, master of none* * *verb1) to cover2) include* * *VT1) [con los brazos] to get one's arms round2) (=comprender) to include, take in; (=contener) to contain, comprisesus conocimientos abarcan todo el campo de... — his knowledge ranges over the whole field of...
abarca una hectárea — it takes up a hectare, it's a hectare in size
3) [+ tarea] to undertake, take on4) LAm (=acaparar) to monopolize, corner the market in5) [con la vista] to take in* * *verbo transitivoa) <temas/materias> to cover; <superficie/territorio> to span, cover; <siglos/generaciones> to spanel libro abarca desde el siglo XVII hasta nuestros días — the book covers o spans from the 17th century to the present day
b) ( dar abasto con) <trabajos/actividades> to cope withc) (con los brazos, la mano) to encircle* * *= comprise (of), cover, encompass, include, span, embrace.Ex. The first edition comprised basic classes analysed into facets, using the colon as the notational device for synthesis.Ex. The schedules are divided into two parts, one covering music scores and parts and the other concerned with music literature.Ex. The classification schemes that have been considered so far are general bibliographic classification schemes in that they attempt to encompass all of knowledge.Ex. Document descriptions may be included in catalogues, bibliographies and other listings of documents.Ex. The shelflist itself had problems, since it consisted of cataloging practices that spanned some fifty years.Ex. The library community is now ready to embrace the most revolutionary technology for libraries -- CD-ROM.----* abarcar de... a... = range from... to..., stretch from... to....* abarcar el mundo = span + the globe.* abarcarlo todo = be all inclusive.* abarcar todas las posibilidades = run + the gamut.* curso que abarca varias disciplinas = umbrella course.* el que mucho abarca poco aprieta = jack of all trades, master of none.* intentar abarcar demasiado = burn + the candle at both ends.* que abarca = girdling.* que lo abarca todo = all-embracing.* quien mucho abarca poco aprieta = bite off more than + Pronombre + can chew.* sujetar abarcando = brace.* tratar de abarcar más de lo que se puede = bite off more than + Pronombre + can chew.* * *verbo transitivoa) <temas/materias> to cover; <superficie/territorio> to span, cover; <siglos/generaciones> to spanel libro abarca desde el siglo XVII hasta nuestros días — the book covers o spans from the 17th century to the present day
b) ( dar abasto con) <trabajos/actividades> to cope withc) (con los brazos, la mano) to encircle* * *= comprise (of), cover, encompass, include, span, embrace.Ex: The first edition comprised basic classes analysed into facets, using the colon as the notational device for synthesis.
Ex: The schedules are divided into two parts, one covering music scores and parts and the other concerned with music literature.Ex: The classification schemes that have been considered so far are general bibliographic classification schemes in that they attempt to encompass all of knowledge.Ex: Document descriptions may be included in catalogues, bibliographies and other listings of documents.Ex: The shelflist itself had problems, since it consisted of cataloging practices that spanned some fifty years.Ex: The library community is now ready to embrace the most revolutionary technology for libraries -- CD-ROM.* abarcar de... a... = range from... to..., stretch from... to....* abarcar el mundo = span + the globe.* abarcarlo todo = be all inclusive.* abarcar todas las posibilidades = run + the gamut.* curso que abarca varias disciplinas = umbrella course.* el que mucho abarca poco aprieta = jack of all trades, master of none.* intentar abarcar demasiado = burn + the candle at both ends.* que abarca = girdling.* que lo abarca todo = all-embracing.* quien mucho abarca poco aprieta = bite off more than + Pronombre + can chew.* sujetar abarcando = brace.* tratar de abarcar más de lo que se puede = bite off more than + Pronombre + can chew.* * *abarcar [A2 ]vt1 ‹temas/materias› to coverel programa abarca desde la Reconquista hasta el siglo XIX the program takes in o covers o spans the period from the Reconquest to the 19th centurysus tierras abarcan desde el río hasta la sierra his land stretches o extends from the river up to the mountainsabarcaba todo el territorio que ahora se conoce como Uruguay it extended over o embraced o spanned o included all the territory now known as Uruguay2 (dar abasto con) ‹trabajos/actividades› to cope withse ha echado encima más de lo que puede abarcar he's bitten off more than he can chew, he's taken on more than he can cope withquien mucho abarca poco aprieta don't try to take on too much ( o you've/he's taken on too much etc)3 (con los brazos) to embrace, encircleno le abarco la muñeca con la mano I can't get my hand around his wrist4 (con la mirada) to take in* * *
abarcar ( conjugate abarcar) verbo transitivo
‹superficie/territorio› span, cover;
‹siglos/generaciones› to span;
◊ quien mucho abarca poco aprieta you shouldn't bite off more than you can chew
abarcar verbo transitivo
1 to cover
(asuntos, trabajo) no puedes abarcarlo todo, you can't take on too much
2 (con los brazos) to embrace
3 (dominar) su finca es tan grande que no se puede abarcar con la vista, she owns so much land that you can't contemplate it all from one angle
4 LAm (acaparar) to monopolize
' abarcar' also found in these entries:
Spanish:
comprender
- ir
- dominar
English:
bite
- candle
- chew
- cover
- embody
- embrace
- span
- take in
- encompass
- take
* * *abarcar vt1. [incluir] to cover;nuestra hacienda abarca un tercio de la comarca our estate covers a third of the district;este artículo intenta abarcar demasiado this article tries to cover too much;el libro abarca cinco siglos de historia de Latinoamérica the book covers o spans five centuries of Latin American history;quien mucho abarca poco aprieta don't bite off more than you can chew2. [ver] to be able to see, to have a view of;desde la torre se abarca todo el valle you can see the whole valley from the tower;hasta donde abarca la vista as far as the eye can see* * *v/t1 territorio cover; figcomprise, cover2 L.Am. ( acaparar) hoard, stockpile3:abarcar con la vista take in* * *abarcar {72} vt1) : to cover, to include, to embrace2) : to undertake3) : to monopolize* * *abarcar vb1. (contener, incluir) to cover / to include -
8 CULTURE, LITERATURE, AND LANGUAGE
■ Bell, Aubrey F. G. The Oxford Book of Portuguese Verse: XIIth Century-XXth Century. Oxford: Oxford University Press, 1925, 1952 (2nd edition, B. Vi-digal, ed.).■. Portuguese Literature. Oxford: Oxford University Press, 1922, 1970 (2nd edition, B. Vidigal, ed.).■ Bleiberg, German, Maureen Ihrie, and Janet Pérez, eds. Dictionary of the Literature of the Iberian Peninsula, 2 vols. Westport, Conn.: Greenwood, 1993.■ Castro, Francisco Lyon de, ed. História da literatura portuguesa, 7 vols. Lisbon: Alfa, 2001-02.■ Cidade, Hernani. Lições de Cultura e Literatura Portuguesa, 3 vols. Lisbon, 1960-62.■ Cook, Manuela. Portuguese: A Complete Course for Beginners. London: Hodder and Stoughton, 1996. Figueiredo, Fidelino. História literária de Portugal. Coimbra, 1944. Gentile, Georges Le. La Littérature Portugaise. Rev. ed. Paris, 1951. Kunoff, Hugo. Portuguese Literature from Its Origins to 1990: A Bibliography Based on the Collections at Indiana University. Metuchen, N.J.: Scarecrow Press, 1994.■ Longland, Jean. Contemporary Portuguese Poetry. A Bilingual Selection. Irvington-on-Hudson: Harvey House, 1966. Prado Coelho, Jacinto do. Dicionário das Literaturas Portuguesas, Galega e Brasileira, 3rd ed. Oporto, 1978. Rossi, Giuseppe C. Storia della letteratura portoghesa. Florence, 1953.■ Santos, João Camilo dos. "Portuguese Contemporary Literature." In Antônio Costa Pinto, ed., Modern Portugal, 218-42. Palo Alto, Calif.: SPOSS, 1998.■ Saraiva, Antônio José. História da cultura em Portugal, 3 vols. Lisbon, 1950-60.■. História da Literatura Portuguesa. Lisbon, 1990 ed.■, and Oscar Lopes. História da Literatura Portuguesa. Oporto and Coimbra, 1992 ed.■ Seguier, Jaime de, ed. Dicionário Prático Ilustrado. Oporto: Lello, 1961 and later eds.■ Simões, João Gaspar. História da poesia portuguesa, 2 vols. Lisbon, 1955-56 and later eds.■. História da poesia portuguesa do século XX. Lisbon, 1959 and later eds.■ Stern, Irwin, ed.-in-chief. Dictionary of Brazilian Literature. Westport, Conn.: Greenwood, 1988.■ TRAVEL AND TOURIST GUIDES ON PORTUGAL■ Ballard, Sam, and Jane Ballard. Pousadas of Portugal: Unique Lodgings in State-owned Castles, Palaces, Mansions and Hotels. Boston: Harvard Common, 1986.■ Bridge, Ann, and Susan Lowndes Marques. The Selective Traveller in Portugal. London: Chatto & Windus, 1968.■ Ellingham, Mark, et al. Portugal: The Rough Guide. London: Rough Guides, 2008 ed.■ Hogg, Anthony. Travellers' Portugal. London: Solo Mio, 1983.■ Kite, Cynthia, and Ralph Kite. Portuguese Country Inns & Pousadas. New York: Warner Books; Karen Brown's Country Inn Series, 1988.■ Lowndes, Susan, ed. Fodor's Portugal 1991. New York: Fodor's, 1990.■ Proença Raúl, and Sant'anna Dionísio, eds. Guía De Portugal. I. Generalidades. Lisboa E, Arredores. Lisbon: Fundação Calouste Gulbenkian, 1924; 1983.■ Robertson, Ian. Portugal: Blue Guide. London: Benn; New York: Norton, 2000 and later eds.■ Stoop, Anne de. Living in Portugal. Paris and New York: Flammarion, 1995. Wright, David, and Patrick Swift. Minho and North Portugal: A Portrait and Guide. New York: Scribners, 1968.■. Lisbon: A Portrait and Guide. New York: Scribners, 1971.■. Algarve: A Portrait and Guide. New York: Scribners, 1973.■ HISTORY OF PORTUGAL Ancient and Medieval (2000 BCE-1415 CE)■ Alarção, Jorge de. Roman Portugal. Volume I: Introduction. Warminster, U.K., 1988.■ Almeida, Fortunato de. História de Portugal. Vol. I. Coimbra, 1922. Arnaut, Salvador Dias. A Crise Nacional dos fins do século XVI. Vol. 1. Coimbra, 1960.■ Baião, Antônio, Hernani Cidade, and Manuel Múrias, eds. História de Expansão Portuguesa no Mundo, 3 vols. Lisbon, 1937-40. Caetano, Marcello. Lições de História do Direito Português. Coimbra, 1962. Cortesão, Jaime. Os Factores Democráticos no Formação de Portugal. Lisbon, 1960.■ David, Pierre. Etudes Historiques sur la Galice et le Portugal du VI au XII siécle. Paris, 1947.■ Dias, Eduardo Mayone. Portugal's Secret Jews: The End of an Era. Rumford, R.I.: Peregrinação Publications, 1999. Diffie, Bailey W. Prelude to Empire: Portugal Overseas before Henry the Navigator. Lincoln: University of Nebraska Press, 1960. Dutra, Francis A. "Portugal: To 1279." Dictionary of the Middle Ages. Vol. X: 35-48. New York: Scribners, 1987.■. "Portugal: 1279-1481." Dictionary of the Middle Ages. Vol. X: 48-56. New York: Scribners, 1987. Gama Barros, Henrique de. História de Administração Pública em Portugal nos séculos XII à XV, 11 vols. Lisbon, 1945-51. Godinho, Vitorino Magalhães. A Economia dos Descobrimentos Henriquinos. Lisbon, 1962.■ Gonzaga de Azevedo, Luís. História de Portugal, 6 vols. Lisbon, 1939-44.■ Herculano, Alexandre. História de Portugal, 8 vols., 9th ed. Lisbon, 1940.■ Kennedy, Hugh. Muslim Spain and Portugal: A Political History of al-Anda-lus. London: Longman, 1996.■ Lencastre e Tavora, Luía Gonzaga. O Estudo da Sigilografia Medieval Portuguesa. Lisbon, 1990.■ Livermore, H. V. The Origins of Spain and Portugal. London: Allen & Unwin, 1971.■ Lopes, David. "Os Árabes nas obras de Alexandre Herculano." Boletim da Segunda Classe. Lisbon: Academia Real das Sciéncias, III (1909-10). MacKendrick, Paul. The Iberian Stones Speak. New York: Funk & Wagnalls, 1969.■ Martinez, Pedro Soares. História Diplomática De Portugal [chapter I, 114315]. Lisbon, 1986.■ Mattoso, José, ed. A Nobreza Medieval Portuguesa: A Família e o Poder. Lisbon: Estampa, 1981.■. Religião e cultura na Idade Média Portuguesa. Lisbon: Imprensa Nacional, 1982.■. Identificaçao de um país ( ensaio sobre as orígens de Portugal), 2 vols. Lisbon: Estampa, 1985.■. Novos Ensaios de História Medieval Portuguesa. Lisbon: Edit. Presença, 1988.■. Historia de Portugal. Vol. 2: A Monarquia Feudal ( 1096-1480). Lisbon: Estampa, 1993.■ Oliveira Marques, A. H. de. Hansa e Portugal na Idade Média. Lisbon, 1959.■. Introduçao à História da Agricultura em Portugal. Lisbon, 1968.■. Daily Life in Portugal in the Middle Ages. Madison: University of Wisconsin Press, 1971.■. Ensaios de História Medieval Portuguesa. Lisbon, 1980.■. "Introduçao à História da Cidade Medieval Portuguesa." Bracara Augusta XXV, 92-93 (January-December 1981): 367-87.■. Guía do Estudante de História Medieval Portuguesa, 3rd ed. Lisbon, 1985.■. Portugal Na Crise Dos Séculos XIV e XV-Vol. IV of Serrão and Oliveira Marques, Nova História de Portugal. Lisbon, 1987.■ Peres, Damião de, ed. História de Portugal. Vols. I, II. Barcelos, 1928-29.■ Rau, Virginia. Subsídios para o estudo das Feiras Medievais Portuguesas. Lisbon, 1943.■. Sesma'rias Medievais Portuguesas. Lisbon, 1946.■ Ribeiro, Orlando. "Portugal, formação de." Dicionário da História de Portugal. Vol. III, 432-51. Lisbon, 1966.■ Rogers, Francis M. The Travels of the Infante Dom Pedro of Portugal. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1961.■ Russell, P. E. The English Intervention in Spain and Portugal in the Time of Edward III and Richard II. Oxford: Oxford University Press, 1955.■ Savory, H. N. Spain and Portugal: The Prehistory of the Iberian Peninsula. New York: Thames and Hudson, 1968.■ Silva, Armando Coelho Ferreira. A Cultura Castreja no Noroeste de Portugal. Pacos de Ferreira, 1986.■ Varagnac, André. O Homem antes da Escrita ( Pre-história). Lisbon, 1963.■ Azevedo, J. Lúcio de. História de António de Vieira, 2 vols. Lisbon, 1918-20.■. Épocas de Portugal Económico. Lisbon, 1929.■ Borges de Macedo, Jorge. Problemas de História de Indústria Portuguesa no Século X VIII. Lisbon, 1963.■. "Pombal." Dicionário de História de Portugal. Vol. III, 415-23. Lisbon, 1968.■ Bovill, Edward W. The Battle of the Alcazar: An Account of the Defeat of Dom Sebastian at El-Ksar el-Kebir. London, 1952.■ Boxer, C. R. Four Centuries of Portuguese Expansion, 1415-1825: A Succinct Survey. Johannesburg, South Africa: Witwaterstrand University Press, 1961.■. The Portuguese Seaborne Empire 1415-1825. London: Hutchinson, 1969.■. João de Barros: Portuguese Humanist and Historian of Asia. New Delhi, India: Xavier Centre, 1981.■ Cheke, Marcus. Dictator of Portugal: A Life of the Marquis of Pombal, 16991782. London: Sidgwick & Jackson, 1938.■ Cunha, Luís da. Testamento Político. Lisbon, 1820.■ Davidson, Lillias C. Catherine of Bragança. London: John Murray, 1908.■ Dutra, Francis A. "Membership in the Order of Christ in the Seventeenth Century." The Americas 27 (1970): 3-25.■ Eberlein, H. D., and R. W. Ramsdell. The Practical Book of Italian, Spanish and Portuguese Furniture. Philadelphia: Lippincott, 1927.■ Ericeira, Luís de Meneses [Count of]. História de Portugal Restaurado, 4 vols. Oporto, 1945.■ Fisher, H. E. S. "Anglo-Portuguese Trade, 1700-70." Economic History Review XVI, 2 (1963): 219-33.■ Francis, A. D. The Methuens and Portugal: 1691-1708. Cambridge: Cambridge University Press, 1966.■ Hanson, Carl A. Economy and Society in Baroque Portugal, 1668-1703. Minneapolis: University of Minnesota Press, 1981.■ Herculano, Alexandre. History of the Origin and Establishment of the Inquisition in Portugal. New York: AMS Press, 1968 reprint.■ Kendrick, T. D. The Lisbon Earthquake. London: Methuen, 1956.■ Livermore, H. V. "The Privileges of an Englishman in the Kingdom and Dominions of Portugal." Atlante 11 (1954): 57-77.■ Macauley, Neil. Dom Pedro: The Struggle for Liberty in Brazil and Portugal, 1798-1834. Durham, N.C.: Duke University Press, 1986.■ Macauley, Rose. They Went to Portugal. London: Jonathan Cape, 1946.■. They Went to Portugal, Too. London: Carcanet, 1990.■ Magalhães Godinho, Vitorino. Prix et Monnaies au Portugal. Paris, 1955.■. "Portugal and Her Empire." In New Cambridge Modern History. Cambridge: Cambridge University Press, Vol. V (1961): 384-97; Vol. VI (1961): 509-10.■. A Economia dos descobrimentos henri-quinos. Lisbon, 1962.■. Estructura da Antiga Sociedade Portuguesa. Lisbon, 1975.■ Mauro, Frédéric. Le Portugal et l'Atlantique au XVII siécle ( 1570-1670). Paris: SEVPEN, 1960.■ Maxwell, Kenneth. "Pombal and the Nationalization of the Luso-Brazilian Economy." Hispanic American Historical Review XLVIII (November 1968): 608-31.■. Conflicts and Conspiracies: Brazil and Portugal, 1750-1808. Cambridge: Cambridge University Press, 1973.■ Norris, A. H., and R. W. Bremner. The Lines of Torres Vedras. Lisbon: British Historical Society of Portugal, 1980.■ Oliveira, Antônio de. A Vida Económica e Social de Coimbra de 1537 à 1640, 2 vols. Coimbra, 1971-72.■ Prestage, Edgar. The Royal Power and the Cortes in Portugal. Watford, U.K.: Voss & Michael, 1927.■. Portuguese Pioneers. London: Black, 1933.■. "The Mode of Government in Portugal during the Restoration [1640-68] Period." In Edgar Prestage, ed., Melange d'Etudes Portugaises Offerts a M. Georges Le Gentil, 265-70. Lisbon, 1949.■ Rabassa, Gregory. "Padre Antônio Vieira: Portugal's Amazing Polymath." Camões Centre Quarterly 2, 3-4 (Autumn and Winter 1990): 27-32. Rau, Virginia. D. Catarina de Bragança: Rainha de Inglaterra. Lisbon, 1944. Ricard, Robert. "Prophecy and Messianism in the Works of Antônio Vieira." The Americas 37 (1960): 357-88.■ Roche, T. W. E. Philippa: Dona Filipa of Portugal. London: Phillimore, 1971.■ Rogers, Francis M. The Travels of the Infante Dom Pedro of Portugal. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1961.■ Rooney, Peter T. "Hapsburg Fiscal Policies in Portugal, 1580-1640." Journal of European Economic History 23, 3 (1994): 545-62.■ Roth, Cecil. "The Religion of the Marranos." Jewish Quarterly Review 22 (1931): 1-33.■. A History of the Marranos. Philadelphia: Jewish Publication Society of America, 1932.■ Saraiva, Antônio José. Inquisição e Cristãos-Novos. Oporto, 1969.■. A Inquisição Portuguesa. Lisbon, 1969 and later eds.■ Schneider, Susan. O Marquês De Pombal E O Vinho Do Porto: Dependência e subdesenvolvimento em Portugal no século XVIII. Lisbon, 1980.■ Shaw, L. M. E. Trade, Inquisition and the English Nation in Portugal, 16401690. London: Carcancet, 1989.■ Shillington, V. M., and A. B. W. Chapman. The Commercial Relations of England and Portugal. London: Routledge, 1907.■ Sideri, Sandro. Trade and Power: Informal Colonialism in Anglo-Portuguese Relations. Rotterdam: Rotterdam University Press, 1970.■ Smith, John Athelstone [Conde de Carnota]. Marquis of Pombal, 2nd ed. London, 1872.■ Thomas, Gerturde Z. Richer Than Spices. New York: Knopf, 1965. Walford, A. R. The British Factory in Lisbon. Lisbon, 1940.■ Baptista, Jacinto. O Cinco de Outubro. Lisbon, 1965. Brandão, Raúl. Memórias, 3 vols. Lisbon, 1969 ed.■ Cabral, Manuel Villaverde. O desenvolvimento do capitalismo em Portugal no século XIX. Lisbon, 1981. Caetano, Marcello. História Breve das Constituções portuguesas. Lisbon, 1971 ed.■ Carnota, Conde da. Memoirs of Marshal, the Duke of Saldanha, with Selections from His Correspondence, 2 vols. London: John Murray, 1880. Carvalho, Joaquim de. Estudos sobre a cultura portuguesa do século XIX. Coimbra, 1955.■ Cheke, Marcus. Carlota Joaquina, Queen of Portugal. London: Sidgwick and Jackson, 1947.■ França, José-Augusto. Zé Provinho na Obra de Rafael Bordalo Pinheiro. Lisbon, 1975.■ Fuschini, Augusto. Liquidações políticas. Lisbon, 1896.■ Godinho, Vitorino Magalhães. Estrutura da Antiga Sociedade Portuguesa. Lisbon, 1975 ed.■ Hammond, Richard J. Portugal and Africa, 1815-1910: A Study in Uneconomic Imperialism. Stanford, Calif.: Stanford University Press, 1966.■ Homem, Amadeu Carvalho. A Propaganda Republicana ( 1870-1910). Coimbra, 1990.■ Livermore, H. V. Portugal: A Short History. Edinburgh, U.K.: Edinburgh University Press, 1973. Machado, Alvaro Manuel. A Geração de 70-uma revolução cultural e literária. Lisbon, 1986 ed.■ Martins, Joaquim Pedro de Oliveira. Portugal Contemporâneo, 3 vols. Lisbon, 1953 ed.■ Medina, João. Eça Político. Lisbon, 1974.■ Mônica, Maria Filomena. Fontes Pereira de Melo. Oporto: Ed. Afrontamento, 1999.■ Nobre, Eduardo. Paixoes Reais. Lisbon: Quimera, 2002.■ Pereira, Miriam Halpern. Livre Câmbio e Desenvolvimento Económico: Portugal na segunda metade do século XIX. Lisbon, 1971.■ Peres, Damião, ed. História de Portugal. Volume III. Barcelos, 1935 ed.■ Ramos, Rui. D.Carlos. 1863-1908. Lisbon: Circulo de Leitores, 2006.■. Liberal Reformism in Portugal. Oliveira Martins, the Movement for New Life and the Politics of the Constitutional Monarchy ( 1885-1908). Oxford: Oxford University Press, 1998.■ Rorick, David. Maria da Fonte: History and Myth. M.A. thesis, History Department, Sonoma State University, Sonoma, Calif., 1984.■ Sá, Vítor de. Perspectivas do Século XIX. Lisbon, 1964.■ Serrão, Joel. Sampaio Bruno: O homem e o pensamento. Lisbon, 1958.■. Temas Oitocentistas, 2 vols. Lisbon, 1959-62.■. "Liberalismo." In Joel Serrão, ed., Dicionário de História de Portugal. Vol. II, 732-41. Lisbon, 1965.■. Do Sebastianismo ao Socialismo. Lisbon, 1975 ed.■ Silbert, Albert. Do Portugal de Antiga Regime ao Portugal Oitocentista. Lisbon, 1972.■ Teles, Basílio. Do Ultimatum ao 31 de Janeiro. Lisbon, 1968 ed.■ Parliamentary, Republican Portugal (1910-26)■ Antunes, José Freire. A Cadeira do Sidónio Pais. Lisbon, 1980. Arriaga, Manuel de. Na primeira presidência da República Portugueza: Um rápido relatório. Lisbon, 1916.■ Bell, Aubrey, F. G. In Portugal. London, 1912.■. Portugal of the Portuguese. London: Pitman, 1915.■ Bragança-Cunha, V. de. Revolutionary Portugal, 1910-1936. London: Swift, 1937.■ Brandão, Raúl. Memórias, 3 vols. In Brandão, Obras Completas. Lisbon, 1969.■ Burity, Braz [Pseudonym of Joaquim Madureira]. A Forja da Lei. Coimbra, 1915.■ Cabral, Manuel V. Portugal Na Alvorada Do Século XX. Lisbon, 1979.■. 'The Aesthetics of Nationalism: Modernism and Authoritarianism in Early 20th-Century Portugal." Luso-Brazilian Review (Madison, Wisc.) 26, 1 (Summer 1989): 15-43. Campos, Ezequiel. Política. Oporto, 1924.■ Cardia, Sottomayor, ed. Seara Nova: Antologia. Pela Reforma da República (1, 2) 1921-1926, 2 vols. Lisbon, 1971-72.■ Carqueja, Bento. O Povo de Portugal. Oporto, 1916.■. O Futuro de Portugal: Portugal Apos À Guerra. Oporto, 1920.■ Cortesão, Jaime. "Memórias da Grande Guerra." In Obras Completas de Jaime Cortesão. Lisbon, 1969.■ Cunha Leal, Francisco. As Minhas Memórias, 3 vols. Lisbon, 1966-68.■ Derou, Jean. Les Relations Franco-Portugaises ( 1910-1926). Paris: Publications de la Sorbonne, 1986.■ Fazenda, Pedro. A Crise Política. Lisbon, 1926.■ Ferrão, Carlos. História De la República. Lisbon, 1976.■ Ferreira, David. "5 De Outubro de 1910." In Joel Serrão, ed., Dicionário de História De Portugal III (1968): 264-67. Ferreira Martins, Gen. Luís, ed. Portugal na Grande Guerra, 2 vols. Lisbon, 1945.■ Gomes da Costa, Gen. Manuel. Memórias. Lisbon, 1930. História Política da Primeira República Portuguesa ( 1910-1915), 2 vols. Lisbon, 1973.■ Lorenzo, Felix. Portugal ( cinco anos de republica). Madrid, 1915.■ Machado, Bernardino. Depois de 21 de Maio. Lisbon, 1922.■ Machado Santos, Antônio. 1907-1910: A revolução portugueza. Relatôrio.■ Lisbon, 1911. Madureira, Arnaldo. 0 28 De Maio. Lisbon, 1982.■ Magno, David. Livro da Guerra de Portugal na Flandres. Oporto, 1920.■. A Situação Portuguesa. Oporto, 1926.■ Marques Guedes, Armando. Cinco Meses no governo. Oporto, 1926.■ Martins, Rocha. Memórias sobre Sidónio Pais. Lisbon, 1921.■ Medeiros, Fernando. Nas Orígens Do A Sociedade E A Economia Portuguesas Salazarismo. Lisbon, 1978. Medina, João. "Oh! a República!...," Estudos sobre o Republicanismo e a Primeira República Portuguesa. Lisbon, 1990.■, ed. História Contemporânea De Portugal: Primeira República, 2 vols. Lisbon, 1986.■ Mônica, Maria Filomena. "Uma Aristocracia Operária: Os Chapeleiros (18701913)." Análise Social 60, 2nd series (1979). Montalvor, Luís de, ed. História de Regimen Republicano em Portugal, 2 vols. Lisbon, 1930-32.■ Oliveira, César. O Operariado E A República Democrática, 1910-1914. Oporto, 1972.■ Oliveira Marques, A. H. de. "The Portuguese 1920s: A General Survey." Iberian Studies 2 (1973): 32-40.■. História De la República Portuguesa: As Estruturas De Base, 2 vols. Lisbon, 1973-74.■. A Primeira República Portuguesa: Alguns aspectos estruturais. Lisbon, 1975 ed.■. O Terceiro Governo Afonso Costa— 1917. Lisbon, 1977.■. Pabôn, Jesus. La Revolución Portuguesa, 2 vols. Madrid, 1945-46; Portuguese edition: Lisbon, 1961. Paxeco, Oscar. Os Que Arrancaram Em 28 De Maio. Lisbon, 1937. Peres, Damião, ed. História De Portugal. Ediçao Monumental: Supplemento. Oporto, 1954.■ Pessoa, Fernando. A Memória do Presidente— Rei Sidónio Pais. Lisbon, 1928.■ Relvas, José. Memórias Políticas, 2 vols. Lisbon, 1977-78.■ Schwartzman, Kathleen C. "Lucros, investimentos e coligações políticas na I República." Análise Social XVIII, 72-71 (1982): 741-58.■. The Social Origins of Democratic Collapse: The First Portuguese Republic in the Global Economy. Lawrence: University of Kansas Press, 1989.■ Serrão, Joel. Liberalismo, socialismo e republicanismo. Lisbon, 1979.■ Silva, Antônio Maria da. O Meu Depoimento, 2 vols. Mem Martins, 1978-82.■ Teixeira, Nuno Severiano. O Poder e a guerra, 1914-1918. Lisbon: Estampa, 1996.■, and Antônio Costa Pinto, eds. A Primeira República Portuguesa: Entre O Liberalismo E O Autoritarismo. Lisbon: Ed. Colibri, 2000.■ Telo, Antônio José. Decadência E Queda Da I República Portuguesa, 2 vols. Lisbon, 1980-84.■ Torre (Gomez), Hipôlito dela, and J. Sanchez Cervello. Portugal En El Siglo XX. Madrid: Ediciones Istmo: Colecciôn La Historia en sus textos, 1992.■ Valente, Vasco Pulido. "A República e as classes trabalhadores (Outubro 1910-Agosto 1911)." Análise Social IX, 31 (1972): 293-316.■. O Poder e o Povo: A Revolução de 1910. Lisbon, 1974.■ Veríssimo Serrao, Joaquim. História De Portugal. Volume XI: A Primeira República ( 1910-1926): História Política, Religiosa, Militar e Ultramarina. Lisbon, 1989.■. História De Portugal Volume XII: História Diplomática, Social, Económica e Cultural. Lisbon, 1990.■ Vincent-Smith, John. "Britain and Portugal, 1910-1916." Ph.D. dissertation, History, University of London, 1971.■ Wheeler, Douglas L. "The Portuguese Revolution of 1910." Journal of Modern History 44 (June 1972): 172-94.■. Republican Portugal: A Political History, 1910-1926. Madison: University of Wisconsin Press, 1978.■. "Nightmare Republic: Portugal, 1910-1926." History Today (London) 32 (September 1981): 5-10.■ Young, George. Portugal Old and Young: An Historical Study. Oxford, Clarendon Press, 1917.■ Afonso, Rui. Injustiça: O Caso Sousa Mendes. Lisbon: Caminho, 1990.■ Antunes, José Freire. Os Americanos E Portugal. Vol. 1. Os anos de Ricard Nixon, 1969-1974. Lisbon, 1986.■. Os Americanos e Portugal. 1961. Kennedy e Salazar: O Leão e a Raposa. Lisbon, 1991.■. Salazar/Caetano. Cartas Secretas. 1932-1968. Lisbon: Círculo de Leitores, 1993.■. Jorge Jardim: Agente Secreto. Lisbon: Bertrand, 1996.■. Portugal na guerra do petróleo: Os Açores E As Vitórias de Israel 1973. Lisbon: Edeline, 2000. Aquino, Acácio Tómas de. O Segredo das Prisões Atlânticas. Lisbon, 1978. Araquistain, Luis. "Dictatorship in Portugal." Foreign Affairs 7 (October 1928): 41-53.■ Assac, Jacques Ploncard. Salazar. Paris: La Table Ronde, 1967.■ Baklanoff, Eric N. "The Political Economy of Portugal's Old Regime: Growth and Change Preceding the 1974 Revolution." World Development 7, 8-9 (August-September 1979): 799-812.■ Barreno, Maria Isabel, Maria Teresa Horta, and Maria Velho da Costa. The Three Marias: New Portuguese Letters. New York: Doubleday, 1975.■ Blume, Norman. "SEDES: An Example of Opposition in a Conservative Authoritarian State." Government and Opposition 12 (Summer 1977): 351-66.■ Braga da Cruz, Manuel. A origem da democracia-cristã em Portugal e o Sala-zarismo. Lisbon, 1979.■. "Notas para uma caracterização política do salazarismo." In Gabinete de Investigações Sociais. Análise Social: A Formação de Portugal Contemporâneo: 1900-1980. Vol. I, 72-74 (April-December 1981): 773-94.■. "O Integralismo nas origens do Salazarismo." Análise Social XVIII (1982): 1409-19.■. "A Oposição Eleitoral ao Salazarismo." Revista de História das Ideias V (1983).■. Monárquicos e Republicanos no Estado Novo. Lisbon, 1986.■ Cabral, Manuel V. "Sobre o fascismo e o seu avento em Portugal." Análise Social XII, 48 (1976), 873-915.■ Caetano, Marcello. A Missão Dos Dirigentes. Lisbon, 1966, 4th ed.■. Depoimento. São Paulo, 1974.■. História Breve das Constituições Portugueses. Lisbon, 1974.■. As Minhas Memórias de Salazar. Lisbon, 1977.■ Campinos, Jorge. A Ditadura Militar, 1926-1933. Lisbon, 1975. Carrilho, Maria. Forças Armadas e Mudança Política em Portugal no Século XX. Lisbon, 1985.■, et al. Portugal na Segunda Guerra Mundial Contributos para uma reavaliação. Lisbon, 1989.■ Carvalho, Otelo Saraiva de. Alvorada em Abril. Lisbon, 1977.■ Castanheira, Jose Pedro and Valdemar Cruz. A Filha Rebelde. Lisbon: Temas & Debates, 2003.■ Costa Pinto, Antônio, et al. O Fascismo Em Portugal [Proceedings of Conference, Lisbon, March 1980]. Lisbon, 1982.■. 'The Radical Right and the Military Dictatorship in Portugal: The National May 28 League (1928-1933)." Luso-Brazilian Review 23, 1 (Summer 1986): 1-15.■. "O Salazarismo No Recente Investigação Sobre o Fascismo Europeu...." Análise Social XXV (1990): 695-713.■. As camisas azuis: Ideologias, elites e movimentos fascistas em Portugal, 1914-1945. Lisbon: Estampa, 1994.■. Salazar's Dictatorship and European Fascism: Problems of Interpretation. New York: Columbia University Press, 1995.■. The Blue Shirts: Portuguese Fascists and the New State. New York: Columbia University Press, 2000.■ Delgado, Humberto. The Memoirs of General Delgado. London: Cassell, 1964.■. Memórias De Humberto Delgado. Iva Delgado and Antônio de Figueiredo, eds. Lisbon: Dom Quixote, 1991.■ Duarte Silva, A. E., et al. Salazar E O Salazarismo. Lisbon, 1989.■ Egerton, F. C. C. Salazar, Rebuilder of Portugal. London: Hodder & Stoughton, 1943.■ Ferraz, Artur Ivens. A Asenção de Salazar: Memórias de Ivens Ferraz. Lisbon, 1988.■ Ferro, Antônio. Salazar: O Homem E A Sua Obra. Lisbon, 1933. English edition: Salazar: Portugal and Her Leader. London: Faber & Faber, 1939, and editions in other languages.■. Portugal: Breviário Da Pátria Para Os Ausentes. Lisbon, 1946.■ Figueiredo, Antônio. Portugal and Its Empire: The Truth. London: Gollancz, 1961.■. "The Case Against Portugal." In Philip Mason, ed., Angola: A Symposium. Views of a Revolt, 46-57. Oxford: Oxford University Press, 1962.■. Portugal. Fifty Years of Dictatorship. Harmondsworth, U.K.: Penguin, 1975.■ Fox, Ralph. Portugal Now. London, 1937.■ Freitas do Amaral, Diogo. O Antigo Regime E A Revolução. Memórias Políticas ( 1941-1975). Lisbon: Bertrand, 1995.■ Fryer, Peter, and Patricia McGowan Pinheiro. Oldest Ally: A Portrait of Sala-zar's Portugal. London: Dobson, 1961.■ Gallagher, Tom. "Controlled Repression in Salazar's Portugal." Journal of Contemporary History 14, 3 (July 1979): 385-403.■. "The Mystery Train: Portugal's Military Dictatorship 1926-32." European Studies Review 11 (1981): 325-54.■. "From Hegemony to Opposition: The Ultraright Before and After 1974." In L. S. Graham and D. L. Wheeler, eds., In Search of Modern Portugal, 81-103. Madison: University of Wisconsin Press, 1983.■. Portugal: A Twentieth Century Interpretation. Manchester, U.K.: Manchester University Press, 1983.■ Galvão, Henrique. Santa Maria: My Crusade for Portugal. London: Weiden-feld and Nicholson, 1961.■. Carta Aberta ao Dr. Salazar. Lisbon, 1975.■ Gamier, Christine. Vacances avec Salazar. Paris, 1952; American edition: Salazar in Portugal: An Intimate Portrait. New York, 1954. Georgel, Jacques. O Salazarismo. Lisbon, 1985.■ Gouveia, Fernando. Memórias de um Inspector da PIDE. Lisbon, 1979.■ Graham, Lawrence S. "Portugal: The Bureaucracy of Empire." LADAC Occasional Papers series 2, 9 (1973). Austin, Tex.: Institute of Latin American Studies.■. Portugal: The Decline and Collapse of an Authoritarian Order. Beverly Hills, Calif.: Sage, 1975.■. "The Military in Politics: The Politicization of the Portuguese Armed Forces." In L. S. Graham and H. M. Makler, eds., Contemporary Portugal, 221-56. Austin: University of Texas Press, 1979.■, and Harry M. Makler, eds. Contemporary Portugal: The Revolution and Its Antecedents. Austin: University of Texas Press, 1979.■, and Douglas L. Wheeler, eds. In Search of Modern Portugal: The Revolution and Its Consequences. Madison: University of Wisconsin Press, 1983.■ Guyomard, George. La Dictature Militaire au Portugal. Paris, 1927.■ Janeiro, Helena Pinto. Salazar E Pétain. Relações Luso-Francesas Durante A II Guerra Mundial ( 1940-44). Lisbon: Cosmos, 1998.■ Kay, Hugh. "A Catholic View." In Philip Mason, ed., Angola: A Symposium. Views of a Revolt, 80-103. Oxford: Oxford University Press, 1962.■. Salazar and Modern Portugal. New York: Hawthorne, 1970.■ Leeds, Elizabeth. "Labor Export, Development and the State: The Political Economy of Portuguese Emigration." Ph.D. dissertation, Department of Political Science, Massachusetts Institute of Technology, 1984.■ Lewis, Paul H. "Salazar's Ministerial Elite, 1932-1968."Journal of Politics 40 (August 1987): 622-47.■ Lins, Alvaro. Missão em Portugal. Lisbon, 1974.■ Linz, Juan. "Foreword." In L. Graham and H. M. Makler, eds., Contemporary Portugal: The Revolution and Its Antecedents, xii-xi. Austin: University of Texas Press, 1979.■ Lucena, Manuel. A evolução do sistema corporativo português, 2 vols. Lisbon, 1976.■. "The Evolution of Portuguese Corporatism under Salazar and Caetano." In L. Graham and H. Makler, eds., Contemporary Portugal: The Revolution and Its Antecedents, 47-88. Austin: University of Texas Press, 1979.■ McCarthy, Mary. "Letter from Lisbon." The New Yorker XXX, 51 (February 5, 1955): 80-96.■ Magalhães Godinho, Vitorino. O Socialismo e o Futuro da Peninsula. Lisbon, 1969.■ Makler, Harry M. A " Elite" Industrial Portuguesa. Lisbon, 1969.■. "The Portuguese Industrial Elite and Its Corporative Relations." Economic Development and Cultural Change 24, 3 (April 1976): 495-526.■ Martins, Hermínio. "Opposition in Portugal." Government and Opposition 4 (Spring 1969): 250-63.■. "Portugal." In S. J. Woolf, ed., European Fascism, 302-36. New York: Vintage, 1969.■. "Introduction: Tristes durées." In R. Feijô, H. Martins and J. de Pina-Cabral, eds., Death in Portugal: Studies in Portuguese Anthropology and Modern History. Oxford: Journal of the Anthropological Society of Oxford, 1983.■ Medina, João. Salazar em França. Lisbon, 1977.■. Salazar E Os Fascistas: Salazarismo e Nacional-Sindicalismo: A história dum conflito 1932/1935. Lisbon, 1978.■ Ministério dos Negôcios Estrangeiros, ed. Dez Anos de Política Externa ( 1936-1947): A Nação Portuguesa e a Segunda Guerra Mundial, 12 vols., and in progress. Lisbon, 1964.■ Mônica, Maria Filomena. Educação e Sociedade no Portugal de Salazar. Lisbon, 1978.■ Nogueira, Alberto Franco. Salazar, 6 vols. Coimbra and Oporto, 1978-85.■ Oliveira, César. Portugal e a II República de Espanha, 1931-l 936. Lisbon, 1985.■. Salazar E A Guerra Civil De Espanha, 2nd ed. Lisbon, 1988.■. Os Anos Decisivos: Portugal 1962-1985. Um testemunho. Lisbon: Presença, 1993.■ Oliveira Marques, A. H. de. A Maçonaria Portuguesa e o Estado Novo. Lisbon, 1975.■. History of Portugal; 1 in 2 vols. New York: Columbia University Press, 1976 ed.■. A Liga de Paris E A Ditadura Militar, 1927-1928. Lisbon, 1976.■. História de Portugal, 2 vols. Lisbon: 1980 and later eds.■, ed. A Literatura Clandestina Em Portugal, 1926-1932, 2 vols. Lisbon, 1990.■ Patriarca, Fátima. A Questaão Social no Salazarismo. Vol. 1. Lisbon: INCM, 1995.■. Sindicatos contra Salazar: A revolta do 18 de janeiro de 1934. Lisbon: Instituto de Ciências Sociais, 2000. Pattee, Richard. Portugal and the Portuguese World. Milwaukee, Wisc.: Bruce, 1957.■ Payne, Stanley G. A History of Spain and Portugal. Volume 2. Madison: University of Wisconsin Press, 1973.■. "Salazarism: 'Fascism' or 'Bureaucratic Authoritarianism'?" In Estudos de história portuguesa: Homenagem à A. H. de Oliveira Marques. Lisbon, 1983.■ Pereira, José Pacheco. Conflitos sociais nos campos do sul de Portugal. Mem Martins, 1978.■. A Preparação Ideológica da Intervenção Militar de 28 de Maio de 1926. Oporto, 1978.■. "Problemas da história do P. C. P." In A. Costa Pinto et al., eds., O Fascismo Em Portugal [Proceedings of Conference, University of Lisbon, March 1980], 269-85. Lisbon, 1982.■ Pimentel, Irene Flunser. Judeus em Portugal durante a II Guerra Mundial. Em fuga de Hitler e do Holocausto. Lisbon: Esfera dos Livros, 2006.■ Pires, José Cardoso. Dinossauro Excelentíssimo. Lisbon, 1972.■ Porch, Douglas. The Portuguese Armed Forces and the Revolution. London: Croom Helm, 1977.■ Presidência do Conselho de Ministros. Comissão do Livro Negro Sobre o Regime Fascista ["Black Book" series]. Eleições No Regime Fascista. Lisbon, 1979.■. A Política De Informação No Regime Fascista, 2 vols. Lisbon, 1980.■. Livros Proibidos No Regime Fascista. Lisbon, 1981.■. Presos Políticos No Regime Fascista, 5 vols. Lisbon, 1981-87.■. Relatórios Para Oliveira Salazar, 1931-1939. Lisbon, 1981.■. Discriminação Política No Emprego No Regime Fascista. Lisbon, 1982.■. Proibição Da " Time" No Regime Fascista [ Time magazine July 23, 1946, with Dr. Salazar on cover]. Lisbon, 1982.■. Os Estudantes No Regime Fascista. Lisbon, 1983.■. Trabalho, Sindicatos E Greves No Regime Fascista. Lisbon, 1984.■. Correspondência Entre Mário De Figueiredo E Oliveira Salazar. Lisbon, 1986.■. Repressão Política E Social No Regime Fascista. Lisbon, 1986.■. Correspondência de Pedro Teotónio Pereira para Oliveira Salazar vol. 1 ( 1931-1939), 2 vols. Lisbon, 1987-89.■ Queiroga, Captain Fernando. Portugal Oprimido. Lisbon, 1974.■ Raby, David L. "Populism and the Portuguese Left: From Delgado to Otelo." In L. S. Graham and D. L. Wheeler, eds., In Search of Modern Portugal, 61-80. Madison: University of Wisconsin Press, 1983.■. Fascism and Resistance in Portugal: Communists, Liberals and the Military Dissidents in the Opposition to Salazar, 1941-1974. Manchester, U.K.: Manchester University Press, 1988.■ Raby, Dawn Linda. "The Portuguese Presidential Election of 1949: A Successful Government Maneuver?" Luso-Brazilian Review 27, 1 (Summer 1990): 63-77.■ Rêgo, Raúl. Diário Político. Lisbon, 1969; 1974, 2nd ed.■. Horizontes Fechados. Oporto, 1970.■. Horizontes Fechados/ Páginas de Política, 3rd ed. Lisbon, 1974.■ Ribeiro, Aquilino. Volfrâmio. Lisbon, 1944.■. Quando os Lobos Uivam. Lisbon, 1958; English ed. Patricia McGowan■ Pinheiro, trans. London: Cape, 1963.■ Robinson, Richard A. H. Contemporary Portugal: A History. London and Boston: Allen & Unwin, 1979.■ Rocha, José Antônio De Oliveira. The Portuguese Administrative State. Ph.D. dissertation, Department of Political Science, University of South Carolina, 1986.■ Rosa, Frederico Delgado. Humberto Delgado. Biografia Do General Sem Medo. Lisbon: Esfera dos Livros, 2008. Rosas, Fernando. O Estado Novo Nos Anos Trinta: 1928-1938. Lisbon, 1986.■. O Salazarismo E A Aliança Luso-Britânica. Lisbon, 1988.■. Portugal Entre A Paz E A Guerra... 1939-1945. Lisbon, 1990.■. O Estado Novo ( 1926-1974). Vol. VII of José Mattoso, ed. Historia De■ Portugal. Lisbon: Edit. Estampa, 1994.■. and Pedro Aires Oliveira (eds.). A Transicao Falhada. O Marcelismo e o Fim do Estado Novo ( 1968-1974). Lisbon: Edit. Noticias, 2004.■ Rudel, Christian. Salazar. Paris: Mercure de France, 1969.■ Sá Carneiro, Francisco. Uma Tentativa de Participação política. Lisbon, 1971.■. A Liberalização bloqueada. Lisbon, 1972.■. Vale a Pena ser Deputado? Fundão, 1973.■ Salazar, Antônio de Oliveira. Discursos E Notas Políticas. [Speeches, Broadcasts, Notes and Statements, 1928-1966, 6 vols. Coimbra, 1935-1966]. Several editions.■. Doctrine and Action: Internal and Foreign Policy of the New Portugal, I928-1939. Robert Edgar Broughton, trans. London: Faber & Faber, 1939.■. "Realities and Trends of Portugal's Policies." International Affairs XXXIX, 2 (April 1963): 169-83.■. The Road for the Future [Speeches, statements of policy made during 1928-62]. Lisbon, 1963.■. Entrevistas: 1960-1966 [interviews]. Coimbra, 1967.■. Salazar: Pensamento e doutrina política. Textos anthológicos. [Anthology of speeches, writings, interviews granted, 1914-68]. Mendo C. Henriques and Gonçalo de Sampaio e Melo, eds. Lisbon, 1989.■ Santana, Emilio. Historia de um Atentado. O atentado contra Salazar. Lisbon, 1976.■ Schmitter, Philippe C. Corporatism and Public Policy in Authoritarian Portugal. London: Sage, 1975.■. "Liberation by Golpe: Retrospective Thoughts on the Demise of Authoritarian Rule in Portugal." Armed Forces and Society 2 (Nov. 1975): 5-33.■. "The Impact and Meaning of Elections in Authoritarian Portugal, 1933-74." In G. Hermet et al., eds., Elections Without Choice. Basingstoke, U.K.: Macmillan, 1978.■. "'The 'Regime d'exception' That Became the Rule: Forty-Eight Years of Authoritarian Domination in Portugal." In L. S. Graham and H. M. Mak-ler, eds., Contemporary Portugal: The Revolution and Its Antecedents, 3-46. Austin: University of Texas Press, 1979.■, and Gerhard Lehmbruch, eds. Trends towards Corporatist Intermediation. Beverly Hills, Calif.: Sage, 1979.■ Shelton, Richard L. "Development of the Communist Party of Portugal, 1921-1976." Ph.D. dissertation, Department of History, St. Louis University, 1984.■ Silva, José. Memórias de um operário. Vol. 2. Oporto, 1971. Soares, Mário. Escritos Políticos. Lisbon, 1969.■. Portugal Bailloné. Paris, 1972; Portuguese edition: Portugal Amordaçado, Lisbon, 1974; English edition: Portugal's Struggle for Liberty. Translated by Mary Gawsworth. London: Allen & Unwin, 1975.■ Spínola, Antônio de. Portugal e o Futuro. Lisbon, 1974; English edition: Johannesburg: Perskor, 1974.■ Teixeira, Luis [Sampaio]. Perfil de Salazar. Lisbon, 1938.■ Teixeira, Nuno Severiano. "From Neutrality to Alignment: Portugal in the Foundation of the Atlantic Pact." EUI: Working Papers in History. Florence, Italy: European University Institute, 1991.■ Telo, Antônio José. Portugal na Segunda Guerra. Lisbon, 1987.■. A Neutralidade Portuguesa e o Ouro Nazi. Lisbon: Quetzal, 2000.■ Teotônio Pereira, Pedro. Memórias, 2 vols. Lisbon, 1972-73.■ Vasco, Nuno. Vigiados e perseguidos. Lisbon, 1977.■ Veríssimo, Serrão. Marcelo Caetano: Confidencias No Exílio. Lisbon, 1985. Vintras, R. E. The Portuguese Connection: The Secret History of the Azores Base. London: Bachman & Turner, 1974. West, S. George. The New Corporative State of Portugal [Inaugural lecture, King's College, London, Feb. 1937]. London: New Temple Press, 1937. Wheeler, Douglas L. "Thaw in Portugal." Foreign Affairs 48, 4 (July 1970): 769-81.■. "Days of Wine and Carnations: The Portuguese Revolution of [April 25] 1974." Bulletin. New Hampshire Council on World Affairs XX (July 1974): 1-10.■. "Antônio de Oliveira Salazar (1889-1970)." In Jacques Frémontier, ed., Les Hommes d'Siecle XX: Les Dictateurs. Paris: Mazenod, 1978.■. "The Military and the Portuguese Dictatorship, 1926- 1974." In S. Graham and H. M. Makler, eds., Contemporary Portugal: The Revolution and Its Antecedents, 191-219. Austin: University of Texas Press, 1979.■. "In the Service of Order: The Portuguese Dictatorship's Political Police (PVDE; PIDE) and the British, German and Spanish Intelligence [Services]." Journal of Contemporary History 24, 2 (January 1983): 1-25.■. Republican Portugal: A Political History, 1910-1926. Madison: University of Wisconsin Press, 1978. Portuguese edition: História Política de Portugal, 1910-l926. Mem Martins, 1985.■. "The Price of Neutrality: Portugal, the Wolfram Question, and World War II." Luso-Brazilian Review [two part article] 12, 1-2 (Summer 1986; Winter 1986): 107-27.■. A Ditadura Militar Portuguesa, 1926-1933. Mem Martins, 1988.■. "The Third Pig: From Theory to Grubby Fact in Reassessing the Estado Novo." In B. F. Taggie and R. W. Clement, eds., Iberia & the Mediterranean, 145-68. Warrensburg: Central Missouri State Press, 1989.■. "And Who Is My Neighbor? A World War II Hero of Conscience for Portugal." Luso-Brazilian Review 26, 1 (Summer 1989): 119-39.■. "Antônio de Oliveira Salazar (1889-1970)." In Research Guide to European Historical Biography. Vol. 3. Washington, D.C.: Beacham, 1992.■. "'Estado Presente de tranquilidade,' posto em causa: Portugal observado e analisado no contexto internacional de 1958-59." In Iva Delgado, Carlos Pacheco, and Telmo Faria, eds., Humberto Delgado: As eleições de 58, 448-71. Lisbon: Vega, 1998.■, and René Pélissier. Angola. New York: Praeger and London: Pall Mall, 1971; reprinted: Westport, Conn.: Greenwood, 1977.■ Wiarda, Howard J. "Toward a Framework for the Study of Political Change in Iberic-Latin Tradition: The Corporative Model." World Politics 25 (January 1973): 206-35.■. Corporatism and Development: The Portuguese Experience. Amherst: University of Massachusetts Press, 1977.■. "The Corporatist Tradition and the Corporative System in Portugal." In L. S. Graham and H. M. Makler, eds., Contemporary Portugal. The Revolution and Its Antecedents, 89-122. Austin: University of Texas Press, 1979.■ Afonso, Rui. Um Homem Bom. Aristides De Sousa Mendes O " Wallenberg Portugues." Lisbon: Caminho, 1995.■. Injustica-o Caso Sousa Mendes. Lisbon: Caminho, 1990.■ Agudo, Manuel Ros. La Guerra Secreta de Franco ( 1939-1945). Barcelona, 2002.■ Anon., Fugindo a Hitler e a Salazar e ao Holocausto-Refugiados em Portugal entre 1933-1945. Lisbon: Soc. Tipografica, 1994.■ Barreiros, Jose Antonio. A Lusitania Dos Espioes. Lisbon: Hugin, 1995.■. O Espiao Alemao Em Goa. Operacao Long Shanks, 1943. Lisbon, 2001.■ Beevor, J. G. SOE. Recollections and Reflections 1940-45. London, 1981. Bloch, Michael. Operation Willi: The Plot to Kidnap the Duke of Windsor July 1940. London: Weidenfeld & Nicolson, 1984. Carrilho, Maria et. al., Portugal Na Segunda Guerra Mundial. Contributos para uma reavaliacao. Lisbon: Dom Quixote, 1989. Cole, Robert. Britain and the War of Words in Neutral Europe, 1939-45. New York: St. Martin's, 1990. Colvin, Ian. Flight 777. London: Evans, 1957. Dias, Mariana Tavares. Lisboa nos Anos 40. Lisbon: Quimera, 1997. Eizenstadt, Stuart E. Coord. U.S. and Allied Efforts to Recover and Restore Gold and Other Assets Stolen or Hidden by Germany during World War II. New York, 2001.■ Fralon, Jose-Alain. A Good Man in Evil Times. The Story of Aristides De Sousa Mendes: The Man Who Saved the Lives of Countless Refugees in World War II. New York: Carroll & Graf, 2001.■ Giraudoux, Jean. Portugal. Paris: Grasset, 1958.■ Johns, Philip. Within Two Cloaks. Missions With SIS and SOE. London, 1979.■ Koestler, Arthur. Arrival and Departure. London, 1943.■ Leitz, Christian. Sympathy for the Devil: Neutral Portugal and Nazi Germany in World War II. New York, 2001.■ Louca, Antonio. Hitler e Salazar. Comercio em tempos de Guerra 1940-1944. Lisbon, 2000.■ Luca, Antonio. "Portugal's Double Game: Between the Nazis and the Allies." In Avi Beker, ed., The Plunder of Jewish Property during the Holocaust. Confronting European History. New York, 2001. MacIntyre, Ben. Agent Zigzag. New York: Harmony, 2007. Martins, Maria Joao. O Paraiso Triste. O Quotidiano em Lisboa durante a II Grande Guerra. Lisbon: Vega, 1994. Masterman, J.C. The Double-Cross System in the War of 1939 to 1945. New Haven, Conn.: Yale University Press, 1972. Muggeridge, Malcolm. Chronicles of Wasted Time. Chronicle 2: The Infernal Grove. New York: William Morrow, 1974.■ Nery, Julia. O Consul. Lisbon: Dom Quixote, 1991.■ Pimentel, Irene Flunser. Judeus em Portugal na Segunda Guerra Mundial. Lisbon, 2006.■ Popov, Dusko. Spy/ Counterspy. London, 1974.■ Prokosch, Frederick. The Conspirators. New York, 1943.■ Remarque, Erich Maria. The Night in Lisbon. New York, 1966.■ Ribeiro, Aquilino. Volfarmio Romance. Lisbon: Bertrand, 1943.■ Rosas, Fernando. Portugal entre a Paz e a Guerra. Lisbon: Estampa, 1990.■ Saint-Exupery, Antoine. Wartime Writings, 1939-1944. New York: Harcourt, Brace, 1986.■ Teixeira, Nuno Severiano, ed. Portugal E A Guerra. Historia das Intervencoes militares portuguesas nos grandes conflitos mundiais seculos XIX e XX. Lisbon: Colibri, 1998.■ Telo, Antonio Jose. Propagandal E Guerra Secreta Em Portugal 1939-45. Lisbon, 1990.■. Portugal na Segunda Guerra ( 1941-1945), 2 vols. Lisbon, 1991.■. A neutralidade portuguesa e o ouro nazi. Lisbon, 2000.■ Vintras, R.E. The Portuguese Connection: The Secret History of the Azores Base. London: Bachman and Turner, 1974. Wheeler, Douglas L. "The Age Old Business of Espionage." 1987 World Book Year Book. Chicago, 1987.■. "'In the Service of Order.' The Portuguese Political Police and the British, Germany and Spanish Intelligence [Services]." Journal of Contemporary History 36: no. 3 (Jan. 1983), 1-25.■. "And Who is My Neighbor? A World War II Hero of Conscience for Portugal." Luso-Brazilian Review 23 (no. 2) (Summer 1989), 119-39.■. "The Price of Neutrality: Portugal, the Wolfram Question, and World War II." Luso-Brazilian Review (Madison, WI), 23 (nos.1, 2) (Summer, 1986; Winter, 1986). 97-111; 108-127.■. "Last of the Great Air Mysteries of the War [World War II]." Bridport and Lyme Regis Gazette (Dorset, U.K.), June 5, 2003, 24-25.■. "Leslie Howard Helped Win World War II," St. Louis Post-Dispatch (St. Louis, Mo.), April 3, 5, 2005.■ Wilson, Robert. A Small Death in Lisbon. London, 2000.■. The Company Of Strangers. San Diego, 2002.■ Wylie, Neville. "An Amateur Learns His Job? Special Operations Executive in Portugal, 1940-42." Journal of Contemporary History. 36: no. 3 (2001), 441-57.■ Ferreira Martins, General. Historia do Exercito Portugues. Lisbon: Inquerito, 1945.■ Kaulza de Arriaga, General. Guerra e Politica. Em nome da verdade. Os anos decisivos. Lisbon: Referendo, 1987.■ Medeiros Ferreira, Jose. O Comportamento Politico dos Militares, Forcas Armadas e Regimes Politicos em Portugal no seculo XX. Lisbon: Estampa, 1992.■ Pereira Marques, Fernando. Exercito e Sociedade em Portugal. No Declinio do Antigo Regime e advento do Liberalismo. Lisbon: Regra do Jogo, 1981.■ Porch, Douglas. The Portuguese Armed Forces and the Revolution. London: Croom Helm, 1977.■ Ribeiro Dos Santos, Antonio Pedro. O Estado E A Order Publica. As Institui-coes Militares Portuguesas. Lisbon: Instituto Superior De Ciencias Sociais E Politicas, 1999.■ Saraiva de Carvalho, Otelo. Alvorada em Abril. Amadora (Portugal): Bertrand, 1977.■ Selvagem, Carlos. Portugal Militar. Compendio de Historia Militar e Naval de Portugal. Lisbon: Imprensa Nacional, 1931.■ Spinola, Antonio de. Portugal e o Futuro. Lisbon: Arcadia, 1974.■. Pais Sem Rumo. Contributo para a historia de uma Revolucao. Lisbon: Scire, 1978.■ Teixeira, Nuno Severiano. Portugal e a Guerra. Historia das intervencoes militares portuguesas nos grandes conflitos mundiais do seculo XX. Lisbon: Ed. Colibri, 1999.■. Coord., Nova Historia Militar de Portugal, 5 vols. Lisbon: Circulo de Leitores, 2003-.■ Valente, Vasco Pulido. O Poder e o Povo. A Revolucao de 1910. Lisbon: Moraes, 1976, 1982.■ Wheeler, Douglas L. Republican Portugal: A Political History ( 1910-1926). Madison: University of Wisconsin Press, 1978, 1998.■. A Ditadura Militar Portuguesa ( 1926-1933). Mem Martins: Europa- America, 1988.■. "The Military and the Portuguese Dictatorship, 1926-1974: "The Honor of the Army." In Lawrence S. Graham and Harry M. Makler, eds., Contemporary Portugal: The Revolution and Its Antecedents. 191-219. Austin: University of Texas Press, 1979.■ Aguiar, Joaquim. "Hidden Fluidity in an Ultra-Stable Party System." In E. de Sousa Ferreira and W. C. Opello, Jr., eds., Conflict and Change in Portugal, 1974-1984, 101-27. Lisbon, 1985.■ Braga da Cruz, Manuel, ed. Sistema Eleitoral Portugües: Debate Político e Parlamentar. Lisbon: Imprensa Nacional/ Casa da Moeda, 1998.■, ed. "Portugal Político 25 Anos Depois." In Análise Social XXXV, 154/155 (Summer, 2000): 1-404.■ Bruneau, Thomas C., and Alex Macleod. Politics in Contemporary Portugal: Parties and the Consolidation of Democracy. Boulder, Colo.: Rienner, 1986.■ Bruneau, Thomas C., ed. Political Parties and Democracy in Portugal. Boulder, Colo.: Westview, 1997. Carlucci, Frank. "Confiei no Povo Portugues." Visao (Lisbon), April 10, 1997, 46-47.■. "The View from the U.S. Embassy." In Hans Binnendijk, ed., Authoritarian Regimes in Transition. Washington, D.C.: U.S. Dept. of State, Foreign Service Institute, Center for the Study of Foreign Affairs, 1987.■ Coelho, Mário Baptista, ed. Portugal. O Sistema Política a Constitucional, 1974-87. Lisbon: Instituto de Ciências Sociais, UNL, 1989.■ Costa Pinto, Antonio. "Settling Accounts with the Past in a Troubled Transition to Democracy: The Portuguese Case." In Alexandra Barahona De Brito, Carmen Gonzalez-Enriquez, and Paloma Aguilar, eds., The Politics of Memory: Transitional Justice in Democratizing Societies, 65-91. Oxford: Oxford University Press, 2001.■ Cruzeiro, Maria Manuela. Costa Gomes-o Ultimo Marechal. Lisbon: Edit. Noticias, 1998.■ Domingos, Emídio Da Veiga. Portugal Político. Análise das Instituiçoes. Lisbon, 1989.■ Goldey, David. "Elections and the Consolidation of Portuguese Democracy: 1974-1983." Electoral Studies 2, 3 (1983): 229-40.■ Graham, Lawrence S. "Institutionalizing Democracy: Governance in Post-1974 Portugal." In Ali Farazmand, ed., Handbook of Comparative and Development Public Administration, 81-90. New York: Dekker, 1991.■, and Douglas L. Wheeler, eds. In Search of Modern Portugal: The Revolution and Its Consequences. Madison: University of Wisconsin Press, 1983.■ Gunther, Richard. "Spain and Portugal." In G. A. Dorfman and P. J. Duignan, eds., Politics in Western Europe, 186-236. Stanford, Calif.: Hoover Institution Press, 1988.■ Magone, José Maria. European Portugal: The Difficult Road to Sustainable Democracy. Basingstoke, U.K.: Macmillan, 1997.■ Maxwell, Kenneth. The Making of Portuguese Democracy. Cambridge: Cambridge University Press, 1995.■, ed. Portugal in the 1980s: Dilemmas of Democratic Consolidation. Westport, Conn.: Greenwood, 1986.■ Maxwell, Kenneth R., and Scott C. Monje, eds. Portugal: The Constitution and the Consolidation of Democracy, 1976-1989. New York: Camões Center, RIIC, Camões Center Special Report No. 2, Columbia University, 1991.■ Opello, Walter C., Jr. "The New Parliament in Portugal." Legislative Studies Quarterly, 3 (May 1978): 309-334.■. "Local Government and Political Culture in a Portuguese Rural County." Comparative Politics 13 (April 1981): 271-89.■. "Portugal's Administrative Elite: Social Origins and Political Attitudes." West European Politics 6 (Jan. 1983): 63-74.■. Portugal's Political Development: A Comparative Approach. Boulder, Colo.: Westview, 1985.■ Pinto Balsemão, Francisco. "The Constitution and Politics: Options for the Future." In K. Maxwell, ed., Portugal in the 1980s, 197-232. Westport, Conn.: Greenwood, 1986.■ Sartori, Giovanni. "Portugal." In Sartori, G, ed., Parties and Party Systems. Vol. 1, 131-45. Cambridge: Cambridge University Press, 1976. Secretary of State for Mass Communications. Constitution of the Portuguese Republic [1976]. Lisbon, 1977.■ Aguiar, Joaquim. A Ilusão do poder: Analise do Sistema Partidário, 19761982. Lisbon, 1983. Almeida, Diniz de. Orígens e Evolução do Movimento dos Capitães. Lisbon, 1977.■. Ascensao, Apogeu e Queda do MFA, 2 vols. Lisbon, 1979.■ Alves, Márcio Moreira. Les Soldats Socialistes du Portugal. Paris: Gallimard, 1975.■ Antunes, José Freire. Sá Carneiro: Um Meteoro Nos Anos Setenta. Lisbon, 1982.■. O Segredo do 25 de Novembro. Mem Martins, 1983.■ Arouca, Manuel. Os Filhos Da Costa Do Sol. Mem Martins, 1989. Audibert, Pierre, and Daniel Brignon. Portugal: Les nouveaux centurions. Paris, 1974.■ Baptista, Jacinto. Caminhos para uma revolução. Lisbon, 1975. Barreto, Antônio. Memórias da Reforma Agrária. Mem Martins: Europa-Amé-rica, 1983.■, and C. V. Preto, eds. A Situação Social em Portugal, 1960-1996. Lisbon: Instituto de Ciências Sociais, 1996.■ Bermeo, Nancy Gina. "Worker Management in Industry: Reconciling Representative Government and Industrial Democracy in a Polarized Society." In L. S. Graham and D. L. Wheeler, eds., In Search of Modern Portugal, 181-98. Madison: University of Wisconsin Press, 1983.■. The Revolution within the Revolution: Workers' Control in Rural Portugal. Princeton, N.J.: Princeton University Press, 1986.■ Braeckman, Colette. Portugal: Revolution surveilée. Brussels: Rossei, 1975.■ Braga da Cruz, Manuel. "O Presidente da República na génese e evolução do sistema de governor portugües." Análise social XXIX, 125-26 (1994): 237-65.■, coord. "Portugal Político 25 Anos Depois." Análise Social XXXV, 154/155 (Summer 2000): 1-404. Bruneau, Thomas C. "Popular Support for Democracy in Post-revolutionary Portugal: Results from a Survey." In L. S. Graham and D. L. Wheeler, eds., In Search of Modern Portugal, 21-42. Madison: University of Wisconsin Press, 1983.■. Politics and Nationhood: Post-Revolutionary Portugal. New York: Praeger, 1984.■. "Portugal Fifteen Years after the April Revolution." Field Staff Reports ( 1989-90/ No. 1, Europe), 3-11. Indianapolis, Ind.: Universities Field Staff International, 1990.■, and Alex Macleod. Politics in Contemporary Portugal: Parties and the Consolidation of Democracy. Boulder, Colo.: Rienner, 1986.■ Carvalho, Ortelo Saraiva de. Cinco Meses Mudaram Portugal. Lisbon, 1975.■. Alvorada em Abril. Lisbon, 1977.■ Cid, Augusto. PREC-Processo Revolucionário Eventualmente Chocante. Viseu, 1977.■ Costa Lobo, Marina, and Pedro C. Magalhaes. "From 'Third Wave' to 'Third Way': Europe and the Portuguese Socialists (1975-1999)," Journal of Southern Europe and the Balkans 3, no. 1 (2001), 25-35.■ Costa Pinto, Antônio, ed. Modern Portugal. Palo Alto, Calif.: SPOSS, 1998.■, and Nuno Severiano Teixeira, eds. Southern Europe and the Making of the European Union. New York: Columbia Univ. Press, 2002.■ Cunhal, Alvaro. A Revolução Portuguesa. Lisbon, 1975.■ Dias, Eduardo Mayone. Portugal's Secret Jews: The End of an Era. Rumford, R.I.: Peregrinação Publications, 1999.■ Downs, Charles. "Comissões de Moradores and Urban Struggles in Revolutionary Portugal." International Journal of Urban and Regional Research 4 (1986): 267-94.■. Revolution at the Grassroots: Community Organizations in the Portuguese Revolution. Albany: State University of New York Press, 1989.■ Dufour, Jean-Marc. Prague sur Tage. Paris, 1975.■ Durão Barroso, José. Le systémepolitiqueportugais face à l'intégration euro-péenne. Lisbon, 1983.■ Eisfeid, Rainer. "Portugal: What Role/What Future?" In K. Maxwell, ed., Portugal Ten Years after the Revolution. New York: RIIC, Columbia University, 1984.■. Sozialistischer Pluralismus in Europa: Ansãtze und Scheitern am Beispiel Portugal. Cologne: Verlag Wissenchaft ünd Politik, 1985.■. "Portugal and Western Europe." In K. Maxwell, ed., Portugal in the 1980s, 29-62. Westport, Conn.: Greenwood, 1986.■ Farinha, Luis. "Regresso a Europa. Uma opcao feliz." Historia. XXIX; 95, III series (March 2007), 23-33.■ Faye, Jean-Pierre, ed. Portugal: The Revolution in the Labyrinth. Nottingham, U.K.: Spokesman, 1976. Ferreira, Hugo Gil, and Michael W. Marshall. Portugal's Revolution: Ten Years On. Cambridge: Cambridge University Press, 1986. Figueira, João Costa. Cavaco Silva: Homem de Estado. Lisbon, 1987. Filoche, Gérard. Printemps Portugais. Paris: Editions Action, 1984. Frémontier, Jacques. Os Pontos nos ii. Lisbon, 1976. Fundação Calouste Gulbenkian. 25 de Abril-10 anos depois. Lisbon, 1984. Futscher Pereira, Bernardo. "Portugal and Spain." In K. Maxwell, ed. Portugal in the 1980s, 63-87. Westport, Conn.: Greenwood, 1986.■ Gama, Jaime. Política Externa Portuguesa 1983-85: Ministério dos Negôcios Estrangeiros. Lisbon, 1986.■. "Preface." In J. Calvet de Magalhães, A. de Vasconcelos, and J. Ramos Silva, eds., Portugal: An Atlantic Paradox, 9-11. Lisbon, 1990. Gaspar, Jorge, and Nuno Vitorino. As Eleições De 25 De Abril: Geografia E Imagem Dos Partidos. Lisbon, 1976.■. "10 Anos de Democracia: Reflexos na geografia política." In E. de Sousa Ferreira and W. C. Opelio, Jr., eds., Conflict and Change in Portugal 1974-1984/ Conflitos e Mudanças em Portugal, 1974-1984, 135-55. Lisbon, 1985.■, et al. As Eleições para assembleia da república, 1979-1983: Estudos de geografia eleitoral. Lisbon, 1984. Gaspar, Jorge, and Nuno Vitorino, eds. Portugal em mapas e em números. Lisbon, 1981.■ Giaccone, Fausto. Una Storia Portoghese/ Uma História Portuguesa. Palermo: Randazzo Focus, 1987.■ Gladdish, Ken. "Portugal: An Open Verdict." In Geoffrey Pridham, ed. Securing Democracy: Political Parties and Democratic Consolidation in Southern Europe, 104-25. London and New York: Routledge, 1990.■ Graham, Lawrence S. The Decline and Collapse of an Authoritarian Order. Beverly Hills, Calif.: Sage, 1975.■, and Harry M. Makler, eds. Contemporary Portugal: The Revolution and Its Antecedents. Austin: University of Texas Press, 1979.■, and Douglas L. Wheeler, eds. In Search of Modern Portugal: The Revolution and Its Consequences. Madison: University of Wisconsin Press, 1983.■ Grayson, George W. "Portugal and the Armed Forces Movement." Orbis XIX, 2 (Summer 1975): 335-78.■ Green, Gil. Portugal's Revolution. New York: International, 1976.■ Hammond, John L. Building Popular Power: Workers' and Neighborhood Movements in the Portuguese Revolution. New York: Monthly Review Press, 1988.■ Harsgor, Michael. Naissance d'un Nouveau Portugal. Paris: Ed. du Seuil, 1975.■. Portugal in Revolution. Washington, D.C.: CSIS and Sage, 1976.■ Harvey, Robert. Portugal, Birth of a Democracy. London: Macmillan, 1978.■ Herr, Richard, ed. Portugal: The Long Road to Democracy and Europe. Berkeley, Calif.: International and Area Studies, 1992.■ Insight Team of the Sunday [London] Times. Insight on Portugal: The Year of the Captains. London: Deutsch, 1975.■ Janitschek, Hans. Mario Soares: Portrait of a Hero. London: Weidenfeld & Nicolson, 1985.■ Keefe, Eugene K., et al. Area Handbook for Portugal, 1st ed. Washington, D.C.: Foreign Area Studies of American University, 1977. Kramer, Jane. "A Reporter at Large: The Portuguese Revolution." The New Yorker (Dec. 15, 1975): 92-131.■ Lauré, Jason, and Ettagal Lauré. Jovem Portugal: After the Revolution. New York: Straus, Farrar and Giroux, 1977.■ Livermore, H. V. A New History of Portugal. Cambridge: Cambridge University Press, 1976.■ Lourenço, Eduardo. Os Militares e O Poder. Lisbon, 1975.■. O Fascismo Nunca Existiu. Lisbon, 1976.■. "Identidade e Memôria: o caso português." In E. de Sousa Ferreira and W. C. Opello, Jr., eds., Conflict and Change in Portugal, 1974-l 984, 17-22. Lisbon, 1985.■ Lucena, Manuel. Evolução e Instituições: A Extinção dos Grémios da Lavoura Alentejanos. Mem Martins, 1984.■. "A herança de duas revoluções." In M. Baptista Coelho, ed., Portugal: O Sistema Político e Constitucional, 1974-87, 505-55. Lisbon, 1989.■ Macedo, Jorge Braga de, and S. Serfaty. Portugal since the Revolution: Economic and Political Perspectives. New York: Praeger, 1981.■ Magone, José M. European Portugal: The Difficult Road to Sustainable Democracy. New York: St. Martin's, 1997. Mailer, Phil. Portugal: The Impossible Revolution. London: Solidarity, 1977. Manta, João Abel. Cartoons/ 1969-1975. Lisbon, 1975.■ Manuel, Paul C. Uncertain Outcome: The Politics of Portugal's Transition to Democracy. Lanham, Md. and London: University Press of America, 1994.■ Mateus, Rui. Contos Proibidos. Memorias de Um PS Desconhecido, 3rd ed. Lisbon: Dom Quixote, 1996.■ Maxwell, Kenneth. "Portugal under Pressure." The New York Review of Books (May 2, 1974).■. "The Hidden Revolution in Portugal." The New York Review of Books (April 17, 1975).■. "The Thorns of the Portuguese Revolution." Foreign Affairs 54, 2 (Jan. 1976): 250-70.■. "The Communists and the Portuguese Revolution." Dissent 27, 2 (Spring 1980): 194-206.■. Portugal in the 1980s: Dilemmas of Democratic Consolidation. Westport, Conn.: Greenwood, 1986.■. The Making of Portuguese Democracy. Cambridge: Cambridge University Press, 1995.■, ed. "Portugal: Toward the Twenty-First Century." Camoes Center Quarterly 5, 3-4 (Fall 1995): 6-55.■, ed. The Press and the Rebirth of Iberian Democracy. Westport, Conn.: Greenwood, 1983.■. Portugal Ten Years after the Revolution: Reports of Three Columbia University-Gulbenkian Workshops. New York: Research Institute on International Change, Columbia University, 1984.■ Maxwell, Kenneth, and Michael H. Haltzel, eds. Portugal: Ancient Country, Young Democracy. Washington, D.C.: Wilson Center Press, 1990.■ Medeiros Ferreira, José. Ensaio Histórico sobre a revolução do 25 de Abril. Lisbon, 1983.■ Medina, João, ed. Portugal De Abril: Do 25 Aos Nossos Dias. In Medina, ed., História Contemporãnea De Portugal. Lisbon, 1985. Merten, Peter. Anarchismus ünd Arbeiterkãmpf in Portugal. Hamburg: Libertare, 1981.■ Miranda, Jorge. Constituição e Democracia. Lisbon, 1976.■. A Constituição de 1976. Lisbon, 1978.■ Morrison, Rodney J. Portugal: Revolutionary Change in an Open Economy. Boston: Auburn House, 1981.■ Mujal-Leôn, Eusebio. "The PCP [Portuguese Communist Party] and the Portuguese Revolution." Problems of Communism 26 (Jan.- Feb. 1977): 21-41.■ Neves, Mário. Missão em Moscovo. Lisbon, 1986.■ Oliveira, César. M. F. A. e Revolução Socialista. Lisbon, 1975.■. Os Anos Decisivos: Portugal 1962-1985. Um testemunho. Lisbon: Presença, 1993.■ Opello, Waiter C., Jr. Portugal's Political Development: A Comparative Approach. Boulder, Colo.: Westview, 1985.■. Portugal: From Monarchy to Pluralist Democracy. Boulder, Colo.: Westview, 1991.■ Pell, Senator Claiborne H. Portugal ( Including the Azores and Spain) in Search of New Directions: Report to the Committee on Foreign Relations, U.S. Senate. Washington, D.C.: Government Printing Office, 1976.■ Pereira, J. Pacheco. "A Case of Orthodoxy: The Communist Party of Portugal." In Waller and Fenema, eds., Communist Parties in Western Europe: Adaptation or Decline? Oxford: Basil Blackwell, 1988.■ Pilmott, Ben. "Socialism in Portugal: Was It a Revolution?" Government and Opposition 7 (Summer 1977).■. "Were the Soldiers Revolutionary? The Armed Forces Movement in Portugal, 1973-1976." Iberian Studies 7, 1 (1978): 13-21.■, and Jean Seaton. "Political Power and the Portuguese Media." In L. S. Graham and D. L. Wheeler, eds., In Search of Modern Portugal, 43-57. Madison: University of Wisconsin Press, 1983.■ Porch, Douglas. The Portuguese Armed Forces and the Revolution. London: Croom Helm and Stanford, Calif.: Hoover Institution Press, 1977.■ Pouchin, Dominique. Portugal, quelle révolution? Paris, 1976.■ Pulido Valente, Vasco. "E Viva Otelo." In Pulido Valente, V., ed., O País das Maravilhas, 451-54. Lisbon, 1979 [anthology of articles from weekly Lisbon paper, Expresso].■. Estudos Sobre a Crise Nacional. Lisbon, 1980.■ Rebelo de Sousa, Marcelo. O Sistema de Governo Português antes e depois da Revisão Constitucional, 3rd ed. Lisbon, 1981. Rêgo, Raúl. Militares, Clérigos e Paisanos. Lisbon, 1981. Robinson, Richard A. H. Contemporary Portugal: A History. London: Allen & Unwin, 1979.■ Rodrigues, Avelino, Cesário Borga, and Mário Cardoso. O Movemento dos Capitães e o 25 de Abril. Lisbon, 1974.■. Portugal Depois De Abril. Lisbon, 1976.■ Ruas, H. B., ed. A Revolução das Flores. Lisbon, 1975.■ Rudel, Christian. La Liberte couleur d'oeillet. Paris: Fayard, 1980.■ Sa, Tiago Moreira de. Os Americanos na Revolucao Portuguesa ( 1974-1976). Lisbon: Edit. Noticias, 2004.■ Sá Carneiro, Francisco. Por Uma Social-Democracia Portuguesa. Lisbon, 1975.■ Sanches Osôrio, Helena. Um Só Rosto. Uma Só Fé. Conversas Com Adelino Da Palma Carlos. Lisbon, 1988. Sanches Osôrio, J. The Betrayal of the 25th of April in Portugal. Madrid: Sedmay, 1975.■ Schmitter, Philippe C. "Liberation by Golpe: Retrospective Thoughts on the Demise of Authoritarian Rule in Portugal." Armed Forces and Society 2 (1974): 5-33.■. "An Introduction to Southern European Transitions from Authoritarian Rule: Italy, Greece, Portugal, Spain and Turkey." In G. O'Donnell,■ P. C. Schmitter, and L. Whitehead, eds., Transitions from Authoritarian Rule, 3-10. Baltimore, Md.: Johns Hopkins University Press, 1986.■ Silva, Fernando Dioga da. "Uma Administração Envelhecido." Revista da Ad-ministraçao Pública 2 (Oct.-Dec. 1979).■ Simões, Martinho, ed. Relatório Do 25 De Novembro: Texto Integral, 2 vols. Lisbon, 1976.■ Soares, Isabel, ed. Mário Soares: O homem e o político. Lisbon, 1976. Soares, Mário. Democratização e Descolonização: Dez meses no Governo Provisório. Lisbon, 1975. Sobel, Lester A., ed. Portuguese Revolution, 1974-1976. New York: Facts on File, Inc., 1976.■ Spínola, Antônio de. Portugal e o Futuro. Lisbon, 1974.■. País Sem Rumo: Contributo para a História de uma Revolução. Lisbon, 1978.■ Story, Jonathan. "Portugal's Revolution of Carnations: Patterns of Change and Continuity." International Affairs 52 (July 1976): 417-34. Sweezey, Paul. "Class Struggles in Portugal." Monthly Review 27, 4 (Sept. 1975): 1-26.■ Szulc, Tad. "Lisbon and Washington: Behind Portugal's Revolution." Foreign Policy 21 (Winter 1975-76): 3-62. Tavares de Almeida, Antônio. Balsemão: O retrato. Lisbon, 1981. "Vasco." Desenhos Políticos. Lisbon, 1974.■ Vasconcelos, Alvaro. "Portugal in Atlantic-Mediterranean Security." In Douglas T. Stuart, ed., Politics and Security in the Southern Region of the Atlantic Alliance, 117-36. London: Macmillan, 1988.■ Wheeler, Douglas L. "Golpes militares e golpes literários. A literatura do golpe de 25 de Abril de 1974 em contexto histôrico." Penélope. Fazer E Desfazer A História, 19-20 (1998): 191-212.■. "Tributo ao Historiador dos Historiadores. Memorias de A.H.de Oliveira Marques (1933-2007)," Historia XXIX, 95, III series (March 2007), 18-22.■ Wiarda, Howard J. Transcending Corporatism? The Portuguese Corporative System and the Revolution of 1974. Columbia: Institute of International Studies, University of South Carolina, 1976.■. The Transition to Democracy in Spain and Portugal. Washington, D.C.: American Enterprise Institute for Public Policy Research, 1989. Wise, Audrey. Eyewitness in Revolutionary Portugal. With a Preface by Judith Hart, MP. London: Spokesman, 1975.■ PHYSICAL FEATURES: GEOGRAPHY, GEOLOGY, FAUNA, AND FLORA■ Birot, Pierre. Le Portugal: Étude de géographie régionale. Paris, 1950.■ Embleton, Clifford. Geomorphology of Europe. London: Macmillan, 1984.■ Girão, Aristides de Amorim. Divisão regional, divisão agrícola e divisão administrativa. Coimbra, 1932.■. Condições geográficos e históricas de autonomia política de Portugal. Coimbra, 1935.■. Atlas de Portugal, 2nd ed. Coimbra, 1958.■ Ribeiro, Orlando. Portugal, O Mediterrâneo e o Altântico. Coimbra, 1945 and later eds.■. Portugal. Volume V of Geografia de Espana y Portugal. Barcelona, 1955.■. Ensaios de Geografia Humana e regio nal. Lisbon, 1970.■. A geografia e a divisão regional do país. Lisbon, 1970.■ Stanislawski, Dan. The Individuality of Portugal. Austin: The University of Texas Press, 1959.■. Portugal's Other Kingdom: The Algarve. Austin: University of Texas Press, 1963.■ Taylor, Albert William. Wild Flowers of Spain and Portugal. London: Chatto & Windus, 1972.■ Way, Ruth, and Margaret Simmons. A Geography of Spain and Portugal. London: Methuen, 1962.■ ARCHAEOLOGY AND PREHISTORY■ "Actas do Colóquio Inter-Universitário do Noroeste Peninsular (Porto-Baião, 1988), vol. II, Proto-História, romanização e Idade Média." In Trabalhos de antropologia e etnologia. 28, 3-4 (1988).■ Alarcão, Jorge de, ed. "Do Paleolítico va arte visigótica." Vol. 1, História da■ Arte em Portugal. Lisbon: Alfa, 1986.■. Roman Portugal, 3 vols. Warminister, U.K.: Aris & Phillips, 1988.■. Portugal Das Orígens A Romanização. Vol. I. In J. Serrão and A. H. de Oliveira Marques, eds. Nova História de Portugal. Lisbon: Presença, 1990. Anderson, James M., and M. S. Lea. Portugal 1001 Sights: An Archaeological and Historical Guide. Calgary, Alberta: University of Calgary and Robert Hale, 1994.■ Balmuth, Miriam S., Antonio Gilman, and Lourdes Prados-Torreira, eds. Encounters and Transformations: The Archaeology of Iberia in Transition. Monographs in Mediterranean Archaeology, no. 7. Sheffield, U.K.: Sheffield Academic Press, 1997.■ Beirão, C. M. M. Une civilization protohistorique du Sud au Portugal ( 1er Age du Fer). Paris: D. Boccard, 1986.■ Cardoso, João Luís, Santinho A. Cunha, and Delberto Aguiar. O Homem Pre-Histórico no Concelho de Oeiras. Oeiras, Portugal: Estudos Arquelógicos de Oeiras, 1991.■ Harrison, Richard J. The Bell Beaker Cultures of Spain and Portugal. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1977.■ Mangas, Júlio, ed. Hispania epigraphica. Madrid, 1989.■ Maloney, Stephanie J. "The Villa of Toerre de Palma, Portugal: Archaeology and Preservation." Portuguese Studies Review VIII, 1 (Fall-Winter, 1999-2000): 14-28.■ Savory, H. N. Spain and Portugal: The Prehistory of the Iberian Peninsula. London, 1968.■ Silva, A. C. F. A cultura castreja no Noroeste de Portugal. Paços de Ferreira:■ Museu da Citânia de Sanfins, 1986. Straus, L. G. Iberia before the Iberians. Albuquerque, N.M., 1992.■ FOREIGN TRAVELERS AND RESIDENTS' ACCOUNTS■ Andersen, Hans Christian. A Visit to Portugal 1866. London: Peter Owen, 1972.■ Beckford, William. Italy, with Sketches of Spain and Portugal. Paris: Baudry's European Library, 1834.■ Boyd Alexander, ed. London: Hart-Davies, 1954.■. Recollections of an Excursion to the Monasteries of Alcoboca and Batalha. Fontwell, U.K.: Centaur Press, 1972.■ Bell, Aubrey F. G. In Portugal. London: Bodley Head, 1912.■ Borrow, George. The Bible in Spain, 2 vols. London: Constable, 1923 ed.■ Chaves, Castelo Branco. Os livros de viagens em Portugal no século XVIII e a sua projecção europeia. Lisbon, 1977.■ Costigan, Arthur William. Sketches of Society and Manners in Portugal. London: T. Vernon, 1787.■ Crawfurd, Oswald. Portugal Old and New. London: Kegan, Paul, 1880.■. Round the Calendar in Portugal. London: Chapman & Hall, 1890.■ Darymple, William. Travels through Spain and Portugal in 1774. London: J. Almon, 1777.■ Dumouriez, Charles Francois Duperrier. An Account of Portugal as It Appeared in 1766. London: C. Law, 1797.■ Fielding, Henry. Jonathan Wild and the Journal of a Voyage to Lisbon. London: J. M. Dent, 1932.■ Fullerton, Alice. To Portugal for Pleasure. London: Grafton, 1945.■ Gibbons, John. I Gathered No Moss. London: Robert Hale, 1939.■ Gordon, Jan, and Cora Gordon. Portuguese Somersault. London: Harrap, 1934.■ Hewitt, Richard. A Cottage in Portugal. New York: Simon & Schuster, 1996.■ Huggett, Frank. South of Lisbon: Winter Travels in Southern Portugal. London: Gollancz, 1960.■ Hume, Martin. Through Portugal. London: Richards, 1907.■ Hyland, Paul. Backwards Out of the Big World: A Voyage into Portugal. Hammersmith, U.K.: HarperCollins, 1996.■ Jackson, Catherine Charlotte, Lady. Fair Lusitania. London: Bentley, 1874.■ Kelly, Marie Node. This Delicious Land Portugal. London: Hutchinson, 1956.■ Kempner, Mary Jean. Invitation to Portugal. New York: Athenaeum, 1969.■ Kingston, William H. G. Lusitanian Sketches of the Pen and Pencil. 2 vol. London: Parker, 1845.■ Landmann, George. Historical, Military and Picturesque Observations on Portugal. 2 vol. London: Cadell and Davies, 1818.■ Latouche, John [Pseudonym of Oswald Crawfurd]. Travels in Portugal. London: Ward, Lock & Taylor, ca. 1874.■ Link, Henry Frederick. Travels in Portugal and France and Spain. London: Longman & Rees, 1801.■ Macauley, Rose. They Went to Portugal. London: Jonathan Cape, 1946.■. They Went to Portugal, Too. Manchester: Carcanet Books, 1990.■ Merle, Iris. Portuguese Panorama. London: Ouzel, 1958.■ Murphy, J. C. Travels in Portugal. London: 1795.■ Proper, Datus C. The Last Old Place: A Search through Portugal. New York: Simon & Schuster, 1992.■ Quillinan, Dorothy [Wordsworth]. Journal of a Few Months in Portugal with Glimpses of the South of Spain. 2 vol. London: Moxon, 1847. Sitwell, Sacheverell. Portugal and Madeira. London: Batsford, 1954. Smith, Karine R. Until Tomorrow: Azores and Portugal. Snohomish, Wash.: Snohomish Publishing, 1978. Southey, Robert. Journals of a Residence in Portugal, 1800-1801 and a Visit to France, 1838. London and New York: Oxford Univ. Press, 1912. Thomas, Gordon Kent. Lord Byron's Iberian Pilgrimage. Provo, Utah: Brigham Young University Press, 1983. Twiss, Richard. Travels through Portugal and Spain in 1772-1773. London, 1775.■ Watson, Gilbert. Sunshine and Sentiment in Portugal. London: Arnold, 1904. Wheeler, Douglas L. "A[n American] Fulbrighter in Lisbon, Portugal, 196162." Portuguese Studies Review 1 (1991): 9-16.■ PORTUGUESE CARTOGRAPHY, DISCOVERIES, AND NAVIGATION■ Albuquerque, Luís de. Curso de História de Naútica. Coimbra, 1972.■. Introdução a história dos descobrimentos, 3rd ed. Mem Martins, 1983.■. Os Descobrimentos Portugueses. Lisbon: Alfa, 1983.■. Portuguese Books on Nautical Science from Pedro Nunes to 1650. Lisbon, 1984.■. Os Descobrimentos Portugueses. Lisbon, 1985.■ Boorstin, Daniel. The Discoverers. New York: Random House, 1983. Boxer, C. R. The Portuguese Seaborne Empire, 1415-1825. London: Hutchinson, 1969.■ Brazão, Eduardo. La découverte de Terre-Neuve. Montreal: Les Presses de l'Université, 1964.■. "Les Corte-Real et le Nouveau Monde." Revue d'histoire d'Amérique Française 19, 1 (1965): 335-49. Cortesão, Armando, and Avelino Teixeira de Mota. Cartografia Portuguesa Antiga. Lisbon, 1960.■. Portugalia Monumenta Cartográfica, 6 vols. Lisbon, 1960-62.■. História da Cartografia Portuguesa, 2 vols. Coimbra, 1969-70.■ Cortesão, Jaime. L'expansion des portugais dans l'historie de la civilisation. Brussels, 1930.■. Os descobrimentos portugueses, 2 vols. V. Magalhães Godinho and Joel Serrão, eds. Lisbon, 1960.■. A expansão dos Portugueses no período henriquinho. Lisbon, 1965.■. Descobrimentos precolombanos dos portugueses. Lisbon, 1966.■ Costa, Abel Fontoura da. A Marinharia dos Descobrimentos, 3rd ed. Lisbon, 1960.■ Costa Brochado, Idalino F. Descobrimento do Atlântico. Lisbon, 1958. English ed., 1959-60.■ Coutinho, Admiral Gago. A naútica dos descobrimentos, 2 vols. Lisbon, 1951-52.■ Crone, G. R. Maps and Their Makers. New York: Capricorn Books, 1966.■ Dias, José S. da Silva. Os descobrimentos e a problemática cultural do Século XVI, 2nd ed. Lisbon, 1982.■ Disney, Anthony, and Emily Booth, eds. Vasco Da Gama and the Linking of Europe and Asia. New Delhi: Oxford University Press, 2000.■ Godinho, Vitorino Magalhães, ed. Documentos sobre a expansão portuguesa [ to 1460], 3 vols. Lisbon, 1945-54.■ Guedes, Max, and Gerald Lombardi, eds. Portugal. Brazil: The Age of Atlantic Discoveries. Lisbon: Bertrand; Milan: Ricci; Brazilian Culture Foundation, 1990. [Catalogue of New York Public Library Exhibit, Summer 1990]■ Harley, J. B., and David Woodward. The History of Cartography. Volume 1: Cartography in Prehistoric, Ancient and Medieval Europe and Mediterranean. Chicago: University of Chicago Press, 1987.■ Leite, Duarte. História dos Descobrimentos: Colectânea de esparsos, 2 vols. Lisbon, 1958-61.■ Ley, Charles. Portuguese Voyages, 1498-1663. London: Dent, 1953.■ Marques, J. Martins da Silva. Descobrimentos portugueses, 2 vols. Lisbon, 1944-71.■ Martyn, John R. C., ed. Pedro Nunes ( 1502-1578): His Lost Algebra and Other Discoveries. John R. C. Martyn, trans. New York: Peter Lang, 1996.■ Morison, Samuel Eliot. The European Discovery of America: The Northern Voyages, A. D. 500-1600. New York: Oxford University Press, 1971.■. Portuguese Voyages to America in the Fifteenth Century. Cambridge: Harvard University Press, 1974.■ Mota, Avelino Teixeira da. Mar, Além-Mar-Estudos e Ensaios de História e Geografia. Lisbon, 1972.■ Nemésio, Vitorino. Vida e Obra do Infante D. Henrique. Lisbon, 1959.■ Parry, J. H. The Discovery of the Sea. New York: Dial, 1974.■ Penrose, Boies. Travel and Discovery in the Renaissance, 1420-1620. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1952.■ Peres, Damião. História dos Descobrimentos Portugueses. Oporto, 1943.■ Prestage, Edgar. The Portuguese Pioneers. London, 1933; New York: Barnes & Noble, 1967.■ Rogers, Francis M. Precision Astrolabe: Portuguese Navigators and Transoceanic Aviation. Lisbon, 1971.■ Seary, E. R. "The Portuguese Element in the Place Names of Newfoundland." In Luís Albuquerque, ed., Vice-Almirante A. Teixeira da Mota: In Memo-riam. Vol. II, 359-64. Lisbon: Academia da Marinha, 1989.■ Subrahmanyam, Sanjay. The Career and Legend of Vasco Da Gama. Cambridge: Cambridge University Press, 1997.■ Velho, Alvaro. Roteiro ( Navigator's Route) da Primeira Viagem de Vasco da Gama ( 1497-1499). Lisbon, 1960.■ Winius, George, ed. Portugal, the Pathfinder: Journeys from the Medieval toward the Modern World 1300-ca. 1600. Madison, Wisc.: Hispanic Seminary of Medieval Studies, 1995.■ PORTUGAL AND HER OVERSEAS EMPIRES (1415-1975)■ Abshire, David M., and Michael A. Samuels, eds. Portuguese Africa: A Handbook. New York: Praeger, 1969.■ Afonso, Aniceto, and Carlos de Matos Gomes. Guerra Colonial. Lisbon: Noticias, 2001.■ Albuquerque, J. Moushino de. Moçambique. Lisbon, 1898.■ Alden, Dauril. The Making of an Enterprise: The Society of Jesus in Portugal, Its Empire & Beyond. Stanford, Calif.: Stanford University Press, 1995.■ Alexandre, Valentim. Orígens do Colonialismo Português Moderno ( 18221891). Lisbon: Sá da Costa, 1979.■, and Jill Dias, eds. "O Império Africano 1825-1890. Volume X." In J.■ Serrão and A. H. de Oliveira Marques, eds., Nova História Da Expansão Portuguesa. Lisbon: Estampa, 1998.■ Ames, Glen J. "The Carreira da India, 1668-1682: Maritime Enterprise and the Quest for Stability in Portugal's Asian Empire." Journal of European Economic History 20, 1 (1991): 7-28.■. Renascent Empire? The House of Braganza and the Quest for Stability in Portuguese Monsoon Asia, ca. 1640-1683. Amsterdam: Amsterdam Univ.Press, 2000.■. Vasco da Gama. Renaissance Crusader. New York: Pearson/Longman, 2005.■ Antunes, José Freire. O Império com Pés de Barro: Colonizaçao e Descolonização: As Ideologias em Portugal. Lisbon: D. Quixote, 1980.■. O Factor Africano 1890-1990. Lisbon: Bertrand, 1990.■. A Guerra De Africa 1961-1974, 2 vols. Lisbon: Círculo de Leitores, 1995-96.■. Jorge Jardim: Agente Secreto 1919-1982. Lisbon: Bertrand, 1996.■ Axelson, Eric A. South-East Africa, 1488-1530. London: Longmans, 1940.■. "Prince Henry and the Discovery of the Sea Route to India." Geographical Journal (U.K.) 127, 2 (June 1961): 145-58.■. Portugal and the Scramble for Africa, 1875-1891. Johannesburg: Witwaterstrand University Press, 1967.■. Portuguese in South-East Africa, 1488-1699. Cape Town: Struik, 1973.■. Congo to Cape: Early Portuguese Explorers. New York: Harper & Row, 1974.■ Azevedo, Mário. Historical Dictionary of Mozambique, 2nd ed. Lanham, Md.: Scarecrow Press, 2003.■ Baião, António, Hernãni Cidade, and Manuel Murias, eds. História da Expansão Portuguesa no Mundo, 4 vols. Lisbon, 1937-40.■ Bender, Gerald J. "The Limits of Counterinsurgency [in the Angolan War, 1961-72]." Comparative Politics (1972): 331-60.■. Angola under the Portuguese: The Myth Versus Reality. Berkeley: University of California Press, 1978.■ Bhíla, H. H. K. Trade and Politics in a Shona Kingdom: The Manyika and Their Portuguese and African Neighbours, 1875-1902. Harlow, U.K.: Longman, 1990.■ Birmingham, David. The Portuguese Conquest of Angola. Oxford: Clarendon Press, 1965.■. Trade and Conflict in Angola. Oxford: Clarendon Press, 1966.■. Frontline Nationalism in Angola & Mozambique. London: James Currey, 1992.■. Portugal and Africa. New York: St. Martins, 1999.■ Bottineau, Yves. Le Portugal Et Sa Vocation Maritime. Paris: Boccard, 1977. Boxer, C. R. Fidalgos in the Far East— Fact and Fancy in the History of Macau. Berkeley: University of California Press, 1948. ———. The Christian Century in Japan. Berkeley: University of California Press, 1951.■ ———. Salvador de Sá and the Struggle for Brazil and Angola, 1602-1688. London, 1952.■ ———. Four Centuries of Portuguese Expansion, 1415-1825: A Succinct Survey. Johannesburg: Witwaterstrand University Press, 1961.■ ———. The Golden Age of Brazil, 1695-1750. Berkeley: University of California Press, 1962.■ ———. Race Relations in the Portuguese Colonial Empire, 1415-1825. Oxford:■ Clarendon Press, 1963. ———. Portuguese Society in the Tropics. Madison: University of Wisconsin Press, 1965.■ ———. The Portuguese Seaborne Empire 1415-1825. London: Hutchi nson, 1969.■ ———, and Carlos de Azevedo, eds. Fort Jesus and the Portuguese in Mombasa. London: Hollis and Carter, 1960.■ Broadhead, Susan H. Historical Dictionary of Angola, 2nd ed. Metuchen, N.J.: Scarecrow Press, 1992.■ Burton, Richard. Goa and the Blue Mountains. London: Bentley, 1851.■ Cabral, Luís. Crónica da Libertação. Lisbon, 1984.■ Caetano, Marcello. Colonizing Traditions, Principles and Methods of the Portuguese. Lisbon, 1951.■ ———. Portugal E A Internacionalização Dos Problemas Africanos, 3rd ed. Lisbon, 1965.■ Cann, John P. Counterinsurgency in Africa: The Portuguese Way of War, 1961-1974. Westport, Conn.: Greenwood, 1997. Castelo, Claudia. " O modo portugues de estar no mundo." O luso-tropicalismo e a ideologia colonial portuguesa ( 1931-1961). Oporto: Afrontamento, 1998. Castro, Armando. O Sistema Colonial Português em Africa ( meados do Século XX). Lisbon, 1978.■ Chaliand, Gerard. "The Independence of Guinea-Bissau and the Heritage of [Amilcar] Cabral." In Revolution in the Third World. Harmondsworth, U.K.: Penguin, 1978.■ Chilcote, Ronald H. Portuguese Africa. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice-Hall, 1967.■ Clarence-Smith, Gervase. Slaves, Peasants and Capitalists in Southern Angola 1840-1926. Cambridge: Cambridge University Press, 1979.■ ———. The Third Portuguese Empire 1825-1975: A Study in Economic Imperialism. Manchester, U.K.: Manchester University Press, 1985.■ Coates, Timothy J. Convicts and Orphans: Forced and State-Sponsored Colonizers in the Portuguese Empire, 1550-1720. Stanford, Calif.: Stanford University Press, 2001.■ Davies, Shann. Macau. Singapore: Times Editions, 1986.■ Dias, C. Malheiro, ed. História da colonização portuguesa no Brasil, 3 vols. Oporto, 1921-24.■ Diffie, Bailey W., and George Winius. Foundations of the Portuguese Empire, 1415-1580. Minneapolis: Minnesota University Press, 1977.■ Disney, Anthony R. Twilight of the Pepper Empire: Portuguese Trade in Southwest India in the Early Seventeenth Century. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1978.■ ———, and Emily Booth, eds. Vasco Da Gama and the Linking of Europe and Asia. New Delhi: Oxford University Press, 2000.■ Duffy, James. Shipwreck and Empire: Being an Account of Portuguese Maritime Disaster in a Century of Decline. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1955.■ ———. Portuguese Africa. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1959. ———. Portugal in Africa. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1962.■. "The Portuguese Territories." In Colin Legum, ed., Africa: A Handbook to the Continent. New York: Holmes & Meier, 1967. ———. A Question of Slavery. Oxford: Oxford University Press, 1967. Felgas, Hélio. História do Congo Português. Carmona, Angola, 1958. ———. Guerra em Angola. Lisbon, 1961.■ Galvão, Henrique, and Carlos Selvagam. O Império Ultramarino Português, 3 vols. Lisbon, 1953.■ Gleijeses, Piero. Conflicting Missions: Havana, Washington and Africa, 19591976. Chapel Hill: University of North Carolina Press, 2002.■ Godinho, Vitorino Magalhães. "Portugal and Her Empire." In The New Cambridge Modern History. Vol. V (1961): 384-97; Vol. VI (1963): 509-TO.■ Grenfell, F. James. História da Igreja Baptista em Angola, 1879-1975. Queluz, Portugal: Núcleo, 1998.■ Hammond, Richard J. "Economic Imperialism: Sidelights on a Stereotype." Journal of Economic History XXI, 4 (1961): 582-98.■ ———. Portugal and Africa, 1815-1910: A Study in Uneconomic Imperialism. Stanford, Calif.: Stanford University Press, 1966.■ Hanson, Carl. Portugal and the Wider World 1147-1497. New Orleans, La.: University Press of the South, 2001.■ Harris, Marvin. Portugal's African Wards. New York: American Committee on Africa, 1957.■ ———. "Portugal's Contribution to the Underdevelopment of Africa and Brazil." In Ronald H. Chilcote, ed., Protest & Resistance in Angola & Brazil: Comparative Studies, 209-23. Berkeley: University of California Press, 1972.■ Henderson, Lawrence W. Angola: Five Centuries of Conflict. Ithaca, N.Y.: Cornell University Press, 1979. ———. A Igreja Em Angola. Lisbon: Edit. Além-Mar, 1990. Heywood, Linda. Contested Power in Angola 1840s to the Present. Rochester, N.Y.: University of Rochester Press, 2000.■ Hilton, Anne. The Kingdom of Kongo. Oxford: Clarendon Press, 1985.■ Hower, Alfred, and Richard Preto-Rodas, eds. Empire in Transition: The Portuguese World in the Time of Camões. Gainesville: University Presses of Florida, 1985.■ Isaacman, Allen. "The Prazos da Coroa 1752-1830: A Functional Analysis of the Political System." STUDIA (Lisbon) 26 (1969): 149-78.■. Mozambique: The Africanization of a European Institution: The Zambezi Prazos, 1750-1902. Madison: University of Wisconsin Press, 1972.■ ———. The Tradition of Resistance in Mozambique: Anti-Colonial Activity in the Zambesi Valley 1850-1921. Berkeley: University of California Press, 1976.■ James, Martin. Historical Dictionary of Angola, 3rd ed. Lanham, Md.: Scarecrow Press, 2004.■ Jardim, Jorge. Sanctions Double-Cross: Oil to Rhodesia. Lisbon, 1978. Johnson, Harold, and Maria Beatriz Nizza da Silva. O Império Luso-Brasileiro 1500-1620. Volume VI. In J. Serrão and A. H. de Oliveira Marques, eds. Nova História Da Expansão Portuguesa. Lisbon: Estampa, 1992. Joliffe, Jill. East Timor: Nationalism & Colonialism. University of Queensland Press, 1978.■ Kea, Ray A. Settlements, Trade and Politics in the Seventeenth Century Gold Coast. Baltimore, Md.: Johns Hopkins University Press, 1982.■ Kohen, Arnold. From the Place of the Dead. The Epic Struggles of Bishop Belo of East Timor. New York: St Martins, 1999.■ Livingstone, Charles, and David Livingstone. Narrative of an Expedition to the Zambezi and Its Tributaries. New York: 1866.■ Livingstone, David. Missionary Travels and Researches in South Africa. London, 1857.■ Lobban, Richard, and Joshua Forrest. Historical Dictionary of the Republic of Guinea-Bissau, 3rd ed. Lanham, Md.: Scarecrow Press, 1996. Lobban, Richard, and Marilyn Halter. Historical Dictionary of Cape Verde, 3rd ed. Lanham, Md.: Scarecrow Press, 1993. Martino, Antonio M. Joao de Azevedo Coutinho. Marinheiro e soldado de Portugal. Lisbon: Colibri, 2002. Martins, Rocha. História das Colónias Portuguesas. Lisbon, 1933. Marvaud, Angel. Le Portugal et Ses Colonies. Paris, 1912. Mason, Philip, ed. Angola: A Symposium; Views of a Revolt. Oxford: Oxford University Press, 1961. Melo, João de, ed. Os Anos Da Guerra 1961-1975: Os Portugueses em Africa, 2 vols. Lisbon, 1988. Miller, Joseph C. Way of Death: Merchant Capitalism and the Angolan Slave Trade, 1730-1830. Madison: University of Wisconsin Press, 1988.■ Ministry of Foreign Affairs. Portugal. Vinte Anos de Defesa do Estado Português de India. Lisbon, 1967.■. Portugal Replies in the United Nations. Lisbon, 1970.■ Mondlane, Eduardo. The Struggle for Mozambique. Harmondsworth, U.K.: Penguin, 1969.■ Moreira, Adriano. Política Ultramarina. Lisbon, 1956.■. Portugal's Stand in Africa. New York: University Publishers, 1962.■, and Jose Carlos Venancio. Eds. Luso-Tropicalismo. Uma Teoria Social em Questao. Lisbon: Vega, 2000.■ Múrias, Manuel, ed. História da expansão portuguesa no mundo, 2 vols. Lisbon, 1937-42.■. Short History of Portuguese Colonization. Lisbon, 1940.■ Newitt, Malyn. Portuguese Settlement on the Zambesi: Exploration, Land Tenure and Colonial Rule in East Africa. New York: Holmes & Meier, 1973.■. Portugal in Africa: The Last Hundred Years. London: Longmans, 1981.■. A History of Mozambique. London: Hurst, 1995.■. A History ofPortuguese Overseas Expansion, 1400-1668. London: Routledge, 2005.■. História De Portugal. 1933-1974: II Suplemento. Oporto, 1981.■. Salazar. Vol. V: A Resistência ( 1958-1964). Oporto, 1981.■ Nowell, Charles E. "Portugal and the Partition of Africa." Journal of Modern History XIX, 1 (1947): 1-17.■ Nunes, Antonio Lopes Pires. Angola 1961. Da Baixa do Cassange a Nambu-angongo. Lisbon: Prefacio, 2005.■ Okuma, Thomas. Angola in Ferment: The Background and Prospects of Angolan Nationalism. Boston: Beacon, 1962.■ Pattee, Richard. Portugal and the Portuguese World. Milwaukee, Wise.: Bruce, 1957.■ Pélissier, René. Les Guerres Grises: Resistance Et Revoltes en Angola ( 18451941). Orgeval: Pélissier, 1977.■. Naissance Du Mozambique: Tome 1, Tome 2, Resistance Et Revoltes Anticoloniales ( 1854-1981), 2 vols. Orgeval: Pélissier, 1984.■. História de Moçambique. Vol. II. Lisbon, 1988.■. Naissance de la Guinée: Portugais et Africains en Senegambie ( 1841-1936). Orgeval: Pélissier, 1989.■ Pires, Adelino Serras, and Fiona Claire Capstick. The Winds of Havoc: A Memoir of Adventure and Destruction in Deepest Africa. New York: St. Martin's, 2001.■ Prestage, Edgar. The Portuguese Pioneers. London: Black, 1933.■ Ranger, T. [Terence] O. "Revolt in Portuguese East Africa: The Makombe Rising of 1917." St. Anthony's Papers. Carbondale: Southern Illinois University Press, 15 (1963).■ Remy. Goa, Rome of the Orient. Trans. from the French by Lancelot Sheppard. London, 1957.■ Ribeiro, General Goncalves. A Vertigem da Descolonizacao. Da Agonia do Exodo a Cidadania Plena. Lisbon: Inquerito, 2002. Ricard, Robert. Etudes sur l'Histoire des Portugais au Maroc. Coimbra, 1955.■ Richards, J. M. Goa. London: Hurst, 1982.■ Rodney, Walter. A History of the Upper Guinea Coast, 1545-1800. New York: Oxford University Press, 1970. Rodrigues, José Honório. Africa e Brasil: Outro Horizonte. Rio de Janeiro, 1961.■ Rogers, Francis M. "Valentim Fernandes, Rodrigo de Santaella, and the Recognition of the Antilles as "Opposite India." Boletim da Sociedade de Geografia de Lisboa series 75 (July-September 1957): 279-309.■. The Obedience of a King of Portugal. Minneapolis: University of Minnesota Press, 1958.■. The Quest for Eastern Christians: Travels and Rumors in the Age of Discovery. Minneapolis: University of Minnesota Press, 1962.■ Russell-Wood, A. J. Fidalgos and Philanthropists: The Santa Casa da Mi-sericordia of Bahia, 1550-1755. Berkeley: University of California Press, 1968.■. "Colonial Brazil." In David W. Cohen and Jack Greene, eds., Neither Slave nor Free, 84-133. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 1972.■. "Local Government in Portuguese America: A Study in Cultural Divergence." Comparative Studies in Society and History 16 (1974): 187-231.■. From Colony to Nation: Essays on the Independence of Brazil. Baltimore, Md.: Johns Hopkins University Press, 1975.■. World on the Move: The Portuguese in Africa, Asia & America, 1415-1808. New York: St. Martins, 1993.■ Salazar, António de Oliveira. Goa and the Indian Union. Lisbon, 1954.■. "Portugal, Goa and the Indian Union." Foreign Affairs (New York) 34, 3 (April, 1956): 418-31.■. "Realities and Trends of Portugal's Policies." International Affairs (London) XXXIX, 2 (April 1963): 169-83.■ Saldanha, C. F. A Short History of Goa. Goa, 1957.■ Sanceau, Elaine. Indies Adventure: The Amazing Career of Afonso de Albuquerque. London: Blackie, 1936.■. Portugal in Quest of Prester John. London: Hutchinson, 1943.■. The Land of Prester John. New York: Knopf, 1944.■. Henry the Navigator. New York: Norton, 1947.■. The Perfect Prince: Dom João II. Oporto, 1959.■. Good Hope, the Voyage of Vasco da Gama. Lisbon, 1967.■. Knight of the Renaissance: A Biography of Dom João de Castro. London: Hutchinson, n.d.■ Schubert, Benedict. A Guerra e as Igrejas: Angola, 1961-1991. Basel, Switzerland: Schlettwein, 2000 [orig. ed. in German, Lucerne, Exodus Pub., 1997].■ Schwartz, Stuart G. Sovereignty and Society in Colonial Brazil. Berkeley: University of California Press, 1973.■ Serra, Carlos, ed. História de Moçambique, 2 vols. Maputo, Mozambique: Tempo, 1982-83.■ Silva, Botelho da, ed. and comp. " Dossier" Goa. ( General Manuel) Vassalo e Silva. A Recusa do Sacrifício Inútil. Lisbon, 1975.■ Silva, Maria Beatriz Nizza da, ed. O Império Luso-Brasileiro 1750-1822. Volume VIII. In J. Serrão and A. H. de Oliveira Marques, eds., Nova História Da Expansão Portuguesa. Lisbon: Estampa, 1986.■ Silva Cunha J. M. da. Questões Ultramarinos e Internacionais. Lisbon, 1960.■ Silva Rego, A. da. História das missões do padroado português do Oriente: India ( 1500-1542). 1 vol. Lisbon, 1949.■. Portuguese Colonization in the Sixteenth Century: A Study of Royal Ordinances. Johannesburg: Witwaterstrand University Press, 1957.■. O Ultramar Português No Século XIX ( 1834-1910). Lisbon, 1966.■ Sousa Dias, Gastão. Os Portugueses em Angola. Lisbon, 1959.■ Sykes, John. Portugal and Africa: The People and the War. London: Hutchinson, 1971.■ Telo, António José. Lourenço Marques na Política Externa Portuguesa. Lisbon: Cosmos, 1991.■. Economia E Império No Portugal Contemporânea. Lisbon: Cosmos, 1994.■. Os Açores e o Controlo do Atlântico. Lisbon: Asa, 1993.■ Vail, Leroy, and Landeg White. Capitalism and Colonialism in Mozambique: A Study of Quelimane District. Minneapolis: Minnesota University Press, 1980.■ Veen, Ernst van. Defeat or Decay? An Inquiry into the Portuguese Decline in Asia 1580-1645. Leiden: University of Leiden, 2000.■ Verlinden, Charles. "Italian Influence on Iberian Colonization." Hispanic American Historical Review 33 (1953): 99-211.■. The Beginnings of Modern Colonization. Ithaca, N.Y.: Cornell University Press, 1970.■ Vogel, Charles. Le Portugal et Ses Colonies. Paris, 1860.■ Vogt, John. Portuguese Rule on the Gold Coast 1469-1682. Athens: University of Georgia Press, 1979.■ Wheeler, Douglas L. "The Portuguese in Angola. 1836-1891: A Study in Expansion and Administration." Ph.D. dissertation, Boston University, Department of History, 1963.■. "Anti-Imperialism Traditions in Portugal, Yesterday and Today." Boston University Graduate Journal XII, 2 (Spring 1964): 125-37.■. 'The Portuguese and Mozambique: The Past against the Future." In John A. Davis and James K. Baker, eds., Southern Africa in Transition. 180-96. New York: Praeger, 1966.■. "Gungunhana." In Norman R. Bennett, ed., Leadership in Eastern Africa, Six Political Biographies, 165-220. Boston: Boston University Press, 1968.■. "Gungunyane the Negotiator." Journal of African History IX, 4 (1968): 585-602.■. "Nineteenth-Century African Protest in Angola: Prince Nicolas of Kongo (1830?-1860)." African Historical Studies (Boston) I (1968): 40-59.■. "The Portuguese Army in Angola." Journal of Modern African Studies (Cambridge U.K.), 7, 3 (Oct. 1969): 425-39.■. "Thaw in Portugal." Foreign Affairs 48, 4 (July 1970): 769-81.■. "Portugal in Angola: A Living Colonialism?" In C. Potholm and R. Dale, eds., Southern Africa in Perspective, 172-82. New York: Free Press, 1972.■. "The First Portuguese Colonial Movement, 1835-1875." Iberian Studies (Keele, U.K.) I, 1 (Spring 1975): 25-27.■. "Rebels and Rebellions in Angola, 1672-1892." In Mark Karp, ed., African Dimensions: Essays in Honor of William O. Brown, 81-93. Boston: Boston University Press, 1975.■. "African Elements in Portugal's Armies in Africa (1961-1974)." Armed Forces and Society (Chicago) 2, 2 (Feb. 1976): 233-50.■. "Portuguese Colonial Governors in Africa, 1870-1974." In L. H. Gann and Peter Duignan, eds., African Proconsuls: European Governors in Africa, 415-26. New York: Free Press, 1978; and "J. Mousinho de Albuquerque (1855-1902)" and "J. Norton de Matos (1867-1955)": 427-44; 445-63.■. "The Portuguese Withdrawal from Africa, 1974-1975; The Angolan Case." In John Seiler, ed., Southern Africa Since the Portuguese Coup, 3-21. Boulder, Colo.: Westview, 1980.■. "The Portuguese Exploration Expeditions and Expansion in Angola, 1877-1883." In Academia de Marinha and Instituto de Investigação Científica Tropical, eds., Vice Almirante A. Teixeira Da Mota: In Memoriam. Volume I, 267-76. Lisbon, 1987.■. "'Aqui é Portugal!': The Politics of the Colonial Idea during the Estado Novo, 1926-1974." In Pavilhão de Portugal, EXPO'98 and Instituto de História Contemporânea, eds., Portugal No Transição Do Milênio: Colóquio Internacional, 375-105. Lisbon: Fim de Século, 1998.■. The Empire Time Forgot: Writing a History of the Portuguese Overseas Empire, 1808-1975. Oporto: Universidade Fernando Pessoa, 1998.■. "Filho Do Porto, Filho Do Império: Antônio Francisco Da Silva Porto (1817-1890) and the Politics of Motivation in Portugal's First and Second Scrambles for Africa (1836-1861; 1875-1891)." Revista da UFP [Universidade Fernando Pessoa] 4 (Dec. 1999): 225-54.■. "'Mais leis do que mosquitos': A Primeira República Portuguesa e o Império Ultramarino (1910-1926)." In Nuno Severiano Teixeira and Antó-nio Costa Pinto, eds., A Primeira República Portuguesa Entre O Liberalismo E O Autoritarismo, 133-68. Lisbon: University Nova de Lisboa, 2000.■. "Spiritual Peoples at Odds: Portugal, India and the Goa Question, 1947-61." In Anthony Disney and Emily Booth, eds., Vasco Da Gama and the Linking of Europe and Asia, 452-70. New Delhi: Oxford University Press, 2000.■. "Portugal, Africa and the future." In Stewart Lloyd-Jones and Antonio Costa Pinto, eds., The Last Empire: Thirty Years of Portuguese Decolonization, 113-25. Bristol, U.K.: Intellect, 2003.■. "The Forced Labor 'System' in Angola, 1903-1947: Reassessing Origins and Persistence in the Context of Colonial Consolidation, Economic Growth and Reform Failures." In CEAUP, Centro de Estudos Africanos da Universidade do Porto, ed., Trabalho forcado africano-experiencias coloniais comparadas, 367-393. Oporto: CEAUP, 2006.■. "As Raizes Do Nacionalismo Angolano: Publicacoes De Protesto Dos Assimilados, 1870-1940." In Nuno Vidal and Justino Pinto De Andrade, eds., O Processo De Transicao Para O Multipartidarismo Em Angola, 73-92. Lisbon: Ed. Firmamento, 2006.■, and René Pélissier. Angola. London: Pall Mall and New York: Praeger, 1971; reprinted, Westport, Conn.: Greenwood, 1977; Portuguese lang. edition, Lisbon: Tinta-da-China, 2009. Whiteway, R. W. The Rise of the Portuguese Power in India, 1497-1550. London: Constable, 1899.■ Winius, George D. The Fatal History of Portuguese Ceylon: Transition to Dutch Rule. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1971.■. "The Portuguese Asian 'Decadência' Revisited." In Alfred Hower and Richard Preto-Rodas, eds., Empire in Transition, 106-17. Gainesville: University Presses of Florida, 1980.■. The Black Legend of Portuguese India. New Delhi: New Concept, 1985.■ Alves, Marcial. Os Portugueses no Mundo. Lisbon, 1983.■ Anderson, Grace M., and David Higgs, eds. A Future to Inherit: Portuguese Communities in Canada. Toronto: McClelland and Stewart, 1976. Arroteia, Jorge Carvalho. A emigração Portuguesa-suas origens e distribuição. Lisbon, 1983.■ Brettell, Caroline B. "Nineteenth- and Twentieth-Century Portuguese Emigration: A Bibliography." Portuguese Studies Newsletter 3 (Fall-Winter, 1977-78).■. "Emigrar Para Voltar: A Portuguese Ideology of Return Migration." Papers in Anthropology 20 (1979): 1-20.■. We Have Already Cried Many Tears: The Stories of Three Portuguese Migrant Women. Cambridge, Mass.: Schenkman Publishing Co., 1982.■. Men Who Migrate, Women Who Wait: Population and History in a Portuguese Parish. Princeton, N.J.: Princeton University Press, 1986.■ Carvalho, Eduardo de. Os portugueses na Nova Inglaterra. Rio de Janeiro, 1931.■ Caspari, Andrea. "The Return Orientation among Portuguese Migrants in France." In E. de Sousa Ferreira and W. C. Opello, Jr., eds., Conflict and Change in Portugal, 1974-1984, 193-203. Lisbon, 1985.■ Dias, Eduardo Mayone, ed. Portugueses na América do Norte. Baden: Peregrinação, 1983.■ Fagundes, Francisco Cota. Hard Knocks: An Azorean-American Odyssey.■ [Memoir]. Providence, R.I.: Gávea-Brown, 2000. Felix, John Henry, and Peter F. Senecal. The Portuguese in Hawaii. Honolulu, Hawaii: Authors' edition, 1978. Fernandes, Ferreira. Os Primos da América. Lisbon: Relógio D'Agua, 1991. Ferreira, Eduardo de Sousa. As orígens e formas de emigração. Lisbon, 1976. Freitas, J. F. Portuguese-American Memories. Honolulu, Hawaii, 1930.■ Giles, Wenona. "Motherhood and Wage Labour in London, England: Portuguese Migrant Women and the Politics of Gender." Ph.D. dissertation, Department of Anthropology. University of Toronto, 1987.■ Higgs, David, ed. Portuguese Migration in Global Perspective. Ontario: Multicultural Historical Society of Ontario, 1990.■ Klimt, Andrea. "Portuguese Migrants in Germany: Class, Ethnicity and Gender." Ph.D. dissertation, Department of Anthropology. Stanford University, 1987.■ Lavigne, Gules. Les ethniques et la ville: L'aventure des immigrants portugais à Montreal. Montreal: Preamble, 1987.■ Leder, Hans Howard. Cultural Persistence in a Portuguese-American Community. New York: Arno Press, 1980.■ Lewis, J. R., and A. M. Williams. "Emigrants and Retornados: A Comparative Analysis of the Economic Impact of Return Migration in the Região Centro." In E. D. Sousa Ferreira and W. C. Opello, Jr., eds., Conflict and Change in Portugal, 1974-1984, 227-50. Lisbon, 1985.■ McCabe, Marsha L., and Joseph D. Thomas, eds. Portuguese Spinner: An American Story; Stories of History, Culture and Life from Portuguese Americans in Southeastern New England. New Bedford, Mass.: Spinner, 1998.■ Marques, D., and J. Medeiros. Portuguese Immigrants: 25 Years in Canada. Toronto: West End YMCA, 1989.■ Martins, J. Oliveira. Fomento Rural e emigração Portuguesa. Lisbon, 1956.■ Mira, Manuel. The Forgotten Portuguese: The Melungeons and Other Groups; The Portuguese Making of America. Franklin, N.C.: Portuguese-American Historical Research Foundation, 1998.■ Nazareth, J. Manuel. "Familia e Emigração em Portugal." Economia e Sociedade (Lisbon) 23 (1977): 31-50.■ Nunes, Maria Luisa. A Portuguese Colonial in America: Belmira Nunes Lopes; The Autobiography of a Cape Verdean-American. Pittsburgh, Penn.: Latin American Literary Review Press, 1982.■ Oliver, Lawrence. Never Backward: The Autobiography of Lawrence Oliver; A Portuguese-American. San Diego, 1972.■ Pap, Leo. The Portuguese-Americans. Boston: Twayne, 1981.■ Pereira, Miriam Halpern. A Política Portuguesa de Emigraçao, 1850 a 1930. Lisbon: Regra do Jogo, 1981.■ Pereira da Rosa, Victor M., and Salvato V. Trigo. "Elementos para uma Caracterização da Família Imigrante Portuguesa na Africa do Sul." Economia e Sociologia 41 (1986): 61-71.■. Azorean Emigration: A Preliminary Overview. Oporto: Fernando Pessoa University, 1994.■. Portugueses e Moçambicanos no Apartheid: Da Ficção à Realidade. Lisbon, 1986.■ Purves, James. "Portuguese in Bermuda." Bermuda Historical Quarterly 3 (1946): 133-42.■ Ribeiro, F. G. Cassola. Emigração Portuguesa. Lisbon, 1986.■ Rocha-Trinidade, Maria Beatriz da. "La Sociologie des Migrations au Portugal." Current Sociology 32, 2 (Summer 1984): 175-98.■. "Towards Reintegration of Emigrants." In E. de Sousa Ferreira and Guy Clausse, eds., Closing the Migratory Cycle: The Case of Portugal, 183-94. Saarbrücken: Breitenbach, 1985.■. "Emigração." In Dicionario Illustrado Da História De Portugal ( 1985): 205-7.■. A Emigração. Lisbon, 1986.■. "Espaços de herança cultural portuguesa-gentes, factos, políticas." Analise Social (Lisbon) XXIV (1988): 313-51.■ Rocha-Trinidade, Maria Beatriz da, and Jorge Arroteia. Bibliografia da Emigração Portuguesa. Lisbon, 1984.■ Rogers, Francis M. Americans of Portuguese Descent: A Lesson in Differentiation. Beverly Hills, Calif.: Sage, 1974.■. Testemunhos sobre a Emigração Portuguesa: Antologia. Lisbon, 1976.■ Silva, F. Emídio da. A Emigração Portuguesa. Lisbon, 1917.■ Silva, Manuela, et al. Retorno, Emigração e Desenvolvimento Regional em Portugal. Lisbon, 1984.■ Simões, Mário Pinto. O Emigrante Português: Processos de Adaptação ( o exemplo da Suiça). Oporto, 1985.■ Simões, Nuno. O Brasil e a Emigração Portuguesa. Coimbra, 1934.■ Sousa Ferreira, Eduardo de, and Guy Clausse, eds. Closing the Migratory Cycle: The Case of Portugal. Saarbrucken: Verlag Breitenbach, 1986.■ Teixeira, Carlos, and Victor M. Pereira da Rosa, eds. The Portuguese in Canada: From the Sea to the City. Toronto: University of Toronto Press, 2000.■ Vicente, António Luís. Os Portuguese Nos Estados Unidos Da América: Política De Comunidades E Comunidade Política. Lisbon: FLAD, 1998.■ Viera, David, et al. Portuguese in the United States: A Bibliography ( Supplement to the 1976 Leo Pap Bibliography). Essay Number 6 in Essays in Portuguese Studies. Durham, N.H.: International Conference Group on Portugal, 1989.■ Williams, Jerry. And Yet They Come: Portuguese Immigration from the Azores to the United States. New York: Center for Migration Studies, 1982.■ Portugal's Atlantic Islands (Azores, Madeiras)■ Biddle, Anthony J. Drexel. The Madeira Islands, 2 vols. London: Hurst and Blackett, 1900.■ Bryans, Robin. Madeira, Pearl of the Atlantic. London: Robert Hale, 1959.■. The Azores. London: Faber & Faber, 1963.■ Cooke, Rupert Croft. Madeira. London: Putnam, 1961.■ Cossart, Noel. Madeira— the Island Vineyard. London: Christie's, 1984.■ Da Silva, Fernando Augusto, and Carlos Azevedo de Menezes. Elucidário Madeirense, 3 vols. Funchal, 1940.■ Duncan, T. Bentley. Atlantic Islands in the Seventeenth Century: Madeira, the Azores and the Cape Verdes in Seventeenth-Century Commerce andNavigation. Chicago: University of Chicago Press, 1972.■ Guill, James H. A History of the Azores Islands. Menlo Park, Calif.: Author's Edition, 1972.■ Instituto Histórico Da Ilha Terceira [Azores]. Os Açores E O Atlântico ( Séculos XIV-XVII) [Proceedings of International Colloquium, August 1983]. Angra do Heroismo, Terceira Island, Azores, 1984.■ Koebel, William Henry. Madeira Old and New. London: Griffiths, 1909.■ Mee, Jules. Histoire de la découverte des Iles Açores. Ghent, 1901.■ Peres, Damião. A Madeira sob os donatórios-Séculos XV e XVI. Funchal, 1914.■ Rogers, Francis M. Atlantic Islanders of the Azores and Madeiras. North Quincy, Mass.: Christopher House, 1979.■ Serpa, Caetano Valadão. A Gente Dos Açores. Identificaçao-Emigraçio E Religiosidade: Séculos XVI-XX. Lisbon: 1978.■ Silva, J. Donald. "With Columbus in Madeira." Portuguese Studies Review (Durham, NH) I, 1 (Spring-Summer 1991).■ Wheeler, Douglas L. "The Azores and the United States (1787-1987): Two Hundred Years of Shared History." Boletim do Instituto Histórico da Ilha Terceira XLV (1988): 55-71.■ Almada, José de. A Aliança Inglesa, 2 vols. Lisbon, 1947.■. Para a história da aliança luso-britânica. Lisbon, 1955.■ Atkinson, William C. British Contributions to Portuguese and Brazilian Studies. London: British Council, 1974.■ Bourne, Kenneth. The Foreign Policy of Victorian England 1830-1902. Oxford: Oxford University Press, 1970.■ British Broadcasting Corporation (BBC). 600 Years of Anglo-Portuguese Alliance. London: BBC, 1973.■ British Community Council of London. Souvenir Brochure Commemorating the 600th Anniversary of the Anglo-Portuguese Treaty of Alliance and Friendship, 1373-1973. Lisbon, 1973.■ Cabral, Manuel Villaverde. Portugal na Alvorada do Século XX. Lisbon, 1979.■ Caetano, Marcello "Aliança Inglesa." Enciclopédia Luso-Brasileira da Cultura. Vol. 1 (1963): 1270-1271.■. "L'alliance Anglo-Portuguese: Histoire et situation actuelle." Chronique de politique etrangére (Paris) XX, 6 (1967): 695-708.■. Portugal e a Internacionalização dos Problemas Africanos. Lisbon, 1971.■ Castro, Armando. A dominação inglesa em Portugal. Estudo seguido de Antologia Textos dos Sécs. XVIII e XIX. Oporto: Afrontamento, 1972.■. "Portugal." In O. De Raeymaeker et al. Small Powers in Alignment, 27-96. Leuven, Belgium: Leuven University Press, 1974.■ Cunha Leal, Francisco. Portugal e Inglaterra. Corunna, 1932.■ Davidson, Basil. "The Oldest Alliance Faces a Crisis." In Philip Masonm, ed., Angola: A Symposium. Views of a Revolt, 138-60. London: Oxford University Press, 1962.■ Duff, Katherine. "The War and the Neutrals." In Arnold and Veronica Toyn-bee, eds., Survey of International Affairs. London: Chatham House, 1956.■ Duffy, James. A Question of Slavery. Oxford: Clarendon Press, 1967.■ Epstein, John. "The Anglo-Portuguese Alliance, 1373-1973." World Survey (London) 54 (June 1973): p. 18.■ Ferreira, José Medeiros. Estudos de Estratégia e Relações Internacionais. Lisbon, 1981.■ Ferreira Martins, General L. O Poder Militar Da Gran-Bretanha E A Aliança Anglo-Lusa. Coimbra, 1939.■. A Cooperaçio Anglo-Portuguesa na Grande Guerra de 1914-18. Lisbon, 1942.■ Francis, A. D. The Methuens and Portugal 1691-1700. Cambridge: Cambridge University Press, 1966.■. Portugal 1715-1808. London: Tamesis, 1985.■ Freitas, A. Barjona de. A Questão Ingleza. Lisbon, 1891.■ Gonçalves, Caetano. A Aliança Luso-Britânica e o Domínio Colonial Português. Lisbon, 1917.■ Guedes, Armando Marques. A Aliança Inglesa: Notas de História diplomática, 1383-1943. Lisbon, 1943. Halpern Pereira, Miriam. Revoluçio, finanças, dependência externa. Lisbon, 1979.■ Howorth, A. H. D'Araujo Scott. A Aliança Luso-Britânica E A Segunda Guerra Mundial. Lisbon, 1956.■ Kay, Hugh. Salazar and Modern Portugal. New York: Hawthorne, 1970.■ Lawrence, L. Nehru Seizes Goa. New York: Pageant, 1963.■ Livermore, H. V. "The Anglo-Portuguese Alliance: Historical Perspective." 600 Years of Anglo-Portuguese Alliance, 7-15. Lisbon: BBC, 1973.■ Macedo, Jorge Borges de. História Diplomática Portuguesa-Constantes e Linhas de Força. Lisbon, 1987.■ Manoel, J. de Câmara. Portugal e Inglatterra. Lisbon, 1909.■ Martinez, Pedro S. História Diplomática de Portugal. Lisbon, 1986.■ Medlicott, W. N. The Economic Blockade, Vol. II. London: His Majesty's Stationery Office, 1952.■ Oliveira, Pedro Aires. Os Despojos Da Alianca. A Gra-Bretanha e a questao colonial portuguesa 1945-1975. Lisbon: Tinta-da-China, 2007. Ortigão, Ramalho. John Bull. Lisbon, 1887.■ Prestage, Edgar. Diplomatic Relations of Portugal with France, England and Holland from 1646 to 1668. Watford, U.K.: Voss & Michael, 1925.■. Chapters in Anglo-Portuguese Relations. London: Voss & Michael, 1935.■ Russell, Peter E. The English Intervention in Spain and Portugal in the Time of Edward III and Richard II. Oxford: Oxford University Press, 1955. Sarmento, J. E. Morães. The Anglo-Portuguese Alliance and Coast Defense. London, 1908.■ Serrão, Joel. "O Ultimatum (January 1890)." Dicionário de História de Portugal. Vol. IV (1971): 219-24.■ Shafaat, Ahmed Khan, ed. Anglo-Portuguese Negotiations Relating to Bombay, 1660-1667. Oxford: Oxford University Press, 1922.■ Sideri, Sandro. Trade and Power: Informal Colonialism in Anglo-Portuguese Relations. Rotterdam: Rotterdam University Press, 1970.■ Sousa, Carlos Hermenegildo de. A Aliança Anglo-Portuguesa. Lisbon, 1943.■ Stone, Glyn A. "The Official British Attitude to the Anglo-Portuguese Alliance, 1910-45." Journal of Contemporary History (London) 10, 4 (Oct. 1975): 729-46.■. The Oldest Ally: Britain and the Portuguese Connection, 1936-1941. Woodbridge, U.K.: Royal Historical Society and Boydell Press, 1994. Teixeira, Nuno Severiano. O Ultimatum Inglês: Política Externa no Portugal do 1890. Lisbon, 1990.■ Teles, Basilio. Do Ultimatum ao 30 de Janeiro. Oporto, 1905.■ Vicente, António Pedro. "Um testemunho de 1796 sobre a Situação de Portugal face ao domínio inglês." In Arquivos do Centro Cultural Portugües, IV. Paris, 1972.■ Vieira de Castro, Luís. D. Carlos I. ( Elementos de História Diplomática), 2nd ed. Lisbon, 1941.■ Vincent-Smith, John. "Britain, Portugal and the First World War." European Studies Review 4, 3 (1974).■. "The Portuguese Economy and the Anglo-Portuguese Commercial Treaty of 1916." Iberian Studies (Keele, U.K.) III, 2 (Autumn 1974): 49-54.■. As Relações Políticas Luso-Britânicas 1910-1916. Lisbon, 1975.■. "The Portuguese Republic and Britain, 1910-14." Journal of Contemporary History 10, 4 (Oct. 1975): 707-27.■ Vintras, R. E. The Portuguese Connection: A Secret History of the Azores Base. London: Bachman & Turner, 1974. Viriato [Pseud]. A Aliança lnglesa. Lisbon, 1914.■ Walford, A. R. The British Factory in Lisbon and Its Closing Stages Ensuring upon the Treaty of 1810. Lisbon, 1940.■ Wheeler, Douglas L. "The Portuguese in Angola, 1836-1891: A Study in Expansion and Administration." Ph.D. dissertation, History Department, Boston University, 1963.■. "19th Century: Anglo-Portuguese Alliance and the Scramble for Africa." In BBC, 600 Years of Anglo-Portuguese Alliance, 40-43. London: BBC, 1973.■. "The Price of Neutrality: Portugal, the Wolfram Question and World War II." Luso-Brazilian Review (Madison, Wisc.) 34, 1, 2 (Summer 1986; Winter 1986): 107-27; 97-111.■ Wordsworth, William. William Wordsworth's Convention of Cintra: A Facsimile of the 1809 Tract [Introduction by Gordon Kent Thomas]. Provo, Utah: Brigham Young University Press, 1983.■ Young, George. Portugal Old and Young. Oxford: Oxford University Press, 1917.■ ANTHROPOLOGY, SOCIOLOGY, RURAL AND URBAN SOCIETY■ Almeida, Miguel Vale de. The Hegemonic Male: Masculinity in a Portuguese Town. Oxford: Berghan, 1996.■ Black, Richard. Crisis and Change in Rural Europe: Agricultural Development in the Portuguese Mountains. Aldershot, U.K.: Avebury and Ashgate, 1992.■ Brettell, Caroline B. Men Who Migrate, Women Who Wait: Population and History in a Portuguese Parish. Princeton, N.J.: Princeton University Press, 1986.■. "The Absence of Men." Natural History 96, 2 (Feb. 1987): 52-61.■. "The Portuguese." In Encyclopedia of World Cultures. New Haven, Conn.: Human Relations Area Files, 1990.■. "The Priest and His People: The Contractual Basis for Religious Practice in Rural Portugal." In Ellen Badone, ed., Religious Orthodoxy and Popular Faith in European Society, 55-75. Princeton, N.J.: Princeton University Press, 1990.■ Brogger, Jan. Pre-bureaucratic Europeans: A Study of a Portuguese Fishing Community. Oxford: Oxford University Press, 1989. Cabral, Manuel Villaverde. "Portuguese Perspectives." Sociologia Ruralis [Journal of European Rural Sociology] XXIV, 1 (1986); number devoted to rural Portugal today. Chaney, Rick. Regional Emigration and Remittances in Developing Countries: The Portuguese Experience. New York: Praeger, 1986. Cole, Sally. Women of the Praia: Work and Lives in a Portuguese Colonial Community. Princeton, N.J.: Princeton University Press, 1991. Cutileiro, José. A Portuguese Rural Society. Oxford: Oxford University Press, 1971.■ Deschamps, Paul. Portugal: La Vie Sociale Actuelle. Paris, 1935.■. Histoire Sociale du Portugal. Paris, 1959.■ Dias, Jorge. Rio do Onor-comunitarismo agropastoral. Oporto, 1953.■. Ensaios Etnológicos. Lisbon, 1961.■. The Portuguese Contribution to Cultural Anthropology. Johannesburg: Witwaterstrand University Press, 1964.■. Vilarinho Da Furna: Uma Aldeia Comunitária. Rev. ed. Lisbon, 1981.■ Downs, Charles. Os Moradores à Conquista da Cidade. Lisbon, 1978.■. "Community Organization, Political Change and Urban Policy: Portugal. 1974-1976." Ph.D. dissertation, Department of Sociology. University of California, 1980.■. "Residents' Commissions and Urban Struggles in Revolutionary Portugal." In L. S. Graham and D. L. Wheeler, eds., In Search of Modern Portugal: The Revolution and Its Consequences. Madison: University of Wisconsin Press, 1983.■ Dracklé, Dorlé. Macht und Ohnmacht: Der Kampf num die Agarreform im Alentejo ( Portugal). Gottingen, Germany: Edit. Re, 1991.■ Espírito Santo, Moise. Communidade Rural ao Norte do Tejo. Lisbon, 1980.■ Feijó, Rui, H. Martins, and João de Pina Cabral, eds. Death in Portugal. Oxford: Journal of the Anthropological Society of Oxford, 1983.■ Feijó, Rui Graça. "State, Nation and Regional Diversity in Portugal: An Overview." In Richard Herr and John H. Polt, eds., Iberian Identity: Essays on the Nature of Identity in Portugal and Spain, 37-47. Berkeley: Institute of International Studies, University of California, 1989.■ Feio, Mariano. Les Bas Alentejo et l'Algarve. Lisbon, 1949.■ Ferreira de Almeida, João. Classes sociais nos campos. Lisbon, 1986.■ Fonseca, Ramiro da. O Livro da Saúde e da Doença. Lisbon, 1979.■ Gallop, Rodney. Portugal: A Book of Folk-Ways. Cambridge: Cambridge University Press, 1936. Reprinted, 1961.■ Hoefgen, Lynn. "The Integration of Returnees from the Colonies into Portugal's Social and Economic Life." Ph.D. dissertation, Department of Anthropology, University of Florida, 1985.■ Ingerson, Alice Elizabeth. "Corporatism and Class Consciousness in Northwestern Portugal." Ph.D. dissertation, Department of Anthropology. Johns Hopkins University, 1984.■ Jenkins, Robin. The Road to Alto. London: Pluto Press, 1979.■ Lawrence, Denise. "Menstrual Politics: Women and Pigs in Rural Portugal." In T. Buckley and A. Gottlieb, eds., Blood Magic: The Anthropology of Menstruation, 117-36. Berkeley: University of California Press, 1988.■. "Suburbanization of House Form and Gender Relations in a Rural Portuguese Agro-Town." Architecture and Behavior 4, 3 (1988): 197-212.■ Martins, Hermínio. "Portugal." In Margaret S. Archer and Salvador Giner, eds., Contemporary Europe: Class, Status and Power. New York: St. Martins, 1971.■ Mattoso, José. Identificação de um país. Lisbon, 1985.■ Merten, Peter. Anarchismüs und Arbeiterkãmpf in Portugal. Hamburg: Libera-tare Association, 1981.■ Monteiro, Paulo. Terra que ja foi terra: Análise Sociológica de nove lugares agro-pastorais da Serra da Lousã. Lisbon, 1985.■ Nataf, Daniel. "Social Cleavages and Regime Formation in Contemporary Portugal." Ph.D. dissertation, Department of Political Science, UCLA, 1987.■ Nazareth, J. Manuel. "Familia e Emigração em Portugal: Ensaio Exploratório." Economia e Socialismo 23 (1977): 31-50.■ O'Neill, Brian Juan. "Dying and Inheriting in Rural Tras-os-Montes." Journal of the Anthropological Society of Oxford 14 (1983): 44-74.■. Social Inequality in a Portuguese Hamlet: Land, Late Marriage, and Inheritance, 1870-1978. Cambridge: Cambridge University Press, 1987.■ Pacheco, Helder. Tradições Populares de Portugal. Lisbon, 1985.■ Pardoe, Julia. Traits and Traditions of Portugal, 2 vols. London, 1832.■ Pereira Neto, João Baptista. "Social Evolution in Portugal since 1945." In Raymond S. Sayers, ed., Portugal and Brazil in Transition, 212-27. Minneapolis: University of Minnesota Press, 1968.■ Pina-Cabral, João de. Sons of Adam, Daughters of Eve: The Peasant World-View of the Alto Minho. Oxford: Clarendon Press, 1986.■. "Sociocultural Differentiation and Regional Identity in Portugal." In■ R. Herr and J. H. Polt, eds., Iberian Identity, 3-18. Berkeley: Institute of International Studies, 1989.■ Poinard, Michel. La Retour des Traveilleurs Portugais. Paris: La Documentation Francaise, 1979.■ Reed, Robert Roy. "Managing the Revolution: Revolutionary Promise and Political Reality in Rural Portugal." Ph.D. dissertation, Department of Anthropology, Indiana University, 1988.■ Riegelhaupt, Joyce F. "In the Shadow of the City: Integration of a Portuguese Village" [São João das Lampas, nr, Cascais]. Ph.D. dissertation, Department of Anthropology, Columbia University, 1964.■. "Saloio Women: An Analysis of Informal and Formal Political and Economic Roles of Portuguese Peasant Women." Anthropological Quarterly 40, 3 (July 1967): 109-26.■. "Festas and Padres: The Organization of Religious Action in a Portuguese Parish." American Anthropologist 75 (1973): 835-52.■. "Peasants and Politics in Salazar's Portugal: The Corporate State and Village 'Nonpolitics'" In L. S. Graham and H. Makler, eds., Contemporary Portugal: The Revolution and Its Antecedents, 167-90. Austin: University of Texas Press, 1979.■ Rodrigues, Julieta E. S. de Almeida. "Continuity and Change in Urban Portuguese Women's Roles: Emerging New Household Structures." Ph.D. dissertation, Department of Sociology, Columbia University, 1979.■ Rowland, Robert. "Demographic Patterns and Rural Society in Portugal." So-ciologica Ruralis 26, 1 (1986): 36-47.■ Sanchis, Pierre. Arraial. La Fête d'un Peuple: Les Pélerinages Populaires au Portugal. Paris, 1976.■ Siegel, Bernard J. "Social Structure and Medical Practitioners in Rural Brazil and Portugal." Sociologia (São Paulo) 20, 4 (Oct. 1958): 463-76.■. "Conflict, Parochialism and Social Differentiation in Portuguese Society." Journal of Conflict Resolution V, 1 (March 1961): 35-12.■ Smith, T. Lynn. "The Social Relationships of Man to the Land in Portugal." Sociologia 25, 1 (Dec. 1963): 319-43.■ Sousa Santos, Boaventura. "Estado e sociedade na semiperíferia do sistema mundiale: O caso português." Análise Social 87-89 (1985): 869-902.■. "Social Crisis and the State." In Kenneth Maxwell, ed., Portugal in the 1980s: Dilemmas of Democratic Consolidation, 167-95. Westport, Conn.: Greenwood, 1986.■ Vasconcellos, Joaquim Leite de. Ethnograia Portuguesa, 8 vols. Lisbon, 1941-82.■. Tradições Populares Portugueses. New ed. Lisbon, 1986.■ Willems, Emilio. "On Portuguese Family Structure." International Journal of Comparative Society (Dharwar, India) 3, 1 (Sept. 1962): 65-79.■ ARTS, ARCHITECTURE, URBAN PLANNING, MUSIC■ Almeida, Rodrigo Vicente de. História da Arte em Portugal: ( Segundo Estudo) Documentos lnéditos. Oporto, 1883. Almeida D'Eca, Admiral Vicente M. Castles of Portugal. Lisbon, 1925. Amaral, Francisco K. Lisboa: Uma Cidade em Transformação. Lisbon, 1969. Azevedo, Carlos de, and Chester Brummel. Churches of Portugal. New York: Scala Books, 1985.■ Barreira, João, ed. Arte Portuguesa: As Decorativas, 2 vols. Lisbon, n.d.■ Barretto, Mascarenhas, and George Dykes. Fado: Lyrical Origins and Poetical Motivation. Lisbon, 1977.■ Binney, Marcus. Country Manors of Portugal. London: Scala, 1987.■ Branco, Luís de Freitas. A Música em Portugal. Lisbon, 1930.■ Brito, Manuel Carlos de. Opera in Portugal in the Eighteenth Century. Cambridge: Cambridge University Press, 1989.■ Carvalho, Pinto de. História de Fado. Lisbon, 1903 and 1982 eds.■ Castro d'Aire, Teresa. O Fado. Lisbon: Temas da Actualidade, 1996.■ Chicó, Mário Tavares. A Architectura Gótica em Portugal. Lisbon, 1968.■ França, José-Augusto. A Arte em Portugal No Século XIX. Lisbon, 1966.■. Lisboa Pombalina e o Illuminismo, 2nd ed. Lisbon, 1977.■. A Reconstrucão e a Arquitectura Pombalina. Lisbon, 1978.■ Gallop, Rodney. "The Fado (The Portuguese Song of Fate)." Musical Quarterly XIX (1933): 199-213.■. Eight Portuguese Folksongs. Oxford: Oxford University Press, 1936.■ Gil, Júlio. The Finest Churches in Portugal. Lisbon, 1988.■. The Finest Castles in Portugal, 3rd ed. George F. W. Dykes, trans. Lisbon, 1996.■ Gonçalves, Rui Mário. Pintura e escultura em Portugal. Lisbon: Instituto de Cultura, 1984.■. 100 Pintores Portugueses do século XX. Lisbon: Alfa, 1986.■ Kubler, George. Portuguese Plain Architecture: Between Spices and Diamonds, 1521-1706. Middletown, Conn.: Wesleyan University Press, 1972.■. Studies in Ancient American and European Art: The Collected Essays of George Kubler. New Haven, Conn.: Yale University Press, 1985.■, and Martin Soria. Art and Architecture in Spain and Portugal. Harmondsworth, U.K.: Penguin, 1959.■ Lacerda, Aarão de. História da Arte em Portugal, 2 vols. Oporto, 1942-48.■ Leão, Joaquim de Sousa. "Decorative Art: The Azulejo." In H. V. Livermore, ed. Portugal and Brazil: An Introduction. Oxford: Oxford University Press, 1953.■ Lopes Graça, Fernando. A canção popular portuguesa. Lisbon, 1953.■. A música portuguesa e os sus problemas: Ensaios. Lisbon, 1959.■ Moita, Luís. O fado: canção de vencidos. Lisbon, 1936.■ Neves, José Cassiano. The Palace and Gardens of Fronteira: Seventeenth and Eighteenth Century Portuguese Style. Lisbon: Quetzal and Scala, 1995. North, C.T. Guia dos castelos antigos de Portugal, 2 vols. Lisbon: Bertrand Ed., 2002.■ Pacheco, Jose. Stuart Carvalhais. O desenho grafico e a imprensa. Lisbon: Biblioteca do Empresario, 2000. Pereira, Paulo, ed. Arte portuguesa. Lisbon: Círculo de Leitores, 1995. Picchio, Luciana Stegagno. Storia del Teatro Portoghese. Rome: Edizinio deli' Ateneo, 1964.■ Queirós, José. Cerâmica Portuguesa, 2 vols. 2nd rev. ed. Lisbon, 1948.■ Santos, Luís Reis. Monuments of Portugal. Lisbon, 1940.■ Santos, Reinaldo dos. A Escultura em Portugal, 2 vols. Lisbon, 1948-50.■. História da Arte em Portugal. Oporto, 1953.■ Sasportes, José. História da Dança em Portugal. Lisbon, 1970. Simões, J. M. dos Santos. "Azulejos in a Land of Many Colours." Connoisseur (London) CXXXVII, 551 (1956): 15-21.■. Azulejaria em Portugal no Século X VIII. Lisbon, 1979.■ Smith, Robert C. A Talha em Portugal. Lisbon, 1963.■. The Art of Portugal, 1500-1800. London, Weidenfeld and Nicolson, 1968.■. "The Building of Mafra." Apollo 97, 134 (April 1973): 360-67.■ Stoop, Anne de. Demeures portugaises dans les environs de Lisbonne. Paris: Weber, 1986.■. Palais et manoirs: Le Minho. Paris: Ed. du Seuil, 1995.■ Tannock, Michael. Portuguese 20th Century Artists: A Biographical Dictionary. Chichester, U.K.: Phillimore, 1978.■ Taylor, René. "The Architecture of Port Wine." The Architectural Review CXXIX, 772 (1961): 368-99.■ Terol, Marylene. Azulejos a Lisbonne. Paris: Hervas, 1992.■ Veiga de Oliveira, Ernesto. Instrumentos musicais populares portugueses. Lisbon, 1982.■ Watson, Walter Crum. Portuguese Architecture. London: Constable, 1908. Wohl, Hellmut. "Carlos Mardel and His Lisbon Architecture." Apollo 97, 134 (April 1973): 350-59.■ Andrade, Sergio de. "Presepios." In Dicionario de Arte Barroca em Portugal. Lisbon: Presenca, 1989. Barreira, Joao. Arte Portuguesa, Arquitectura e Escultura. Lisbon: Excelsior, n.d.■ Cardoso, Arnaldo Pinto. O Presepio Barroco Portugues. Lisbon: Bertrand, 2003.■ Chaves, Luis. Os Barristas Portugueses. Coimbra, 1925.■. Natal Portugues. Oporto: Liv. Classica Editora, 1942.■ Gargano, Pietro. Il Presepio. Otto Secoli di Storia, Arte, Tradizione. Milan: Fenice, 1995.■ Lima, Henrique de Campos F. Joaquim Machado de Castro, Escultor Conimbricense. Coimbra: Instituto de Historia de Arte, 1989. Macedo, Diogo de. Presepios Portugueses. Lisbon: Artis, 1951.■. Machado de Castro. Lisbon: Artis, 1958.■ Morais, Heitor. Natal do Meu Coracao. Braga: Ed. A.O., 1991.■ Pais, Alexandre Nobre. Presepios Portugueses Monumentos do Seculo XVIII em Terracotta, 2 vols. Master's thesis in history of art, Universidade Nova de Lisboa, 1998.■ Queiros, Jose. Ceramica Portuguesa. Lisbon: Presenca, 1998. Santos, Reinaldo dos. A Escultura em Portugal. Lisbon: Bertrand, 1951. Serrao, Vitor. Historia da Arte em Portugal IV-O Barroco. Lisbon: Presenca, 2003.■ Smith, Robert C. The Art Of Portugal 1500-1800. New York: Meredith Press, 1968.■ Sousa, Ernesto de. Presepios. Lisbon: Bertrand, 1998.■ Cinema■ Antunes, Joao and Jose de Matos-Cruz, Cinema Portugues 1896-1998. Lisbon: Lusomundo, 1997.■ Bandeira, Jose Gomes. Porto: 100 anos de cinema portugues. Oporto: Camara Municipal do Porto, 1996. Duarte, Fernando. Primitivos do Cinema Portugues. Lisbon: Cinecultura, 1960.■ Faria de Almeida, M., Resumo da Historia do Cinema. Lisbon: RTP, 1982. Nobre, Roberto. Singularidades do Cinema Portugues. Lisbon: Portugalia, n.d.■ Pina, Luis de. Aventura do Cinema Portugues. Lisbon: Vega, 1977.■. Documentarismo Portugues. Lisbon: IPC, 1977.■. Panorama do Cinema Portugues. Lisbon: Terra Livre, 1978.■. Historia do Cinema Portugues. Mem Martins: Europa-America, 1986.■ Ribeiro, Felix. O Cinema Portugues antes do Sonoro. Esboco Historiconema Portugues. Lisbon: Terra Livre, 1978.■. Panorama do Cinema Portugues. Lisbon: n.d.■ Andresen, Sofia de Melo Breyner. A Fada Oriana. 9th ed. Lisbon: Figueiri-nhas, 1985.■ Araújo, Matilde Rosa. A estrada fascinante. Lisbon: Livros Horizonte, 1988. Barreto, Garcia. Literatura Para Crianças E Jovens Em Portugal. Oporto:■ Campo Das Letras, 1998. Bastos, Glória. A escrita para crianças em Portugal no seculo XIX. Lisbon:■ Caminho da Educaçao, 1997. Cadet, Maria Rita Chiappe. Os Contos da Mamã. Lisbon: Lallement Freres, 1883.■ Castro, Fernanda. Mariazinha em Africa, 2nd ed. Lisbon: Portugália, 1947. Cross, Esther, and Wilbur Cross. Portugal. Chicago: Childrens Press, 1986. DeSkalon, Anna, and Christa Stadtler. We Live in Portugal. New York: Watts, 1987.■ Gomes, Alice. A Nau Catrineta, 2nd ed. Lisbon: Portugália, 1973.■. A literatura para a infância. Lisbon: Torres & Abreu, 1979.■ Letria, José Jorge. Do sentimento mágico da vida. Lisbon: Escritor, 1994. Müller, Adolfo Simões. Historiazinha de Portugal, 6th ed. Oporto: Tavares Martins, 1983.■ Osório, Ana de Castro. Para as crianças. Illustr. by Leal da Câmara. Setúbal: Liv. Crianças, 1908.■ Pires, Maria Laura Bettencourt. História da literatura infantil portuguesa. Lisbon: Vega, 1981. Ribeiro, Aquilino. Arca de Noé-III Classe. Lisbon, 1989. Rocha, Natércia. Breve História da Literatura para Crianças em Portugal. Lisbon: Instituto de Cultura e Língua Portuguesa, 1984.■. Bibliografia geral da literatura portuguesa para crianças. Lisbon: Edit. Comunicação, 1987.■ Sá, Domingos Guimarães de. A literatura infantil em Portugal. Braga: Edit. Franciscana, 1981.■ Selfridge. John. Portugal. New York: Chelsea House, 1990. Vaz de Carvalho, Maria Amália. Contos para os Nossos Filhos, 11th ed. Oporto: Barreira, 1947.■ Viana, António Manuel Couto. Jõao de Deus e um século de literatura infantil em Portugal. Lisbon: Ed. do Templo, 1978.■ Lisbon, Capital City, in History and Literature■ Castelo-Branco, Fernando. Lisboa Seiscentista, 3rd ed. Lisbon: 1969.■ Castilho, Júlio de. Lisboa Antiga, 7 vols. Lisbon, 1935-45.■ Couto, Dejanirah. Histoire de Lisbonne. Paris: Fayard, 2000.■ Crespo, Ángel. Lisboa Mítica e Literária. Lisbon: Liv. Horizonte, 1987.■ Dias, Marina Tavares. Lisboa Desaparecida. Lisbon: Quimera, 1990.■ Dionísio, Sant'anna, ed. Guia de Portugal. Vol. I: Lisboa e Arredores. Lisbon: Biblioteca Nacional de Lisboa, 1924, orig. ed; reprint, Gulbenkian Foundation, 1979.■ França, José-Augusto. Lisboa Pombalina e o Iluminismo. Lisbon: Bertrand, 1977.■ Moita, Irisalva, ed. O Livro de Lisboa. Lisbon: Liv. Horizonte, 1994.■ Neves, Orlando. Lisboa em Crónica. Lisbon: Author's Ed., 1968.■ Pavão, Luís, and Mário Pereira. Tabernas de Lisboa. Lisbon: Assírio & Alvim, 1981.■ Pessoa, Fernando. Lisboa. O que o turista deve ver: What the Tourist Should See. Lisbon: Liv. Horizonte, 1997.■ Queirós, José Maria Eça de. À Capital. Lisbon: Sá da Costa, 1960.■ Santos, Piedade Braga, et al. Lisboa Setecentista vista por Estrangeiros. Lisbon: Liv. Horizonte, 1996.■ Vieira, Alice. Esta Lisboa. Lisbon: Caminho, 1993.■ Wright, David, and Patrick Swift. Lisbon: A Portrait and Guide. New York: Scribners, 1971.■ Azevedo, João Lúcio. Historia das Cristãos-Novos. Lisbon: Liv. Clássica, 1975.■ Baião, António. A Inquisição em Portugal e no Brasil: Subsídios para a sua história. Lisbon: Arquivo Histórico Portugues, 1906. Bethencourt, Francisco. "Portugal: A Scrupulous Inquisition," In Bengt Ankarloo and Gustav Henningsen, eds., Early Modern Witchcraft: Centres and Peripheries, 403-22. Oxford: Clarendon Press, 1990.■. "Os equilíbrios sociais do Poder." In José Mattoso, ed., Historia De Portugal, Vol. 3, No Alvorecer Da Modernidade ( 1480-1620). Lisbon: Estampa, 1993.■ Braga, Maria Luísa. A Inquisição em Portugal na primeira metade do Séc. XVIII. Lisbon: Inst. Nacional de Investigação Científica, 1992.■ Haliczer, Stephen, ed. Inquisition and Society in Early Modern Europe. London: Croom Helm, 1987.■ Herculano, Alexandre. History of the Origin and Establishment of the Inquisition in Portugal. Reprint. New York: AMS Press, 1968.■ Magalhães, Joaquim Romero. "Em Busca dos Tempos da Inquisição (15731615)." Revista de História das Ideias 9 (1987): 191-228.■ Mea, Elvira Cunha Azevedo. A Inquisição de Coimbra no Século XVI. Oporto, 1989.■ Mendonça, José Lourenço D. de, and António Joaquim Moreira. História da Inquisição em Portugal. Lisbon: Círculo de Leitores, 1980.■ Novinsky, Anita, and Luísa M. Carneiro, eds. Inquisição: Ensaios sobre Mentalidade, Heresias e Arte. Rio de Janeiro: Expressão e Cultura, 1992.■ Pereira, Isais da Rosa. Documentos para a história da Inquisição em Portugal. Lisbon, 1987.■ Rego, Yvonne Cunha, ed. Feiticeiros, Profetas e Visionários: Textos Antigos Portugueses. Lisbon: Imprensa Nacional e Casa da Moeda, 1981.■ Saraiva, António José. Inquisição e cristãos-novos. Lisbon: Estampa, 1985.■ Walker, Timothy Dale. "Doctors, Folk Medicine and the Inquisition: The Repression of Popular Healing in Portugal during the Enlightenment Era." Ph.D. dissertation, Department of History, Boston University, 2001.■ Literature in English Translation: Selection■ Alcaforado, Mariana. The Letters of a Portuguese Nun ( Mariana Alcaforado). Edgar Prestage, trans. London: D. Nutt, 1893.■ Andrade, Eugénio de. "White on White." Alexis Levitin, trans. Quarterly Review of Literature. Poetry Series VIII. Vol. 27. Princeton, N.J., 1987.■. Another Name for Earth; O outro nome da terra. Alexis Levitin, trans. Ft. Bragg, Calif.: QED Press, 1997.■ Andresen, Sophia de Mello Breyner. Marine Rose: Selected Poems. Ruth Fain-light, trans. Redding Ridge, Conn.: Swan Books, 1989.■ Antunes, António Lobo. South of Nowhere. Elizabeth Lowe, trans. New York: Random House, 1983.■. Fado Alexandrino. Gregory Rabassa, trans. New York: Grove Weidenfeld, 1990.■. An Explanation of the Birds. Richard Zenith, trans. New York: Grove Weidenfeld, 1991.■. Act of the Damned. New York: Grove Press, 1995.■. The Natural Order of Things. New York: Grove Press, 2000.■ Barreno, Maria Isabel, Maria Teresa Horta, and Maria Velho da Costa. The Three Marias: New Portuguese Letters. Helen R. Lane, trans. New York: Doubleday, 1975.■ Bell, Aubrey F. G. Poems from the Portuguese ( with the Portuguese text). A.■ Bell, trans. Oxford: Blackwell, 1913.■ Camões, Luís de. The Lusiads of Luís de Camões. Leonard Bacon, trans. New York: Hispanic Society of America, 1950.■. The Lusiads. William C. Atkinson, trans. Harmondsworth, U.K.: Penguin, 1952.■. The Lusiads. Landeg White, trans. New York: Oxford University Press, 1997.■ Castelo Branco, Camilo. Doomed Love ( A Family Memoir). Alice R. Clemente, trans Providence, R.I.: Gávea-Brown, 1995. Castro, José Maria Ferreira de. Emigrants. Dorothy Ball, trans. New York: Macmillan, 1962.■. Jungle. Charles Duff, trans. New York: Viking, 1935.■. The Mission. Ann Stevens, trans. London: Hamilton, 1963.■ Dantas, Júlio. The Cardinals' Collation, 48th ed. A. Saintsbury, trans. London, 1962.■ Dias de Melo. Dark Stones. Gregory McNab, trans. Providence, R.I.: Gávea-Brown, 1996.■ Dinis, Júlio. The Fidalgos of Casa Mourisca. Rosanna Dabney, trans. Boston: D. Lothrop, 1891.■ Garrett, Almeida. Brother Luiz de Sousa [play]. Edgar Prestage, trans. London: Elkin Mathess, 1909.■. Travels in My Homeland. John M. Parker, trans. London: Peter Owen and UNESCO, 1987. Griffin, Jonathan. Camões: Some Poems Translated from the Portuguese by Jonathan Griffin. London: Menard Press, 1976. Jorge, Lídia. The Murmuring Coast. Minneapolis: University of Minnesota Press, 1995.■ Lisboa, Eugénio, ed. Portuguese Short Fiction. Manchester, U.K.: Carcanet, 1997.■ Lopes, Fernão. The English in Portugal 1367-87: Extracts from the Chronicles of Dom Fernando and Dom João. Derek W. Lomax and R. J. Oakley, eds. and trans. Warminster, U.K.: Aris & Phillips, 1988.■ Macedo, Helder, ed. Contemporary Portuguese Poetry: An Anthology in English. Helder Macedo, et al., trans. Manchester, U.K.: Carcanet New Press, 1978.■ Martins, J. P. De Oliveira. A History of Iberian Civilization. Aubrey F. G. Bell, trans.; preface by Salvador de Madariaga. New York: Cooper Square, 1969.■ Mendes Pinto, Fernão. The Travels of Mendes Pinto [Orig. title: Peregrinação].■ Rebecca D. Catz, trans., with introduction and notes. Chicago: University of Chicago Press, 1989. Miguéis, José Rodrigues. A Man Smiles at Death with Half a Face. George■ Monteiro, trans. Hanover, N.H.: University Press of New England, 1991.■. Happy Easter. John Byrne, trans. Manchester, U.K.: Carcanet, 1995.■. Steerage and Ten Other Stories. George Monteiro, ed. Providence, R.I.: Gávea-Brown, 1998. Monteiro, Luís De Sttau. The Rules of the Game. Ann Stevens, trans. London: Hamilton, 1965.■ Mourão-Ferreira, David. Lucky in Love. Christine Robinson, trans. Manchester, U.K.: Carcanet, 1999. Namora, Fernando. Field of Fate. Dorothy Ball, trans. London: Macmillan, 1970.■. Mountain Doctor. Dorothy Ball, trans. London: Macmillan, 1956.■ Nemésio, Vitorino. Inclement Weather over the Channel. Francisco Cota Fagundes, trans. Providence, R.I.: Gávea-Brown, 1993.■. Stormy Isles: An Azorean Tale. Francisco C. Fagundes, trans. Providence, R.I.: Gávea-Brown, 2000.■ Paço D'Arcos, Joaquim. Memoirs of a Banknote. Robert Lyle, trans. London, 1968.■ Pedroso, Consiglieri, comp. Portuguese Folk-Tales. Henriqueta Monteiro, trans. Reprint of orig. 1882 ed. New York: Benjamin Blom, 1969.■ Pessoa, Fernando. Fernando Pessoa: Sixty Portuguese Poems. F. E. G. Quintanilha, ed. and trans. Cardiff: University of Wales Press, 1971.■. Selected Poems: Fernando Pessoa. 2nd rev. ed. Jonathan Griffin, trans. Harmondsworth, U.K.: Penguin, 1982.■. The Book of Disquiet. Alfred MacAdams, trans. New York: Pantheon, 1991.■. Fernando Pessoa: Selected Poems. Peter Rickard, ed. and trans. Edinburgh, U.K.: Edinburgh University Press, 1991.■. "The Mariner: A 'Static Drama' in One Act." In Translation: Portugal.■ George Ritchie, et al., trans. The Journal of Literary Translation. Vol. XXV, 38-56. New York: Translation Center, Columbia University, 1991.■. Message: Bilingual Edition. Jonathan Griffin, trans. London: Menard Press and King's College, 1992.■ Pires, José Cardoso. Ballad of a Dog's Beach. Mary Fitton, trans. London: J. M. Dent, 1986.■ Queirós, José Maria Eça de. Cousin Bazilio. Roy Campbell, trans. London: Max Reinhardt, 1953.■. The Relic. Aubrey F. G. Bell, trans. London: Max Reinhardt, 1954.■. The City and the Mountains. Roy Campbell, trans. London: Max Reinhardt, 1955.■. The Sin of Father Amaro. Nan Flanagan, trans. London: Max Reinhardt, 1962.■. The Maias. Patricia McGowan Pinheiro, trans. London: Bodley Head, 1965.■. The Illustrious House of Ramires. Ann Stevens, trans. London: Bodley Head, 1968.■. Letters from England. Ann Stevens, trans. London: Bodley Head, 1970.■. To the Capital. John Vetch, trans. Manchester, U.K.: Carcanet, 1995.■ Quental, Antero de. Sixty-four Sonnets. Edgar Prestage, trans. London: David Nutt, 1894.■ Redol, Alves. The Man with Seven Names. L. L. Barrett, trans. New York: Knopf, 1964.■ Resende, André de. André deResende's 'Poema Latina'/ 'Latinpoems.' J. C. R. Martyn, ed. and trans. Lewiston N.Y.: Lampeter and Edwin Mellen, 1998. Ribeiro, Aquilino. When the Wolves Howl. Patricia McGowan Pinheiro, trans. New York: Macmillan; London: Cape, 1963. Sá Carneiro, Mário de. The Great Shadow ( and Other Stories). Margaret Jull Costa, trans. Sawtry, U.K.: Dedalus, 1996. Santareno, Bernardo. The Promise. Nelson H. Vieira, trans. Providence, R.I.: Gávea-Brown, 1981.■ Saramago, José. Baltasar and Blimunda. Giovanni Pontiero, trans. New York: Harcourt, Brace, 1987.■. The Stone Raft. Giovanni Pontiero, trans. New York: Harcourt, Brace, 1991.■. The Year of the Death of Ricardo Reis. Giovanni Pontiero, trans. New York: Harcourt, Brace, 1991.■. The History of the Siege of Lisbon. Giovanni Pontiero, trans. New York: Harcourt Brace, 1996.■. Blindness. New York: Harcourt, Brace, 1999.■. Tale of the Unknown Island. New York: Harcourt Brace, 2000.■. All the Names. Margaret Jull Costa, trans. New York: Harcourt, 2000.■. Journey to Portugal. New York: Harcourt Brace, 2001.■ Sena, Jorge de. The Poetry of Jorge de Sena: A Bilingual Selection. Frederick G. Williams et al., trans. Santa Barbara, Calif.: Mudborn Press, 1980.■. By the Rivers of Babylon and Other Stories. New Brunswick, N.J.: Rutgers University Press, 1989.■ Vicente, Gil. Four Plays of Gil Vicente: Edited from the Editio Princeps ( 1562). Aubrey F. G. Bell, ed. and trans. Cambridge: Cambridge University Press, 1920.■. Lyrics of Gil Vicente. Aubrey F. G. Bell, trans. Oxford: Oxford University Press, Hispanic Notes and Monographs, Portuguese Series 1, 1921.■. The Play of Rubena. Jack E. Tomlins, trans.; Rene P. Garay and José I. Suarez, eds. New York: National Hispanic Foundation for Humanities, 1993.■. The Boat Plays. David Johnston, trans. and adaptation. London: Oberon, 1996.■. Three Discovery Plays. Anthony Lappin, trans. Warminster, U.K.: Aris & Phillips, 1997.■ Vieira, António. Dust Thou Art. Rev. W. Anderson, trans. London, 1882.■ Portuguese and Portuguese-American Cooking: Cuisine■ Anderson, Jean. Food of Portugal. New York: Hearst, 1994. Asselin, E. Donald. A Portuguese-American Cookbook. Rutland, Vt.: Charles E. Tuttle, 1966.■ Bourne, Ursula. Portuguese Cookery. Harmondsworth, U.K.: Penguin, 1973. Crato, Maria Helena Tavares. Cozinha Portuguesa I, II. Lisbon: Editorial Presença, 1978.■ Dienhart, Miriam, and Anne Emerson, ed. Cooking in Portugal. Cascais: American Women of Lisbon, 1978.■ Feibleman, Peter S. The Cooking of Spain and Portugal. New York: Time-Life Books; Foods of the World, 1969.■ Koehler, Margaret H. Recipes from the Portuguese of Provincetown. Riverside, Conn.: Chatham Press, 1973. Manjny, Maite. The Home Book of Portuguese Cookery. London: Faber & Faber, 1974.■ Marques, Susan Lowndes. Good Food from Spain and Portugal. London: Muller, 1956.■ Modesto, Maria de Lourdes. Cozinha Tradicional Portuguesa. Lisbon: Verbo, 1982.■ Ortiz, Elisabeth Lambert. The Food of Spain and Portugal. The Complete Iberian Cuisine. New York: Atheneum, 1989. Pinto, Elvira. La Bonne Cuisine Portugaise. Paris: Edicions Garanciere, 1985.■ Robertson, Carol. Portuguese Cooking: The Authentic and Robust Cuisine of Portugal. Berkeley Calif.: North Atlantic, 1993. Schmaeling, Tony. The Cooking of Spain and Portugal. Ware, U.K.: Omega, 1983.■ Vieira, Édite. The Taste of Portugal. London: Robinson, 1989.■ Von Treskow, Maria. Zü Gast in Portugal: Eine Kulnarische Reise in Garten Europas. Weingarten: Kunstverlag, 1989. Wright, Carol. Portuguese Food. London: Dent, 1969.■. Self-catering in Portugal: Making the Most of Local Food and Drink. London: Croom Helm, 1986.■ Afonso, Simonetta Luz, and Angela Delaforce. Palace of Queluz— The Gardens. Lisbon, 1989.■ Araújo, Iluídio Alves de. Arte Paisagista e Arte das Jardins em Portugal. Lisbon, 1962.■ Azeredo, Francisco de. Casas Senhoriais Portuguesas. Barcelos, 1986.■ Binney, Marcus. Country Manors of Portugal. New York: Scala Books, 1987.■ Bowe, Patrick, and Nicolas Sapieha. Gardens of Portugal. New York: Scala Books and Harper and Row, 1989.■ Cane, Florence du. The Flowers and Gardens of Madeira. London, 1924.■ Cardoso, Pedro Homem, and Helder Carita. Da Grandeza das Jardins em Portugal. Lisbon, 1987.■ Carita, Helder, and Homem Cardoso. Portuguese Gardens. London: Antique Collector's Club, 1987.■ Costa, António da, and Luís de O. Franquinho. Madeira: Plantas e Floras. Funchal, 1986.■ Nichols, Rose Standish. Spanish and Portuguese Gardens. Boston, 1926.■ Pereira, Arthur D. Sintra and Its Farm Manors. Sintra, 1983.■ Sampaio, Gonçalo. Flora Portuguesa. Lisbon, 1946.■ Sitwell, Sacheverell. Portugal and Madeira. London: Batsford, 1945.■ Underwood, John, and Pat Underwood. Landscapes of Madeira. London, 1980.■ Vieira, Rui. Flowers of Madeira. Funchal, 1973.■ Viterbo, Francisco Marques de Sousa. A Jardinagem em Portugal, 2 vols. Coimbra, 1906-9.■ Education, Science, Health, and Medical History■ Albuquerque, Luís de. Estudos de História, 3 vols. Coimbra, 1973-81.■. Ciência e experiência nos Descobrimentos portugueses. Lisbon, 1983.■. Para a História de Ciência em Portugal. Lisbon, 1983.■. As Navegaçoes E A Sua Projecção Na Ciência E Na Cultura. Lisbon, 1987.■ Baião, Antônio. Episódios Dramáticos da Inquisição Portuguesa, 3 vols. Lisbon, 1936-55.■ Cabreira, Antônio. Portugal nos mares e nas ciências. Lisbon, 1929. Carvalho, Rômulo de. A Astronomia em Portugal (séc. xviii). Lisbon, 1985. Fernandes, Barahona. Egas Moniz: Pioneiro de descobrimentos médicos. Lisbon, 1983.■ Gaitonde, P. D. Portuguese Pioneers in India: Spotlight on Medicine. London: Sangam Books, 1983.■ Hanson, Carl A. "Portuguese Cosmology in the Late Seventeenth Century." In Benjamin F. Taggie and Richard W. Clement, eds., Iberia & the Mediterranean, 75-85. Warrensburg: Central Missouri State University, 1989.■ Higgins, Michael H., and Charles F. S. de Winton. Survey of Education in Portugal. London, 1942.■ Hirsch, Elizabeth Feist. Damião de Góis: The Life and Thought of a Portuguese Humanist. The Hague, 1967.■ Lemos, Maximiano. Arquivos de História da Medicina Portuguesa. Several vols. Lisbon, 1886-1923. Vol. I. História da Medicina em Portugal. Doutrina e Instituições. Lisbon, 1899.■ Mira, Matias Ferreira de. História da Medicina Portuguesa. Lisbon, 1948.■ Orta, Garcia de. Colóquios dos Simples e Drogas e Cousas Medicinais da India. Conde de Ficalho, ed., 2 vols. Lisbon, 1891-95.■ Osório, J. Pereira. História e Desenvolvimento da Ciência em Portugal, 2 vols. Lisbon, 1986-89.■ Pina, Luís de. "Uma prioridade portuguesa do século XVI. João de Barros e a Dactiloscópia Oriental." Arquivo da Repartição de Antropologia Criminal IV (1936).■. "As Ciências na História do Império Colonial Português — Séculos XV a XIX." Anais de Faculdade de Ciências do Porto ( 1939-10).■. "Os Portugueses Mestres de Ciência e Metras no Estrangeiro." Actas do Congresso do Mundo Português. Lisbon, 1940.■. "A Ciência em Portugal (bosquejo Histórico)." In Secretariado Nacional da Informação, ed., Portugal: Breviário Da Pátria Para Os Portugueses Ausentes, 277-301. Lisbon, 1946.■ Richards, Robert A. C., ed. Guide to World Science: Vol. 9: Spain and Portugal, 2nd ed. Guernsey, U.K.: F. H. Books, 1974.■ Saraiva, António José. História da Cultura em Portugal, 3 vols. Lisbon, 1950-62.■ ———. "João de Barros." In Serrao, ed., Dicionário de História de Portugal 1 (1963): 307-8.■ Silvestre Ribeiro, José. História dos Establecimentos Scientíficos, Literários e Artísticos de Portugal nos Successivos Reinados da Monarchia, 3 vols. Lisbon, 1871-83.■ Veiga-Pires, J. A., and Ronald G. Grainger, eds. Pioneers in Angiography: The Portuguese School ofAngiography. Lancaster, U.K.: MTP Press, 1982.■ Walker, Timothy. "Doctors, Folk Medicine and the Inquisition: The Repression of Popular Healing in Portugal during the Enlightenment Era." Ph.D. dissertation, History Department, Boston University, 2001.■ Barbosa, Madelena. "Women in Portugal." Women's Studies International Quarterly 4 (1981): 477-80.■ Barreno, Maria Isabel, Maria Teresa Horta, and Maria Velho da Costa. Novas Cartas Portuguesas. Lisbon, 1972.■ ———. The Three Marias. New Portuguese Letters. Helen R. Lane, trans. New York: Doubleday, 1975.■ Brettell, Caroline B. We Have Already Cried Many Tears: The Stories of Three Portuguese Migrant Women. Cambridge, Mass.: Schenkman, 1982.■ Ferreira, Virginia. "Engendering Portugal: Social Change, State Politics, and Women's Social Mobilization." In António Costa Pinto, ed., Modern Portugal, 162-88. Palo Alto, Calif.: SPOSS, 1998.■ Goodwin, Mary. "Portuguese Feminism." Portuguese Studies Newsletter 17 (Spring-Summer 1987): 12-13.■ Lamas, Maria. As Mulheres do Meu País. Lisbon, 1948.■ "Mulheres Portuguesas e Feminismo." Análise Social [special number on Portuguese Women and Feminism] 22 (1986): 92-93.■ Osório, Ana de Castro. As Mulheres Portuguesas. Lisbon, 1905.■ Sadlier, Darlene J. The Question of How: Women Writers and New Portuguese Literature. Westport, Conn.: Greenwood; Contributions in Women's Studies, no. 109, 1989.■ Silva, Manuela. The Employment of Women in Portugal. Luxembourg: Office for Official Publications, European Communities, 1984. Velho da Costa, Maria. Maina Mendes. Lisbon, 1974.■ Vicente, Ana, and Maria Reynolds de Souza. Family Planning in Portugal. Lisbon, 1984.■ Almeida, Fortunato de. História da Igreja em Portugal. 6 vols. Coimbra, 1910-24, and Oporto, 1967-72. Alonso, Joaquim Maria. The Secret of Fátima: Fact and Legend. Cambridge, Mass.: Ravengate Press, 1979. Alves, José da Felicidade, ed. Católicos e política de Humberto Delgado à Marcelo Caetano. Lisbon, 1969. Araújo, Miguel de, ed. Dicionario político; 1; Os Bispos e a revoluçao de Abril. Lisbon, 1976. Bishko, Charles Julian. Spanish and Portuguese Monastic History 600-1300. London, Variorum Reprints, 1984.■ Blanshard, Paul. Freedom and Catholic Power in Spain and Portugal. Boston: Beacon Press, 1962.■ Boxer, C. R. The Church Militant and Iberian Expansion 1440-1770. Baltimore, Md.: Johns Hopkins University Press, 1978. Bruneau, Thomas C. "Church and State in Portugal: Crises of Cross and Sword." Journal of Church and State XVIII (1976): 463-90. Freire, José Geraldes. Resistência Católico ao Salazarismo-Marcelismo. Oporto, 1976.■ Herculano, Alexandre. History of the Origin and Establishment of the Inquisition in Portugal. John C. Banner, trans. Stanford, Calif.: Stanford University Press, 1962.■ IPOPE. Estudo sobre liberdade e religião em Portugal. Lisbon, 1973. Johnston, Francis. Fátima: The Great Sign. Chulmleigh, U.K.: Augustine Publications, 1980.■ Kondor, Fr. Louis. Fátima in Lucia's Own Words: Sister Lucia's Memoirs. Fatima: Postulation Center, 1976. Lourenço, Joaquim Maria. Situação jurídica da Igreja em Portugal. Coimbra, 1943.■ Mattoso, José. Religião e Cultura na Idade Média Portuguesa. Lisbon, 1982. Miller, Samuel J. Portugal and Rome c. 1748-1830: An Aspect of Catholic Enlightenment. Rome: Universita Gregoriana Editrice, 1978. O'Malley, John W. The First Jesuits. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1993.■ Pattee, Richard. Portugal and the Portuguese World. Milwaukee, Wisc.: Bruce, 1957.■ Prestage, Edgar. Portugal: A Pioneer of Christianity. Lisbon, 1945.■ Richard, Robert. Etudes sur l'histoire morale et religieuse de Portugal. Paris: Centro Cultural de Gulbenkian, 1970.■ Robinson, Richard A. H. "The Religious Question and Catholic Revival in Portugal, 1900-1930." Journal of Contemporary History XII (1977): 345-62.■. Contemporary Portugal: A History. London: Allen & Unwin, 1979.■ Rodrigues, R. P. Francisco. História da Companhia de Jesus na Assistência de Portugal, 7 vols. Lisbon, 1931-50.■ Roth, Cecil. A History of the Marranos. Philadelphia: Jewish Publication Society of America, 1932.■ Agriculture, Viticulture, and Fishing■ Abreu-Ferreira, Darlene. "The Portuguese in Newfoundland: Documentary Evidence Examined." Portuguese Studies Review 4, 1 (1995-96): 11-33.■ Allen, H. Warner. The Wines of Portugal. London: Michael Joseph, 1963.■ Barros, Afonso de. A reforma agrária em Portugal. Oeiras, 1979.■ Beamish, Huldine V. The Hills of Alentejo. London: Geoffrey Bles, 1958.■ Bennett, Norman R. "The Golden Age of the Port Wine System, 1781-1807." The International History Review XII (1990): 221-18.■ Black, Richard. "The Myth of Subsistence: Market Production in the Small Farm Sector of Northern Portugal." Iberian Studies 1, 8 (1989): 25-41.■ Bravo, Pedro, and Duarte de Oliveira. Viticulture Moderna. Lisbon, 1974.■. Vinhas e Vinhos De Portugal. Lisbon, 1979.■ Cabral, Manuel V. "Agrarian Structures and Recent Movements in Portugal." Journal of Peasant Studies 4, 5 (July 1978): 411-45.■ Cardoso, José Carvalho. A Agricultura Portuguesa. Lisbon, 1973.■ Carvalho, Bento de. Guía Dos Vinhos Portugueses. Lisbon, 1982.■ Clarke, Robert. Open Boat Whaling in the Azores: The History and Present Methods of a Relic Industry. Cambridge: Cambridge University Press, 1954.■ Cockburn, Ernest. Port Wine and Oporto. London: Wine & Spirit, 1949. Cole, S. C. "Cod, Cod Country and Family: The Portuguese Newfoundland Fishery." Mast 3, 1 (1990): 1-29.■ Coull, James. The Fisheries of Europe. London: G. Bell & Sons, 1972.■ Croft-Cooke, Rupert. Port. London: Putnam, 1957.■. Madeira. London: Putnam, 1961.■ Delaforce, John. The Factory House at Oporto. London: Christie's Wine Publications, 1979 and later eds.■ Doel, Patricia A. Port O'Call: Memories of the Portuguese White Fleet in St. John's Newfoundland. St. John's, Newfoundland: ISER, 1992.■ Fletcher, Wyndham. Port: An Introduction to Its History and Delights. London: Bernet, 1978.■ Francis, A. D. The Wine Trade. London: Adam and Charles Black, 1972.■ Freitas, Eduardo, João Ferreira de Almeida, and Manuel Villaverde Cabral. Modalidades de penetração do capitalismo na agricultura: estruturas agrárias em Portugal Continental, 1950-1970. Lisbon, 1976.■ Gonçalves, Francisco Esteves. Portugal: A Wine Country. Lisbon, 1984.■ Gulbenkian Foundation. Agrarian Reform. Lisbon, 1981.■ Kurlansky, Mark. Cod: A Biography of the Fish That Changed the World. New York: Walker, 1997.■ Malefakis, Edward. "Two Iberian Land Reforms Compared: Spain, 1931-1936 and Portugal, 1974—1978." In Gulbenkian Foundation, Agrarian Reform. Lisbon, 1981.■ Moutinho, M. História da pesca do bacalhau. Lisbon: Imprensa Universitária, 1985.■ Oliveira Marques, A. H. de. lntrodução a história da agricultura em Portugal.■ Lisbon, 1968. Pato, Octávio. O Vinho. Lisbon, 1971.■ Pearson, Scott R. Portuguese Agriculture in Transition. Ithaca, N.Y.: Cornell University Press, 1987.■ Postgate, Raymond. Portuguese Wine. London: Dent, 1969.■ Read, Jan. The Wines of Portugal. London: Faber & Faber, 1982.■ Robertson, George. Port. London: Faber & Faber, 1982 ed.■ Rutledge, Ian. "Land Reform and the Portuguese Revolution." Journal of Peasant Studies 5, 1 (Oct. 1977): 79-97.■ Sanceau, Elaine. The British Factory at Oporto. Oporto, 1970.■ Simon, Andre L. Port. London: Constable, 1934.■ Simões, J. Os grandes trabalhadores do Mar: Reportagens na Terra Nova e na Groenlândia. Lisbon: Gazeta dos Caminho de Ferro, 1942.■ Smith, Diana. Portugal and the Challenge of 1992: Special Report. New York: Camões Center/RIIC, Columbia University, 1990.■ Stanislawski, Dan. Landscapes of Bacchus: The Vine in Portugal. Austin: University of Texas Press, 1970.■ Teixeira, Carlos, and Victor M. Pereira da Rosa, eds. The Portuguese in Canada: From the Seat to the City. Toronto: University of Toronto Press, 2000.■ Unwin, Tim. "Farmers' Perceptions of Agrarian Change in Northwest Portugal." Journal of Rural Studies 1, 4 (1985): 339-57.■ Valadão do Valle, E. Bacalhau: tradições históricas e económicos. Lisbon, 1991.■ Venables, Bernard. Baleia! The Whalers of Azores. London: Bodley Head, 1968.■ Villiers, Alan. The Quest of the Schooner Argus: A Voyage to the Banks and Greenland. New York: Scribners, 1951. World Bank. Portugal: Agricultural Survey. Washington, D.C.: World Bank, 1978.■ ECONOMY, INDUSTRY, AND DEVELOPMENT■ Aiyer, Srivain, and Shahid A. Chandry. Portugal and the E.E.C.: Employment and Implications. Lisbon, 1979.■ Baklanoff, Eric N. The Economic Transformation of Spain and Portugal. New York: Praeger, 1978.■. "Changing Systems: The Portuguese Revolution and the Public Enterprise Sector." ACES ( Association of Comparative Economic Studies) Bulletin 26 (Summer-Fall 1984): 63-76.■. "Portugal's Political Economy: Old and New." In K. Maxwell and M. Haltzel, eds., Portugal: Ancient Country, Young Democracy, 37-59. Washington, D.C.: Wilson Center Press, 1990.■ Barbosa, Manuel P. Growth, Migration and the Balance of Payments in a Small, Open Economy. New York: Garland, 1984.■ Braga de Macedo, Jorge, and Simon Serfaty, eds. Portugal since the Revolution: Economic and Political Perspectives. Boulder, Colo.: Westview, 1981.■ Carvalho, Camilo, et al. Sabotagem Econômica: " Dossier" Banco Espírito Santo e Comercial de Lisboa. Lisbon, 1975.■ Corkill, David. The Development of the Portuguese Economy: A Case of Euro-peanization. London: Routledge, 1999.■ Cravinho, João. "The Portuguese Economy: Constraints and Opportunities." In K. Maxwell, ed., Portugal in the 1980s, 111-65. Westport, Conn.: Greenwood, 1986.■ Dornsbusch, Rudiger, Richard S. Eckhaus, and Lane Taylor. "Analysis and Projection of Macroeconomic Conditions in Portugal." In L. S. Graham and H. M. Makler, eds., Contemporary Portugal, 299-330. Austin: University of Texas Press, 1979.■ The Economist (London). "On the Edge of Europe: A Survey of Portugal." (June 30, 1981): 3-27.■. "Coming Home: A Survey of Portugal." (May 28, 1988).■. 'The New Iberia: Not Quite Kissing Cousins" [Spain and Portugal]. (May 5, 1990): 21-24.■ Fundação Calouste Gulbenkian and German Marshall Fund of the U.S., eds. II Conferência Internacional sobre e Economia Portuguesa, 2 vols. Lisbon, 1979.■ Hudson, Mark. Portugal to 1993: Investing in a European Future. London: The Economist Intelligence Unit/Special Report No. 11 57/EIU Economic Prospects Series, 1989.■ International Labour Office (ILO). Employment and Basic Needs in Portugal. Geneva: ILO, 1979.■ Kavalsky, Basil, and Surendra Agarwal. Portugal: Current and Prospective Economic Trends. Washington, D.C.: World Bank, 1978.■ Krugman, Paul, and Jorge Braga de Macedo. "The Economic Consequences of the April 25th Revolution." Economia III (1979): 455-83.■ Lewis, John R., and Alan M. Williams. "The Sines Project: Portugal's Growth Centre or White Elephant?" Town Planning Review 56, 3 (1985): 339-66.■ Makler, Harry M. "The Consequences of the Survival and Revival of the Industrial Bourgeoisie." In L. S. Graham and D. L. Wheeler, eds., In Search of Modern Portugal, 251-83. Madison: University of Wisconsin Press, 1983.■ Marques, A. La Politique Economique Portugaise dans la Période de la Dictature ( 1926-1974). Doctoral thesis, 3rd cycle, University of Grenoble, France, 1980.■ Martins, B. Sociedades e grupos em Portugal. Lisbon, 1973.■ Mata, Eugenia, and Nuno Valério. História Econômica De Portugal: Uma Perspectiva Global. Lisbon: Edit. Presença, 1994. Murteira, Mário. "The Present Economic Situation: Its Origins and Prospects." In L. S. Graham and H. M. Makler, eds., Contemporary Portugal, 331-42. Austin: University of Texas Press, 1979. OCED. Economic Survey: Portugal: 1988. Paris: OCED, 1988 [see also this series since 1978].■ Pasquier, Albert. L'Economie du Portugal: Données et Problémes de Son Expansion. Paris: Librarie Generale de Droit, 1961. Pereira da Moura, Francisco. Para onde vai e economia portuguesa? Lisbon, 1973.■ Pintado, V. Xavier. Structure and Growth of the Portuguese Economy. Geneva: EFTA, 1964.■ Pitta e Cunha, Paulo. "Portugal and the European Economic Community." In L. S. Graham and D. L. Wheeler, eds., In Search of Modern Portugal, 321-38. Madison: University of Wisconsin Press, 1983.■. "The Portuguese Economic System and Accession to the European Community." In E. Sousa Ferreira and W. C. Opello, Jr., eds., Conflict and Change in Portugal, 1974-1984, 281-300. Lisbon, 1985. Porto, Manuel. "Portugal: Twenty Years of Change." In Alan Williams, ed., Southern Europe Transformed, 84-112. London: Harper & Row, 1984. Quarterly Economic Review. London: The Economist Intelligence Unit, 1974-present.■ Salgado de Matos, Luís. Investimentos Estrangeiros em Portugal. Lisbon, 1973 and later eds.■ Schmitt, Hans O. Economic Stabilisation and Growth in Portugal. Washington, D.C.: International Monetary Fund, 1981.■ Smith, Diana. Portugal and the Challenge of 1992. New York: Camões Center, RIIC, Columbia University, 1989.■ Tillotson, John. The Portuguese Bank Note Case [ 1920s]: Legal, Economic and Financial Approaches to the Measure of Damages in Contract. Manchester, U.K.: Faculty of Law, University of Manchester, 1992.■ Tovias, Alfred. Foreign Economic Relations of the Economic Community: The Impact of Spain and Portugal. Boulder, Colo.: Rienner, 1990.■ Valério, Nuno. A moeda em Portugal, 1913-1947. Lisbon: Sá da Costa, 1984.■. As Finanças Públicas Portuguesas Entre As Duas Guerras Mundiais. Lisbon: Cosmos, 1994.■ World Bank. Portugal: Current and Prospective Economic Trends. Washington, D.C.: World Bank, 1978 and to the present.■ PHOTOGRAPHY ON PORTUGAL■ Alves, Afonso Manuel, Antônio Sacchetti, and Moura Machado. Lisboa. Lisbon, 1991.■ Antunes, José. Lisboa do nosso olhar; A look on Lisbon. Lisbon: Câmara Municipal de Lisboa, 1991. Beaton, Cecil. Near East. London: Batsford, 1943.■. Lisboa 1942: Cecil Beaton, Lisbon 1942. Lisbon: British Historical Society of Portugal/Fundação Calouste Gulbenkian, 1995.■ Bottineau, Yves. Portugal. London: Thames & Hudson, 1957.■ Câmara Municipal de Lisboa. 7 Olhares ( Seven Viewpoints). Lisbon: Câmara Municipal de Lisboa, 1998.■ Capital, A. Lisboa: Imagens d'A Capital. Lisbon: Edit. Notícias, 1984.■ Dias, Marina Tavares. Photographias de Lisboa, 1900 ( Photographs of Lisbon, 1900). Lisbon: Quimera, 1991.■. Os melhores postais antigos de Lisboa ( The best old postcards of Lisbon). Lisbon: Químera, 1995.■ Finlayson, Graham, and Frank Tuohy. Portugal. London: Thames & Hudson, 1970.■ Glassner, Helga. Portugal. Berlin-Zurich: Atlantis-Verlag, 1942. Hopkinson, Amanda, ed. Reflections by Ten Portuguese photographers. Bark-way, U.K.: Frontline/Portugal 600, 1996.■ Lima, Luís Leiria, and Isabel Salema. Lisboa de Pedra e Bronze. Lisbon, 1990.■ Martins, Miguel Gomes. Lisboa ribeirinha ( Riverside Lisbon). Lisbon: Arquivo Municipal, Câmara Municipal de Lisboa, Livros Horizonte, 1994. Vieira, Alice. Esta Lisboa ( This Lisbon). Lisbon: Caminho, 1994. Wohl, Hellmut, and Alice Wohl. Portugal. London: Frederick Muller, 1983.■ EQUESTRIANISM■ Andrade, Manoel Carlos de, Luz da Liberal e Nobre Arte da Cavallaria. Lisbon, 1790.■ Graciosa, Filipe. Escola Portuguesa de Arte Equestre. Lisbon, 2004.■ Horsetalk Magazine. Published in New Zealand.■ Oliveira, Nuno. Reflections on the Equestrian Art. London, 2000.■ Russell, Eleanor, ed. The Truth in the Teaching of Nuno Oliveira. Stanhope,■ Queensland, Australia, 2003. Vilaca, Luis V., and Pedro Yglesias d'Oliveira, eds. LUSITANO. Coudelarias De Portugal. O Cavalo ancestral do Sudoeste da Europa. Lisbon: ICONOM, 2005.■ Websites of interest: www.equestrian.pt portugalweb.comHistorical dictionary of Portugal > CULTURE, LITERATURE, AND LANGUAGE
-
9 apaigüestias
Apaigüestias, son apariciones, alucinaciones, esta palabra encierra un sugestivo campo de creencias en fantasmas, o ánimas condenadas y también encierra las creencias mitológicas, con todas sus historias y leyendas descabelladas o quizás ciertas, pues este mundo nuestro no se hizo de la Nada, y desde el más sabio de los humanos hasta el más ignorante, llevamos muy dentro de nuestra alma o espíritu, una lejana o cercana creencia en algo que existe «Sobrenatural», que tras la muerte nos ha de premiar o castigar, con firme exactitud en todas nuestras obras buenas y malas que hemos hecho. Ahora les contaré una historia, o leyenda, que sucedió en una de mis aldeas hace ya muchos, muchísimos años, y que yo he escuchado cuando era pequeño, de lengua de una tía abuela mía, que en aquel acaecer con más de cien años de existencia encima de su cuerpo, aún tenía arreos para trabajar en sus tierras como cualquier persona que bien lo hiciere. «MARÍA LA XANTINA» Casárase María la hija del tío Jacinto, muchacha pequeña de estatura, pero grande de hermosura y de exquisitos sentimientos, con Amalio el del Aldexuxán (Aldea de Susana), joven que no tenía de bueno nada más que el ser un mozarrón como un carbayu (roble) y ser su padre el más rico y poderoso vaqueiru de todos aquellos contornos. Tal caxoriu (casorio) fue amañucáu (preparado), por Rexina la Porricona (Regina la Desnuda), que recibiera del padre del novio por haber hecho tal arreglo, un xaretal d'ablanus (pequeño prado muy cuesto plantado de avellanos). Diremos para comprender mejor esta historia, que la Porricona, era una mujer que gozaba de grande fama en toda aquella rica comarca, porque era la esposa de Lláurianu 'l Llóndrigu (Laureano la Nutria), porque era éste un hábil cazador de estos finos animales de ricas pieles, que de aquella infestaban los regueirus (torrentes) de todas las montañas y el río que cruzaba el fértil valle. También era el Llóndrigu un experto en curar todos los males que tuviesen las personas y animales, por tal razón aquel matrimonio, al decir de muchos vecinos, era una verdadera bendición del mismo cielo, cosa que aprovechaba la Porricona, p'esquicionar al sou antoxu nus tibeirus quei dexaben fatáus de bétchaes ganancies. (Para hacer cuanto se le antojase con sus arreglos, negocios, líos, etc., que le dejaban siempre muchas y ricas ganancias). La aldea de Aldexuxán estaba compuesta por poco más de una docena de vecinos, que todos ellos eran familiares entre si. No voy a detenerme a narrar los diferentes pormenores de la historia como me fueron contados a mí, simplemente me ceñiré a un hecho concreto, relacionado con la mitología o apaigüestias fantasmales o milagrosas, ancestrales creencias, de las melgueras gentes de mi embrujadora Tierrina. Sobre la aldea de Aldexuxán había pesado desde siempre un fatídico malificio, haciendo que sus gentes siendo las más ricas de la fértil comarca, no fuesen tan felices como todos los demás eran, porque jamás en toda su historia había nacido una mujer en ella. Las mujeres que se casaban con los hombres de la aldea de Aldexuxán, se condenaban a no poder tener jamás una hija, y por todo lo contrario, alumbraban varones fuertes y sanos, que se convertían cuando llegaban a la mocedad, en los mozos más esbeltos y fornidos de toda la comarca. Pero a pesar de ser tan buenos mozos, y todos ellos vaqueirus ricos, gozaban de muy escasas simpatías entre las mozas casaderas, por tal razón, muchos no lograban casarse, y cuando alguno lo hacía, casi siempre mediaba un «arreglo» de por medio. —Así, el padre de Amalio se puso al habla con la Porricona, para que arreglase la boda de su hijo con Mariela, muchacha virginal y encantadora, de la que estaba enamorado ciegamente su hijo. Prometiéndole a la Porricona si lo conseguía, que él le daría como favor, el xaretal de Riuscuru, (pradín de Río Oscuro), que lindaba con otra finca que ella tenía. Cuando Mariela supo por sus padres, que estaba destinada para ser la mujer de Amalio el de Aldexuxan, una grande tristeza se adueñó de su alma, que le robó su alegría, y las francas y felices sonrisas que en todo instante su espíritu alumbraba. Y así de apenada todos los días se le veía por su aldea, con sus hermosos ojos siempre enrojecidos por la quemante caricia de sus lágrimas, sin encontrar el consuelo que le devolviese aquella felicidad que antes gozara. Gran devota de la Virgen de la aldea habla sido siempre Mariela, con la que con una fe desmedida siempre oracionaba y hablaba, y así de esta manera, entre profundos y dolorosos suspiros, y lágrimas torrenciales que manaban de su desespero, el día antes de su boda, con la Santina de su aldea así dialogaba: —Virxencina melgueira, qu'achorandu 'l tou cháu venu, ameruxá d'un dollor que m'esfáe pel tristeyáu miou alma, mamplená d'un miéu que d'afechu, encuandiona toa l'allegría qu'endenantes en miou espíritu per uquier afroriaba. (Virgencita dulce y preciosa, que llorando a tu lado vengo, plagada de un dolor que me deshace por triste toda mi alma, rebosante de un miedo que en toda su extensión entierra la alegría que antes en mi espíritu por donde quiera afloraba). —Xantina 'l miou alma, que tous lus amalexius encantexas, nun me faigas xufrire, pos nun queru caxame sen amore per fuercia, you nun queru isi muzu que de güenu nun peca, y'endenantes de dir xuntua d'él a l’ilexa, más quixera morreme, aforcá conun rixu que m'añuede 'l gaznatu ya me faiga en morrida. Ya tal couxa fairéla, Xantiquina 'l miou alma, se deximesme agora, ya me dexes solina, nel atayu miou pena, qu'en llocura m'entrema. (Santiquina de mi alma, que todos los males si tu quieres arreglas, no me hagas sufrir, pues no quiero casarme sin amor y por fuerza, yo no quiero ese mozo que de bueno no peca, y antes de ir junto de él a la iglesia, más quisiera morirme, ahorcada con una cuerda, que me anude mi cuello, y me haga en ser muerta. Y tal cosa he de hacer, Santiquina mi alma, si me olvidas ahora, y me dejas muy sola, en el atajo de mi pena, que a la locura me lleva). Algo muy hermoso le contestaría la Virgen a Mariela, porque otra vez se le volvió a ver llena de sana y feliz alegría, quizás con más fuerza que jamás tuviera. Y así de contenta, cariñosa y feliz, ante la misma Santina que su pena esfixera (deshiciera), al siguiente día en la iglesia se casaba con el vaqueiru Amalio. El día de su boda, fue un domingo del mes de mayo, bañado por la luz del sol que todo lo alumbraba y lo erradiaba de vida, y como era domingo, era fiesta en la aldea, el jilguero cantaba y el malvís silbiotaba y las gentes humildes con paxiétchus de festa (trajes de fiesta), a la boda acudían de la dulce Mariela, la más hermosa moza que la aldea tenía. La que viétchus ya xóvenes (viejos y jóvenes), grande y puro cariño hacia ella sentían. Cuando todos estaban fundidos en sus rezos y el buen cura casaba a la virgen Mariela, se escuchó como un trueno, muy cercano y enorme, muy profundo y tenebroso, que hizo palidecer de miedo a muchas gentes del festejo. ¡Un castigo del cielo, murmuraban las viejas, ha de mandarnos Dios, por casar a esta santa, con un fíu (hijo) de la aldea en poder del demonio! Aquel confuso ruido que a las gentes atemorizara, por ser dadas a irse a los Lares Divinos, no era tal trueno que en el aire quedara sin dejar un vestigio, pues había sido un castigo, y todos sobrecogidos pensaron, que el Hacedor andaba en aquel cataclismo. Pues el xaretal d'ablanus (el prado de avellanos) que el padre de Amalio le regalara a la Porrica, por conseguir a Mariela como mujer de su hijo, argaxárase per tous lus cháus, escuatramundiánduxe 'n fondigouxes cuandies, dou s'allacaben lus ablanus esgazáus d'afechu, con lus raigones amirandu 'l cielu, lu mesmu que se dangún terremetu, bramara nel ventrón d'aquel xareteiru, dexándulu tan llabráu y'esfechu, comu 'n güertiquín de pataques que fora afocicáu per una cabaná de goches paridiegues. (Partiérase, corriérase por todos sus lados, deshaciéndose el prado entero en profundas ollas, donde se enterraban los avellanos del todo rotos, con sus retorcidas raíces mirando al cielo, lo mismo que si un terremoto hiciera explosión en el vientre de aquel prado, dejándole tan despedazado, como un pequeño huerto de sembradas patatas, que hubiese sido hocicado por una manada de cerdas paridas). Sin embargo, tan insólito acontecimiento pasados los primeros momentos, no restó a la fiesta la sana alegría, que todos disfrutaban en la boda de la querida Mariela, pues tras de fartase tous fasta 'l rutiar de lus bunus manxares qu'achindi per uquier topábenxe, (pues tras de hartarse todos hasta dejarlo de sobra, de los buenos manjares que allí por todas partes había), se enguedechóu 'l baítche qu'en toes les bodes les xentes encalducaben (se enredó el baile que en todas las bodas las gentes hacían), fechu per la múxica xaraneira y'allegre del pandeiru ya la gaita, e axín tóus enlloquecíus de gouzu danciarun entexuntus ya hermenáus fasta 'l mesmu albiare, xeitu nel qu'entamangarun folixouxa engarradiétcha de galgazus, ente dus mozacus del chugar de Mariela, ya lus rapazones de l'aldeina d'Aldexuxan. (Hecho por la música jaranera y alegre de la pandereta y la gaita, y así todos enloquecidos de gozo, bailaron entrejuntos y hermanados hasta que llegó el amanecer, lugar que prepararon una sonada pelea de estacazos, entre los mozos de la aldea de Mariela, y los mozarrones de la aldeina de Susana). Tal pelea fue originada por los desmedidos insultos despreciativos dirigidos a los mozos de Aldexuxan, por los de la aldea de Mariela, asegurándoles que no llevarían a la santina Mariela a vivir con ellos a su aldea maldita, donde jamás había nacido ni una sola mujer, por la causa de ser todos hijos del mismo diablo. Tras de la feroz pelea, donde no sucedieron achuquinamientos (muertes) por mor de las sabias intervenciones de los ancianos de entrambas aldeas, el novio, sulfurado y ensangrentado por la titánica lucha desarrollada, en aquel mismo amanecer acompañado de todos sus parientes, se llevó a Mariela que no hizo ni la mínima negativa, y no permitió que recibiese de sus padres ni el valor de una cuyar (cuchara) de cuanto a ella le perteneciese. —Acuétchula d'un reflundión el magotón d'Amaliu a la felliz ya xonriyente Mariela, ya namái conel paxiétchu puestu, escarranquetóula d'enría la xiétcha pintureira del sou cabatchu, ya despós, conun blincu de corzu puenxuse el tres d'echa, ya cudiáu per tous sous vecinus que yeren tous parentela, xebrárunse d'aquel chugar, esnalandu nel aire ixuxus d'allegría, axenitáus nus sous cabatchus axalbaxáus lu mesmu qu' echus ya lleldáus dientru d'una ñatural ya roxurosa allegría. (Asió de un rápido tirón el bruto de Amalio a la feliz y sonriente Mariela, y nada más que con la ropa que llevaba puesta, la ajinetó encima de la pinturera silla de su caballo, y después, con un salto de corzo púsose él detrás de ella, y escoltado por sus vecinos que eran todos parentela, se marchó de aquel lugar lanzando al viento ijujús de alegría, ajinetados todos en sus caballos asalvajados lo mismo que ellos eran, y crecidos dentro de una natural y enloquecedora alegría). La cariñosa bondad, y la fértil felicidad y alegría que en todo momento emanaba torrencialmente de la encantadora Mariela, muy pronto cautivó y contagió a todas las gentes del Aldexuxan, pequenos y grandes, con tal frenesí llegaron a quererla, a adorarla y mimarla, lo mismo que si se tratara de un ser sobrenatural, que había llegado a la aldea para alegrarles a todos sus vidas. Durante el tiempo de su preñez, era Mariela atendida en todo momento por las mujeres de la aldea, y los hombres y los niños, estaban más pendientes de ella, que de sus trabajos y sus juegos, siempre le traían del campo flores y variedad de frutos, y todos al mirarse en sus encantadores ojos, la felicidad y el gozo en sus espíritus advertían. Era Mariela para todos, algo que ni tan siquiera habían soñado que existiera. Al Aldexuxan habían llegado de sus aldeas todas las mujeres que la cuidaban y mimaban y ninguna de ellas jamás había sido feliz ni encontrado la alegría en su espíritu en aquel lugar al que muy pocas de ellas habían llegado por su propia voluntad. Sin embargo al mirarse en los resplandecientes ojos de Mariela, al sentir el hado misterioso que en todo instante rezumía de su ser, llegaba a sus entrañas por primera vez raudales de gozo y alegría, que las llenaba de felicidad, y de una dicha embriagadora y sublime. Por eso entre ellas silenciosa y secretamente empezaban a decir que Mariela era divina, misteriosa y buena, y que en cualquier momento el cielo la llevaría, y dejaría a la aldea tan llena de tristeza y pena como antes lo estuviera. —Xabela la muyer d'Antón el Curuxu, que yera la que mexor amañaba lus dellicáus fatiquinus pa lus guaxinus cabantes de ñacer, ya le fixera tous lus paxiétchinus y'escarpinacus que ñecexitare 'l melgueiru nenin que traxera 'l mundiu cundu betchara la xantina Mariela. (Isabel la esposa de Antón el Buho que era la que mejor hacía los delicados ropajes propios para los niños recién nacidos, ya había industriado todos los trajecitos, calzas y demás vestiduras, que necesitase el dulce niño que trajese al mundo cuando hiciese su alumbramiento la santina de Mariela). —Tamién Xacintu 'l Utre que yera abondu curioxu pa carpinteirar, fixera 'n trubiétchu con maera de ñocéu, qu'al falar de toes les xentes d'Aldexuxan, nin el más empericotáu de tous lus nenus ñacíus ya cuaxi, cuaxi 'n per ñacere, xamás de lus xamaxes oitre mexor nun hubiés d'aquién lu fixera. (También Jacinto el Aguila que era muy mañoso para hacer de carpintero, hiciera una cuna de madera de nogal, que al hablar de todas las gentes del Aldexuxan, ni el más afamado, ni suertudo niño nacido, ni casi, casi de los aún no nacidos, jamás de los jamases otra mejor no hubiese quién se la hiciera). Todo estaba preparado para el día que el angelín a la luz amaneciera, y todos en la aldea, desde su madre hasta el más inocente de los pequeños que por aquellos montes correteare, esperaban ilusionados la venida de aquel inocente ser, fruto de las entrañas de quien les había a todos sembrado en sus espíritus la dicha y la alegría, hasta ya le habían elegido los padrinos y hasta el mismo nombre que debía llevar, el asunto era que naciese dentro del tiempo natural, y que no le trajese ningún amolexíu (mal) a la santina Mariela. Como todo en la vida tiene su tiempo de espera, y todo cuanto se espera si atañe a los procesos naturales llega, así vino el momento del alumbramiento de Mariela. Fue una mañana de los principios de la primavera, cuando todos los árboles y las plantas despertaban jubilosos y en silencio a la floreciente vida donde comenzaban, los malvises y jilgueros volvían a cantar alegres y bulliciosos, tras la mudez que les infligiera el frío y nevado invierno, fue aquella luminosa y primaveral mañana cuando todas las gentes de la aldea, se reunían contentas y felices a la par que en sus interiores algo preocupadas y temerosas, como si presintieran que algo irremediable le habría de ocurrir a la santina Mariela. Digo que todos reunidos en la casa de Mariela, anhelantes esperaban tan natural y querido acontecer. Algunas mujeres llenas de firmes creencias, rezaban sin descanso, pidiéndole al Faidor (Hacedor) y a sus santos más allegados, que la feliz nueva se alumbrara por los cauces naturales, y que Mariela no cosechara arduos sufrimientos. Otras más mañosas en tales menesteres, parteaban ilusionadas y eficientes, en cuantos cometidos quce en tal proceso se requieren. Al fin, de las entrañas de la parturienta, brotó la vida, y todas las gentes al presenciar aquella recién nacida criatura, doblaron sus rodillas en el suelo, y una oración de gracia en el cielo pusieron, dentro de la gran dicha y alegría que jamás sintieron. Porque por primera vez en toda la historia de la aldea del Aldexuxan, había nacido una niña, una hermosa niña que rompía con su divino milagro, el maléfico castigo que les había acompañado siempre. Tal milagroso acontecer, alborozó a los vecinos del Aldexuxan en tal altura, que por unos instantes se olvidaron de la moribunda Mariela, y cuando al fin Isabela enloquecida por la alegría que le hacía caminar por el incansable sendero de la dicha, digo que Isabela se dirigió respetuosa y venerativamente hacia Mariela, y besándola con gran cariño en su frente radiante de felicidad le decía, que el maleficio que pesaba sobre las gentes de la aldea, de no haber tenido jamás una mujer, una niña, ella porque era una santina, lo había roto al alumbrar aquella preciosa criatura, que era para todos los seres del Aldexuxan el fin del conxuru (conjuro) que desde siempre sobre todos pesaba. La moribunda Mariela, con su sonrisa encantadora siempre pendiente de sus labios, y una luz misteriosa y hechicera que en todo momento de sus bellos ojos se desprendía, les hizo comprender a los allí reunidos, que eran todas las gentes del Aldexuxan, que era Mariela algo que pertenecía a la divinidad de lo desconocido, y que no podría morar entre ellos, nada más que con su espíritu. Así silenciosamente Mariela, a todos miraba cariñosamente y todos se sentían bajo su embrujante y acariciante mirada, protegidos de cuantos males en la Tierra hubiese, y navegantes en una dicha que ni en sueños la esperaban. Llué Mariela con sou melgueira fala, que yera múxica de lus mesmus ánxeles, a tóus les dixu 'ndenantes de que del sou curpu xebrárase la vida: (Luego Mariela con su dulce palabra, que era la música de los mismos ángeles, a todos les dijo antes de que de su cuerpo se marchase la vida): ¡Disde güéi, toes les múcheres d'ista embruxadora aldina, parirán nenus ya nenes. Lu mesmu que faen les femes de tou 'l mundiu, y'enxamás naide mirará a lus vuexus homes, comu fasta gora toes les xentes lus fixeron, nun vus ruegu namái, nistus postreirus xeñaldares de la miou vida, que nun catéis caxorius amañáus pa lus vuexus fíus, dexái qu' echus atopen ya curién lus sous cortexus qu’en xcitu 'l sou querer mexor lus falague. Pos nun ye nagua bonu arretrigar la xuventú 'l cubiciu antoxadizu qu'entamanguen lus sous páes. Pos abondu felliz ya rica ye la xente probe, que rucandu de borona un cantezu, ou 'n tortu fechu d'enría 'l llare, son dichóuxus ya fellices fasta que de viétchus muerran. Ya munchu probe y'esgraciaína ye l'oitra xente, qu'amamplén tién de tóu lu que ñecexita, y'enfelliz ye, perque nun puén disfrutayu, con amore ya bone compañe. (Desde hoy, todas las mujeres de esta embrujadora aldeina, parirán niños y niñas, lo mismo que hacen todas las hembras del mundo entero, y jamás nadie mirará a vuestros hombres con el desprecio que hasta ahora todas las gentes les hicieron. No os ruego nada más, en estos postreros respirares de mi vida, que no busquéis casorios preparados para vuestros hijos, dejazlos que ellos busquen y cuiden sus amores en el lugar que su querer mejor los halague. Pues no es nada bueno, amarrar la juventud, a la codicia antojadiza que hacen sus padres. Pues muy felices y ricas son las gentes pobres, que comiendo un mendrugo de pan duro, o una torta cocida encima del lar, son dichosos y felices hasta que de viejos se mueren. Y muy pobres y desgraciadas son las otras gentes, que poseen todo cuanto necesitan, e infelices son, al no poder disfrutarlo, con la paz del amor y la buena compañía). Así fue como se despidió la melguera Mariela, antes de entregar su sublime alma, al Infinito poder de la Divinidad invisible, dejando a su cuerpo muerto llorado con gran pena, por aquellas sencillas, naturales y nobles gentes de la aldea del Aldexuxan, que harían de ella al correr del tiempo, la Santina Mariela. Yo no puedo afirmar si esta narración es una historia, una leyenda o quizás un mito, sólo se decir, que mi tía abuela aseguraba cuando me la contó, que era tan cierto como que ella se tenía que murrer (morir). También recuerdo cuando yo era un guaxiquín (muy pequeño), haber escuchado decir a las más viejas de estas aldeas, aconxexandu (aconsejando) a las mujeres que teniendo varios hijos varones, ellas querían tener una niña y no lograban alcanzar tal deseo. Digo que las ancianas les aconsejaban así: —Lo que tenéis que hacer si queréis tener una niña, es rezarle todos los días con buena fe a la Santina Mariela, ya veréis como el primer hijo que tengáis sin ninguna duda ha de ser una hermosa niña.Primer Diccionario Enciclopédicu de la Llingua Asturiana > apaigüestias
-
10 ♦ deep
♦ deep (1) /di:p/a.1 profondo: The river is very deep here, il fiume è molto profondo in questo punto; a deep hole, un foro profondo; a deep valley, una valle profonda; Oak trees have deep roots, le querce hanno radici profonde; deep sleep, sonno profondo; a deep wound [cut], una ferita profonda [un taglio profondo]; a deep sigh, un profondo sospiro; Take a few deep breaths, fai qualche respiro profondo; deep love [interest], profondo amore [interesse]; deep learning, profonda dottrina; It was deep night, era notte fonda; deep gratitude, profonda gratitudine; with deepest sympathy, sincere condoglianze; a deeper understanding of the subject, una comprensione più profonda dell'argomento; a deep sense of guilt, un profondo senso di colpa; a cause for deep concern, causa di grande preoccupazione2 che si estende in profondità; di profondità: The bookshelves are two feet deep, gli scaffali della libreria misurano due piedi di profondità; to be deep in the forest [countryside], essere nel cuore della foresta [della campagna]; They were deep inside enemy territory, erano in pieno territorio nemico3 ( talora) alto: deep water, acqua alta (o profonda); The roads were blocked by deep snow, le strade erano bloccate dalla neve alta; ankle-deep snow, neve che arriva alle caviglie5 immerso ( anche fig.): He is deep in debt, è immerso nei debiti; We were knee-deep in water, eravamo immersi nell'acqua fino alle ginocchia; He was deep in thought, era immerso nei suoi pensieri; They were deep in conversation, erano in piena conversazione6 ( di suono) profondo; basso: a deep note, una nota bassa; a deep voice, una voce profonda; a deep bell, una campana dal suono cupo8 ( sport) in profondità: ( calcio, ecc.) a deep pass [ball], un passaggio [una palla] in profondità; ( tennis, ecc.) a deep serve, un servizio in profondità; un servizio lungo● a deep-dish pie [pizza], una torta [una pizza] alta □ a deep dive, un tuffo dall'alto □ (metall.) deep-drawing, imbutitura □ deep-fat fryer, friggitrice ( apparecchio) □ deep freeze, ( elettrodomestico) surgelatore, freezer; ( procedimento) surgelamento, surgelazione □ deep kiss, bacio profondo □ deep mourning, lutto stretto □ deep-pile wall-to-wall carpeting, moquette a pelo lungo □ ( sport) deep-sea diver, palombaro; sommozzatore (o sub) d'alto mare □ ( sport) deep-sea diving, immersione in alto mare; caccia (o pesca) subacquea ( da appositi battelli) □ deep-sea fishing, pesca d'altura □ deep-sea plain, piana abissale ( in fondo al mare) □ deep-sea trench, fossa oceanica □ (volg.) to be in deep shit, essere nella merda fino al collo (volg.) □ (fam. USA) deep six, la tomba ( profonda sei piedi): to get the deep six, essere eliminato; ( anche) ricevere il benservito, essere liquidato □ the deep South, il profondo Sud (in USA, ecc.) □ (astron.) deep space, spazio profondo □ (ling.) deep structure, struttura profonda □ (med.) deep vein thrombosis, trombosi venosa profonda □ (leg., USA) deep throat, informatore ( letteralmente, «gola profonda», dal nome in codice del principale informatore nello scandalo Watergate) □ (fam.) to go off the deep end, perdere le staffe; (spec. USA) andare allo sbaraglio □ (fig. fam.) to get [to go] into deep water, mettersi [essere] nei guai □ (fam. USA) to get the deep freeze, essere trattato (o ricevuto) con grande freddezza □ (fam.) to jump in at the deep end, cominciare dal difficile (o dalla parte più difficile) □ (fig.) to put st. in the deep freeze, mettere qc. da parte (fig.), accantonare qc. □ (mil.: di soldati allineati) three deep, in fila per tre □ (fam.) to throw sb. in at the deep end, mandare q. allo sbaraglio.deep (2) /di:p/n. [u]2 – (di solito al pl.) the deeps, le profondità, gli abissi ( della mente, dell'animo, ecc.); il fondo ( d'un abisso, ecc.).deep (3) /di:p/avv.1 profondamente; in profondità: to breathe deep, respirare profondamente; to cut [to dig] deep, tagliare [scavare] in profondità2 ( sport) in profondità; in posizione arretrata: to pass the ball too deep, passare la palla troppo in profondità; to play deep, giocare in profondità● deep down, in fondo ( anche fig.); in profondità: DIALOGO → - Wedding- I think deep down Sue would have preferred a church wedding, credo che in fondo in fondo Sue avrebbe preferito il matrimonio in chiesa □ a deep-drawn sigh, un profondo sospiro □ deep-dyed, completo, perfetto: a deep-dyed villain, una perfetta canaglia □ deep-laid, sotterraneo: a deep-laid plot, un complotto sotterraneo □ deep-rooted (o deep-seated), ben radicato, profondo: a deep-rooted prejudice, un pregiudizio ben radicato; a deep-seated dislike, una profonda avversione □ deep-set eyes, occhi infossati □ deep in my heart, nel profondo del mio cuore □ deep in the night, nel cuore della notte □ to run (o to go) deep, avere radici profonde (fig.): Opposition to the EU goes very deep, l'opposizione all'UE ha radici molto profonde □ Drink deep!, bevi a lunghi sorsi! -
11 Patallaqta
s. Etnohist. (Población sobre una plataforma). de acuerdo a los documentos administrativos de la mitad del siglo XVI, corresponden a la población de Q'ente Marka o población picaflor. En la actualidad este conjunto arqueológico conforma el Santuario Histórico de Machupikchu. ||. Hist. En el inkario segunda waka del primer: seq'e Kayao, del sector Chinchaysuyu. Estaba a cargo de la parcialidad y ayllu Qoakaytaki. Este adoratorio era la casa mortuoria del Inka Pachakuteq; sus sucesores hacían pagos por la salud y prosperidad del Inka. || Arqueol. Es el conjunto arqueológico más grande de la época inka, establecido en el valle de Kusichaka. Está conformada por más de 115 estructuras o recintos agrupados en cuatro sectores residenciales y artesanales, distintos pero articulados. Este sitio estuvo integrado con el Qosqo, Machupijchu y la región de Willkapanpa por medio de una red de caminos, así mismo, estuvo conformado por varios pequeños sitios aparentemente aislados, a manera de grupos "satélite", los mismos que de igual manera estaban conectados por caminos. Estos pequeños grupos cumplían funciones complementarias al centro urbano. Patallaqta fue un centro administrativo-político del valle de Kusichaka. Es probable también que cumplió un rol importante en la provisión y transferencia de productos serranos, para el sostenimiento de las poblaciones de mitimaes, yanaconas y mit'ayoq, cuyo aparato tecnoburocrático- administrativo fue establecido en la zona de Machupijchu y la región Willkapanpa (selva alta), por parte del Estado Inka para la producción de productos suntuarios, con valores religiosos y políticos y la redistribución de los mismos. Este centro fue planeado y construido en gran parte por el Inka Pachakuteq a mediados del s. XV de nuestra era (1450-1470; datación absoluta de carbono 14 y 12), casi simultánea a Machupijchu (que ya estuvo ocupado en 1450 d.C. de acuerdo a la datación de C-14). || Grupo de andenes, de la época inkaica, ubicado en la parte S de Urquillos, Umbamba, Qosqo. -
12 AVERE
I см. тж. AVERE IIv-A1374 —— см. -A16— см. -A138— см. -A139— см. -A282— см. -A140avere agio di (+ inf.)
— см. -A357— см. -A391— см. -A411avere le ali {или l'ali) basse (или stanche, flosce)
— см. -A412— см. -A413— см. -A411— см. -A464— см. -A536— см. - M1239— см. - C724— см. -A560— см. -A560— см. - T96— см. - T517— см. -A583— см. -A586— см. -A587— см. -A648— см. -A736— см. -A776— см. -A777— см. -A837avere l'animo a...
— см. -A838avere l'animo di (+inf.)
— см. -A839— см. -A898avere gli anni di Matusalemme (или di Noè, di primo topo)
— см. -A899— см. -A941— см. - C725— см. -A962— см. -A995— см. -A996— см. -A1015— см. -A1063— см. -A1064— см. -A1097— см. -A1098— см. -A1131— см. -A1168— см. -A1275— см. -A1276— см. - D57— см. -A1345— см. -A1384— см. - B24— см. - B23— см. - B28— см. - B45avere il baco di...
— см. - B46— см. - B47— см. - B48— см. - B95— см. - B175— см. - B193— см. - B208avere il bandolo della matassa
— см. - B212— см. - B219— см. - B237avere la barba di (или a) (+ inf.)
— см. - B238— см. - B239— см. - B266averne basta (di...)
— см. - B314— см. - B373— см. - B390avere un bel (+ inf.)
— см. - B445— см. - F184— см. - C1522avere una bella età rispettabile
— см. - E250— см. - G481— см. - L615— см. - M5— см. - S1018— см. - B436— см. - T246— см. - V393— см. - B437— см. - B483-A1375 —avere qd per bene [per male]
— см. - D773— см. - B588— см. - R548— см. -A1180— см. - O673non aver bisogno di svegliarino
— см. - S2116— см. - B866— см. - B794avere la bocca buona [cattiva]
— см. - B867avere la bocca chiusa (или cucita, tappata)
— см. - B799— см. - B868— см. - B869avere qc per un boccone di pane
— см. - B967— см. - B1033— см. - B1034— см. - N38— см. - B1154— см. - B1155— см. - B1155— см. - B1210avere la briglia di qc in mano
— см. - B1225— см. - B1269avere un bruscolo in un occhio (или nell'occhio, negli occhi)
— см. - B1275— см. - C1522— см. - Q44— см. - B1316— см. - B1359avere le budelle legate insieme
— см. - B1360— см. - B1361— см. - B1377— см. - B1444— см. - B1445— см. -A102— см. - C86— см. - C1069— см. - C1522— см. - C2392— см. - C2808— см. - D238— см. - G481— см. - L435— см. - L780— см. - M538avere buona mano a (+ inf.)
— см. - M539— см. - M540— см. - M1202— см. - M1205— см. - N39— см. - N583— см. - O92a— см. - O355— см. - P687— см. - S147— см. - S1245— см. - S1610avere buono stomaco per...
— см. - S1769— см. - T246— см. - C9avere il calabrone nell'orciolo
— см. - C74— см. - C113— см. - C122— см. - C173avere nel (или sul) calendario
— см. - C174non avere qd nel suo calendario
— см. - C175— см. - C185non avere un callo a (+inf.)
— см. - C192— см. - C212— см. - C235— см. - C265— см. - C272avere campo di (или a) (+ inf.)
— см. - C375— см. - C2739— см. - C631— см. - C637— см. - C638— см. - C664— см. - C726— см. - C727— см. - C728— см. - C729— см. - C730— см. - C731averla tra (il) capo e il collo
— см. - C701— см. - C732— см. - C733— см. - C735— см. - G1059— см. - S580— см. - C736— см. - C861— см. - C876avere capriccio di...
— см. - C889— см. - C911— см. - C2982— см. - C928aver caro di (+ inf.)
— см. - C998— см. - C999aver caro meno d'una medagliata
— см. - M1024— см. - C1067— см. - C1063— см. - C1068— см. - C1155— см. - C1154— см. - T628— см. - C1272— см. - C1289— см. - C1522— см. - C2392— см. - Q44— см. - S147— см. - S1610— см. - V557— см. - C1304avere il cece (dentro le orecchie) (или all'orecchio, nell'orecchio, negli orecchi, agli orecchi)
— см. - C1437— см. - C1438— см. - G119— см. - C1490— см. - C1521— см. - C1514— см. - C1540— см. - E258— см. - S732avere il cervello a...
— см. - C1564— см. - C1567— см. - C1568— см. - C1569— см. - C1578— см. - C1566— см. - C1571— см. - G240— см. - C1566— см. - C1573avere il cervello nella lingua
— см. - C1574— см. - C1575avere il cervello nelle nuvole
— см. - C1566— см. - O8— см. - C1576— см. - C1577— см. - C1578— см. - C1579— см. - S580— см. - C1580— см. - C1569— см. - C1683avere la chiave rii...
— см. - C1700— см. - C1739— см. - C1740— см. - C1741avere una ciabatta di Machiavelli
— см. - M25— см. - C1782— см. - R551— см. - C1954avere in cocca frecce (или riardi, strali)
— см. - C1999— см. - C2025— см. - C2026— см. - C2027— см. - C2029— см. - C2027avere i coglioni gonfi (или pieni) di...
— см. - C2075— см. - C2103— см. - C2152— см. - C2183— см. - C2220— см. - C2272— см. - C2307— см. - C2308— см. - C2323— см. - C2334— см. - C2353avere (di) comune con...
— см. - C2373— см. - C2417— см. - C2459— см. - C2478— см. - C2484— см. - C2525— см. - C2605— см. - C2631— см. - C2637— см. - C2642— см. - C2674avere per le (или sulle) corna
— см. - C2689avere le corna (e sette palchi) (тж. avere le corna in testa)
— см. - C2691— см. - C2740— см. - C2809— см. - C2810— см. - C2811— см. - C2938— см. - C2939— см. - C2940— см. - C2972— см. - C3011— см. - C3084— см. - C3107— см. - C3122— см. - C3123— см. - C3146— см. - C3166— см. - C3224avere (il) cuore di (+ inf.)
— см. - C3225— см. - C3226— см. - C3227— см. - C3228— см. - C3229avere qd nel cuore (тж. aver cuore per qd)
— см. - C3230— см. - C3231— см. - C3232— см. - C3234— см. - G1060avere il cuor sulle labbra (или sulla lingua, in mano)
— см. - C3236— см. - C3237— см. - C3239— см. - C3310— см. - C3311— см. - D20— см. - F45— см. -A900— см. - D57avere debiti fin sopra i capelli
— см. - D64— см. - D87— см. - C2741a— см. - D89— см. - D98— см. - D99— см. - Q57— см. - D157— см. - D158— см. - D273— см. - D274— см. - D323— см. - D327avere il diavolo nelle braccia
— см. - B1157— см. - D323— см. - C2741a— см. - D324— см. - D325— см. - D323— см. - D327— см. - D380— см. - L996avere che (или a che, da) dire con... (или contro.., su...)
— см. - D504— см. - D550— см. - D616— см. - D622— см. - D624— см. - F237a— см. - D723— см. - D773— см. - D853— см. - D881non avere né dritto né rovescio
— см. - D568— см. - B1158— см. - C2941— см. - C3086non avere due dita di cervello
— см. - D686— см. - P1375— см. - E10avere effetto di (+ Znf.)
— см. - E26avere un emporio di cognizioni
— см. - E65— см. - E77— см. - E81— см. - E175— см. - E229— см. - E265— см. - F6— см. - G849avere (la) faccia di (+ inf.)
— см. - F46avere faccia di...
— см. - F47avere (la) faccia tosta di (+ inf.)
— см. - F46— см. - F48— см. - F142avere da (или af a che, che) fare con qd
— см. - F185— non avere (niente или nulla) a che fare con...
— см. - F186avere che fare in...
— см. - F188— см. - F237a— см. - F274— см. - F275— см. - F307— см. - F346— см. - F363— см. - F387— см. - F475— см. - F476— см. - F536— см. - F543— см. - F577avere fiato di (или da) (+ inf.)
— см. - F578— см. - F579— см. - F566— см. - F580— см. - F620— см. - F648— см. - F649— см. - F660avere fifa (или la fifa addosso)
— см. - F674— см. - F712— см. - F769— см. - R551— см. - F816— см. - F905— см. - F936— см. - F937— см. - O685— см. - F957— см. - F966— см. - F1041— см. - F1084— см. - F1117— см. - F1118— см. - F1119— см. - F1167— см. - F1223— см. - F1241— см. - F1288— см. - F1317— см. - F1356— см. - F1342— см. - F1441— см. - F1467avere il fuoco di...
— см. - F1517— см. - F1500— см. - F1501— см. - F1502— см. - G139— см. - G143avere una gamba in un posto, una in un altro
— см. - G140— см. - G141— см. - G295— см. - G348avere ghigna di (+ inf.)
— см. - G398— см. - G438— см. - G480— см. - N202— см. - G577— см. - G646— см. - G731— см. - G754— см. - G766— см. - G850— см. -A1187— см. - G901— см. - G911— см. - G929— см. - G948avere il granchio alla borsa (или al borsellino, alla scarsella, alle mani)
— см. - G957avere grane con...
— см. - G942— см. - C1660— см. - C1793— см. - F307avere una gran fiaccona addosso
— см. - F522— см. - M1205avere una gran sosta di debiti
— см. - D64avere grande stato (presso qd)
— см. - S1655— см. - G1019— см. - G1044avere la grinta di...
— см. - G1072— см. - G1081avere una grossa carta in mano
— см. - C1069— см. - P1029— см. - G1212— см. - G1211— см. - H1— см. - H3avere (l')idea di...
— см. - I16— см. -A930non averci l'imboccatura a...
— см. - I59avere il suo impiccato e le sue corna (тж. avere il suo impiccato all'uscio)
— см. - I118— см. - I181— см. - I331— см. - R57— см. -A438— см. - L224— см. - F363avere il leone per il ciuffetto
— см. - L379— см. - V475— см. - L568— см. - L664— см. - L665— см. - L666a— см. - L667non aver lingua, né occhi, né orecchi
— см. - L668— см. - L733— см. - L838— см. - L844avere la luna (или le lune; тж. aver la luna matta или storta, di traverso; aver le lune rovesce или a rovescio)
— см. - L897— см. - L977— см. - L992— см. - M5— см. - M44— см. - M209avere (или aversi, aversela, aversene) a male (тж. aversela per male)
— см. - M210— см. -A1375— см. - C325— см. - M211— см. - M185— см. - M541— см. - M293— см. - M322avere qc nella (или in) manica
— см. - M393— см. - M394— см. - M404— см. - M405— см. - M428— см. - M542avere mano a (+ inf.)
— см. - M539— см. - M543— см. - M544avere a mano (или alle mani, fra le mani, in mano, nelle mani, per mano, per la mano, per le mani, sotto mano)
— см. - M546avere le mani nei capelli a qd (тж. avere le mani in capo a qd или nella chioma di qd)
— см. - M486— см. - M547— см. - F237a— см. - M548— см. - M549— см. - M550— см. - M551— см. - M552— см. - M553— см. - M445— см. - M554— см. - M465— см. - M466— см. - M549— см. - V327avere un mattone sullo stomaco
— см. - M981— см. - M996aver la medaglia di San Venanzio
— см. - V208— см. - M1047— см. - M1072— см. - M1077— см. - M1111— см. - M1129— см. - M1130— см. - M1131— см. - M1132— см. - M1218aver mestieri (реже mestiere) di...
— см. - M1297non avere da mettersi le scarpe
— см. - S335— см. - I12— см. - M1399avere il miele in bocca, e il rasoio a cintola
— см. - M1400— см. - M1439— см. - M1521aver (la) mira a... (тж. aver in mira di..; aver di mira)
— см. - M1522— см. - M1533— см. - M1575— см. - M1574avere il modo di...
— см. - M1656— см. - M1657aver molti anni addosso (или di cavalletto, sul gallone, sul groppone, sulla groppa, sulla schiena, sulle spalle)
— см. -A901— см. - C243avere molta carne al fuoco (или a bollire, a cuocere)
— см. - C954— см. - C1661— см. - C1805— см. - D238— см. - G792aver molti inverni sul groppone
— см. - I365— см. - M1776— см. - P1461— см. - M1887— см. - M1888— см. - M1949— см. - G851— см. - M1958— см. - M2032— см. - M2118— см. - M2235avere (il) muso di...
— см. - M2234— см. - N39— см. - N40— см. - R552— см. - R553— см. - N228— см. - N229avere i nervi scoperti (или tesi, in pezzi, a fior di pelle)
— см. - N230— см. - N238non aver niente a che fare con...
— см. - F186non aver(ci) niente a che vedere con...
— см. - V114— см. - N321— см. - N344— см. - N393— см. - N474— см. - V530non aver nulla a che fare con...
— см. - F186— см. - S942non aver(ci) nulla a che vedere con...
— см. - V114— см. - N582— см. - N583— см. - N584— см. - O92a— см. - O94— см. - O95avere occhi per...
— см. - O96— см. - O98— см. - O99— см. - O100— см. - O102— см. - O37— см. - O101— см. - O103— см. - O104— см. - O105— см. - O100— см. - O109avere gli occhi alle inani a qd
— см. - O111non avere né occhi, né orecchi
— см. - O113— см. - O114— см. - O117— см. - O99 c)— см. - O119— см. - Q55non avere un'oncia di...
— см. - O359— см. - O373— см. - O390— см. - O374— см. - O375— см. - O515avere l'orecchio di...
— см. - O532— см. - O533— см. - O535avere gli orecchi foderati (di prosciutto или di salame, di panno)
— см. - O536— см. - O537— см. - O533— см. - O541avere origine da...
— см. - O599— см. - O642— см. - O685— см. - O686— см. - O687— см. - O688— см. - O689— см. - O690— см. - P1— см. - P84— см. - M2254— см. - P123— см. - P122— см. - P145— см. - P168— см. - P184— см. - P206avere del pancotto nel cervello
— см. - P216— см. - P321— см. - P351avere pappa nel cervello (тж. avere della pappa frullata nella testa)
— см. - P376— см. - P414— см. - P504— см. - P505— см. - P506— см. - P507— см. - P614— см. - P624— см. - P623— см. - P672— см. - P680— см. - P724— см. - P783— см. - P896— см. -A1035— см. - P897avere la pazienza di Giobbe (или d'un santo, d'un certosino, d'un benedettino)
— см. - P912— см. - P954a— см. - P998— см. - P1030— см. - P1014— см. - P1098— см. - P1099— см. - P1203aver pensiero a...
— см. - P1204aver il pensiero a...
— см. - P1205— см. - L948anon avere un pensiero al mondo
— см. - P1206— см. - P1232— см. - P1233— см. - P1266— см. - Q44— см. - P1406— см. - P1420— см. - P1421— см. - P1422— см. - P1565— см. - P1579— см. - P1585— см. - F1189avere il "piede sulla buccia di un cocomero
— см. - P1630— см. - P1631avere i piedi a (или in) terra
— см. - P1708— см. - B1033— см. - G910— см. - O120— см. - S363— см. - T97— см. - P1837— см. - P1840— см. -A902— см. - V17— см. - C271— см. - C2691avere più debiti della lepre (или che lepre, che peli)
— см. - D64— см. - G143— см. - G216— см. - N88— см. - D161avere più segreti d'un magnano
— см. - M116— см. - P1884— см. -A7— см. - M980— см. - M1133— см. - O121— см. - O293— см. - P945— см. - S1029— см. - P2062— см. - C737— см. - P2154— см. - P2206aver pratica di...
— см. - P2214aver le pratiche con...
— см. - P2215— см. - P2216— см. - P2249— см. - P2256non avere né principio né fine
— см. - F816— см. - C3312— см. - D625— см. - G481— см. - P2394— см. - N38— см. - P2396— см. - P2419— см. - P2513— см. - P2515avere un punto più del diavolo
— см. - P2514— см. - Q4— см. - C2889aver qualche linea (di febbre)
— см. - L616avere qualche santo in paradiso
— см. - S211— см. - Q19— см. - Q20avere (dei) quattrini a palate (тж. avere quattrini a glumelle)
— см. - Q57— см. - R4— см. - R54— см. - R55— см. - R56— см. - R57— см. - R114— см. - R172non avere regola, né modo
— см. - R200— см. - R274— см. - R268aver da ricoprire il melarancio
— см. - M1070— см. - R329— см. - R358avere riguardo (или riguardi) a...
— см. - R367— см. - R368non avere riguardo (da... a...)
— см. - R369— см. - R414aver rispetto di...
— см. - R431— см. - C2742— см. - S10— см. - R525— см. - R526— см. - R614— см. - R645— см. - S24— см. - S13— см. - S45— см. - S46— см. - S47— см. - S90— см. - F49— см. - S152— см. - S148— см. - S149— см. - S150— см. - S151— см. - S152— см. - S209non averci il suo santo a (+ inf.)
— см. - S210— см. - S211— см. - S298— см. - S335— см. - S409avere schifo a...
— см. - S426— см. - S445— см. - S468— см. - M1026— см. - B296— см. -A373— см. - M44— см. - S640— см. - S646— см. - S691— см. -A778— см. - S880— см. - P624— см. - S1031— см. - S1030— см. - S1082— см. - S1229— см. - S1233— см. - S1246— см. - S1247— см. - S1249— см. - S1245— см. - S1250— см. - S1239— см. - S1250— см. - S1283— см. - S1301— см. - S1324— см. - S1341— см. - S1362— см. - S1387— см. - S1407— см. - S1429avere Io spirito di...
— см. - S1466— см. - S1524— см. - S1734— см. - S1751avere la stoffa di...
— см. - S1752— см. - S1753— см. - S1756— см. - S1759avere stomaco per...
— см. - S1769— см. - S1770— см. - S1771— см. - S1772— см. - S1788— см. - S1913— см. - S1941— см. - S2058— см. - S2059— см. - S2060— см. - S2113— см. - T1— см. - T8avere tanti anni sul gallone (или sulla groppa, sul groppone или sulla schiena, sulle spalle)
— см. -A901— см. - B239avere tante fatiche sul groppone
— см. - F242— см. - L669— см. - O122avere tanta roba sullo stomaco
— см. - S1774— см. - T81avere il (или del) tarlo con qd
— см. - T91— см. - T98— см. - T99— см. - T100— см. - T105— см. - T101— см. - T104— см. - T102— см. - T103— см. - T97— см. - T104— см. - T105— см. - T131— см. - T248— см. - T249— см. - T250— см. - T348— см. - T408— см. - T444— см. - T519— см. - T520— см. - T523— см. - T526— см. - T521— см. - T524— см. - T518— см. - T525— см. - T526— см. - P959avere la testa piena di grilli
— см. - G1059avere la testa piena di segatura
— см. - T529— см. - T518— см. - T530— см. - T531— см. - T522— см. - S580— см. - T533— см. - T518— см. - T534— см. - T628— см. - M555— см. - T669— см. - T719— см. - T784— см. - T785— см. - T786— см. - T894— см. - C3086— см. - M980— см. - P248— см. - G142avere troppa carne al fuoco (или a bollire, a cuocere)
— см. - C954— см. - S781— см. - T964— см. - C3284— см. -A8— см. -A779— см. -A1277— см. - G578— см. - M1246avere tutti i quarti di nobiltà
— см. - Q47— см. - T784anon avere tutti i suoi venerdì
— см. - V216— см. - U39— см. - U68avere qd nelle (или sotto le, tra le) unghie
— см. - U77— см. - U73— см. - U97— см. - D915— см. - U181— см. - V38— см. - V67— см. - V70aver il vanto di...
— см. - V71— см. - V113non avere che vedere con...
— см. - V114— см. - V138— см. - V169— см. - V204— см. - S922aver venticinque soldi per lira
— см. - S923avere vento di...
— см. - V250avere il vento (della fortuna) in (или alla) poppa (тж. avere il vento in fil di ruota; avere il vento per sé)
— см. - V238— см. - V318— см. - V362— см. - V364— см. - V394— см. - V395— см. - V444avere via il capo dietro...
— см. - C738— см. - V475— см. - V570— см. - V654aver viso da (или di) (+ inf.)
— см. - V655— см. - V319— см. - V686— см. - V687— см. - M986— см. - V841— см. - C548— см. - V842— см. - V870non avere volto da (+m/.)
— см. - V960— см. - V961— см. - Z38— см. - Z76— см. - Z93— см. - T966— см. - G462mostrare di avere il cavallo di denari, poi avere la fantesca di coppe
— см. - C1368non sapere dove si ha la testa
— см. - T592— см. - C798abbi donna di te minore, se vuoi essere signore
— см. - D793— см. - F1134— см. - M1172abbi pur fiorini, che troverai cugini
— см. - F921avuta la grazia, gabbato lo santo
— см. - F507— см. - L318le bugie hanno coda corta (или le gambe corte, il naso lungo)
— см. - B1400casa che ha buon vicino, vai più qualche fiorino
— см. - C1191chi abbisogna non abbia vergogna
— см. - V333— см. - T793-A1376 —(è come la fiera di Sinigaglia) chi ha avuto, ha avuto
chi ha dell'amaro in corpo (или chi ha dentro amaro), non può sputar dolce
— см. -A585chi ha degli anni, ha dei malanni
— см. -A912chi ha arte, ha parte
— см. -A1172chi ha ad aver bene, dormendo gli viene
— см. - B498chi ha (buon) cavallo in stalla non si vergogna di andare (или può andare) a piedi
— см. - C1389chi ha buona lingua, ha buone spalle
— см. - L701chi ha il buon vicino, ha il buon mattutino
— см. - V559chi ha il capo di cera, non vada al sole
— см. - C816— см. - C882chi ha carità, carità aspetti
— см. - C932chi ha cinquanta carnevali, si può mettere gli stivali
— см. - C995chi ha denari e prati, non sono mai impiccati
— см. - D121chi ha denti non ha pane, e chi ha pane non ha denti
— см. - D206chi ha difetto e non tace, ode sovente quel che gli (di)spiace
— см. - D408a chi ha fame è buono ogni pane
— см. - F121— см. - F122chi ha fortuna in amor, non giuochi a carte
— см. - F1137chi ha fretta, indugi
— см. - F1321chi ha la gobba non se la vede
— см. - G819chi ha il grano non ha le sacca
— см. - G988chi ha il lupo nella bocca, l'ha sulla groppa
— см. - L1003chi ha il lupo per compare, porti (или tenga) il can sotto il mantello
— см. - L1004chi se l'ha a male, s'allenti
— см. - M231chi ha il mal vicino, ha il mal mattutino
— см. - V559— см. - M318— см. - M374chi ha moglie, ha doglie
— см. - M1684chi ha da morir di forca, può ballar sul fiume
— см. - F1058chi ha il neo, e non se Io vede, ha la fortuna, e non se lo crede
— см. - N164chi ha gli onori ne porta i pesi
— см. - O393chi ha orecchi, intenda (chi ha denaro spenda)
— см. - O591— см. - P901chi ha paura d'ogni figura, spesso inciampa nell'ombra
— см. - P903chi ha paura di passere, non semini panico
— см. - P904chi ha pazienza, ha i tordi grassi a un quattrin l'uno
— см. - P915chi ha del pepe, ne mette anche sul cavolo
— см. - P1260chi ha più cervello, più ne adoperi
— см. - C1621chi ha poco panno, porti il vestito corto
— см. - P340chi ha poca vergogna, tutto il mondo è suo
— см. - V334chi ha polli, ha pipite
— см. - P1972— см. - P2384chi ha ragione teme, chi ha torto spera
— см. - R84chi ha della roba, ha de' parenti
— см. - R476— см. - R499chi ha a rompere il collo, trova la scala al buio
— см. - C2133chi ha tegoli di vetro, non tiri sassi a] vicino
— см. - T167chi ha tempo, ha vita
— см. - T300chi ha tempo non aspetti (или non perda tempo; тж. chi ha tempo e aspetta tempo, perde tempo; chi ha tempo e tempo aspetta, tempo perde)
— см. - T299chi ha terra, ha guerra
— см. - T435chi ha ventura, poco senno gli basta
— см. - V300chi ha vigna, ha tigna
— см. - V569chi ha vin dolce, non imbotti agresto
— см. - V603chi lingua ha, a Roma va
— см. - L702chi lingua ha, se la caverà
— см. - L703chi moglie non ha, mogli mantiene
— см. - M1685chi moglie non ha, moglie si trova
— см. - M1686chi n'ha cento le marita; chi n'ha una l'affoga
— см. - C1501-A1377 —chi non ha cervello abbia gambe
— см. - G185chi non ha cervello, suo danno
— см. - C1622chi non ha dazio, non teme i dazini
— см. - D62chi non ha debiti non ha credito
— см. - D69chi non ha denari, scarta bella
— см. - D122chi non ha da fare, Dio gliene manda
— см. - D465chi non ha giudizio abbia gambe
— см. - G185— см. - I112chi non ha letto e desco, mangi in terra e dorma al fresco
— см. - L500— см. - P1483chi non ha poveri o matti nel parentado, è nato o di lampo o di tuono
— см. - P2192chi non ha quattrini, non abbia voglie
— см. - Q81chi non ha la testa, abbia gambe
— см. - G185chi non ha travagli, tenga de' cavalli
— см. - T884chi non l'ha all'uscio, l'ha alla finestra
— см. - U235— см. - T794-A1378 —chi più ha, [più desidera | più vuole]; chi più n'ha, più ne vorrebbe
-A1379 —chi più ne ha, più ne metta
chi poco ha, caro tiene
— см. - P1920chi tempo ha e tempo aspetta, perde l'amico e denari non ha mai
— см. - T301chi da venti non n'ha, di trenta non n'aspetti
— см. - V231— см. - C3098come fai, cosi avrai
— см. - F204-A1380 —come l'ho avuta, così l'ho data
— см. - P292— см. - G805è come la fiera di Sinigaglia chi ha avuto, ha avuto
— см. -A1376— см. - E160— см. - L318— см. - F608finché uno ha i denti in bocca, non sa quel che gli tocca
— см. - D210— см. - F1579— см. - G642ha ancora il latte alla (или sulla, in) bocca (или sui denti, sulle labbra)
— см. - L239-A1381 —— см. - N605— см. - G789— см. - G1208ha il malanno e l'uscio addosso
— см. - M155ha qualche freccia in suo arco
— см. - F1262il leone ebbe bisogno del topo
— см. - L383— см. - M1181i muli hanno forza nelle gambe
— см. - M2162— см. - N26ne ho pochi de'santi in camera
— см. - S220— см. - L318— см. -A1174— см. - N440— см. - O491— см. - F832— см. - M1484— см. - S1615— см. - S1334— см. - I201— см. - Z30— см. - C2928ogni diritto ha il suo rovescio
— см. - R593— см. - G962— см. - M255— см. - M1875— см. - M2061— см. - P1127— см. - P1360— см. - P1513— см. - R593— см. - S102— см. - S676— см. - C3098ognuno ha opinione, ma non discrezione
— см. - O420— см. - R102— см. - R500— см. - P1335— см. - P2196quando ha (da) andar male, vada cosi
— см. - M292quando s'ha a rompere il collo, si trova la scala
— см. - C2133quando puoi aver del bene, pigliane
— см. - B505— см. - E216— см. - R536il sapere ha un piede in terra, e l'altro in mare
— см. - S234se t'arrabbi, hai torto
— см. -A1138— см. - M1670se le rane avessero i denti...
— см. - R110se se n'avvede me l'abbo, se non se n'avvede me la gabbo
— см. - G7— см. - C2710i soldi hanno paura a star soli
— см. - S936superbia senz'avere, mala via suol tenere
— см. - S2099— см. - V55— см. - V382 -
13 ancho
adj.1 broad, wide.2 latus.3 large-waist.4 permissive, lax, loose.m.width, breadth.pres.indicat.1st person singular (yo) present indicative of spanish verb: anchar.* * *► adjetivo1 (gen) broad, wide2 (prenda - holgada) loose-fitting; (- grande) too big1 (anchura) breadth, width■ ¿qué ancho tiene? how wide is it?2 (en costura) width\a sus anchas familiar comfortable, at easea lo ancho breadthwise, acrossestar más ancho,-a que largo,-a to be full of oneselfestar muy ancho,-a to have plenty of space, have plenty of roomponerse más ancho,-a que largo,-a to swell with pridequedarse tan ancho,-a familiar to behave as if nothing had happened, not bat an eyelid————————1 (anchura) breadth, width■ ¿qué ancho tiene? how wide is it?2 (en costura) width* * *1. noun m.breadth, width2. (f. - ancha)adj.1) broad, wide2) loose* * *1. ADJ1) (=amplio) [camino, puente, habitación] wide; [calle, sonrisa, manos] broad; [muro] thick•
a lo ancho de algo — across sthhabía manifestantes a todo lo ancho de la avenida — there were demonstrators the length and breadth of the avenue
Castilla, largo 1., 6)•
por todo el ancho mundo — throughout the whole wide world, the world over2) (=holgado) [chaqueta, pantalón] loose, loose-fitting; [falda] full; [manga] widequedar o Esp estar o Esp venir ancho a algn — to be too wide for sb
esta camisa me viene ancha — this shirt is too big for me, this shirt is on the big side *
a sus anchas —
manga 1)ponerse a sus anchas — to make o.s. comfortable, spread o.s.
3) Esp (=cómodo, confortable)aquí te puedes sentir bien ancha — you can make yourself comfortable o at home here
en dos coches iremos más anchos — we'll be more comfortable in two cars, we'll have more room if we go in two cars
quedarse tan ancho, quedarse más ancho que largo —
le dijo cuatro verdades y se quedó tan ancho — he gave him a piece of his mind and felt very pleased with himself
panchono sabes lo ancho que me he quedado después de decírselo — it feels such a weight off my shoulders to have told him
4) (=liberal) liberal, broad-minded5) (=orgulloso) proud2. SM1) (=anchura) [de camino, ventana] width; [de río] width, breadth¿cuál es el ancho de la mesa? — what is the width of the table?
doble 1., 1)•
de ancho, tiene doce metros de ancho — it is twelve metres wide2) (Ferro) (tb: ancho de vía) gauge, gage (EEUU)* * *I- cha adjetivo1)a) <camino/río/mueble> widea lo ancho — breadthways o (BrE) widthways
b) <manos/cara/espalda> broadc) < ropa> loose-fitting, loose2) (fam) (ufano, orgulloso) proudiba todo ancho del brazo de su hija — he was bursting with pride as he walked arm-in-arm with his daughter
3) (cómodo, tranquilo)allí estaremos más anchos — (Esp) we'll have more room there
qué ancho me quedé después de decírselo! — (Esp) I felt really good after I'd told him
estar/sentirse/ponerse a sus anchas — to be/feel/make oneself at home
IIquedarse tan ancho — (Esp fam) ver pimpante
masculino width¿cuánto tiene or mide de ancho? — how wide is it?
tiene or mide 6 metros de ancho — it's 6 meters wide
* * *= broad [broader -comp., broadest -sup.], loose fitting, wide [wider -comp., widest -sup.], baggy [baggier -comp., baggiest -sup.], saggy [saggier -comp., saggiest -sup.].Ex. In 'upper town' streets are broad, quiet, and tree-shaded; the homes are tall and heavy and look like battleships, each anchored in its private sea of grass.Ex. Documents should be kept in acid free boxes with loose fitting tops on shelves preferably made from baked enamel steel.Ex. Located in an isolated section of the Southwest, Los Pasos sits under the brassy sun on a wide plain below a low range of hills.Ex. After he returned from the outing, students were complaining that he was wearing the same baggy pants, minus boxers and with zipper undone.Ex. The most overlooked secret to perfect skin is avoiding conditions that lead to wrinkling, age spots, saggy skin and in general all around skin damage.----* a lo largo y ancho del país = countrywide [country-wide].* a lo largo y ancho de + Lugar = up and down + Lugar.* ancho de banda = bandwidth.* ancho de caderas = pear-shaped, wide-hipped.* ancho de espaldas = broad-shouldered.* anchos de diferentes tamaños = graded widths.* cinta adhesiva ancha para libros = book tape.* cinta ancha adhesiva plateada = duct tape.* corbata ancha de colorines = kipper tie.* de caderas anchas = wide-hipped.* de espaldas anchas = broad-shouldered.* meter de ancho = take in.* Número + de ancho = Número + wide.* pantalones anchos = baggy pants.* sombrero de alas anchas = broad-brimmed hat.* * *I- cha adjetivo1)a) <camino/río/mueble> widea lo ancho — breadthways o (BrE) widthways
b) <manos/cara/espalda> broadc) < ropa> loose-fitting, loose2) (fam) (ufano, orgulloso) proudiba todo ancho del brazo de su hija — he was bursting with pride as he walked arm-in-arm with his daughter
3) (cómodo, tranquilo)allí estaremos más anchos — (Esp) we'll have more room there
qué ancho me quedé después de decírselo! — (Esp) I felt really good after I'd told him
estar/sentirse/ponerse a sus anchas — to be/feel/make oneself at home
IIquedarse tan ancho — (Esp fam) ver pimpante
masculino width¿cuánto tiene or mide de ancho? — how wide is it?
tiene or mide 6 metros de ancho — it's 6 meters wide
* * *= broad [broader -comp., broadest -sup.], loose fitting, wide [wider -comp., widest -sup.], baggy [baggier -comp., baggiest -sup.], saggy [saggier -comp., saggiest -sup.].Ex: In 'upper town' streets are broad, quiet, and tree-shaded; the homes are tall and heavy and look like battleships, each anchored in its private sea of grass.
Ex: Documents should be kept in acid free boxes with loose fitting tops on shelves preferably made from baked enamel steel.Ex: Located in an isolated section of the Southwest, Los Pasos sits under the brassy sun on a wide plain below a low range of hills.Ex: After he returned from the outing, students were complaining that he was wearing the same baggy pants, minus boxers and with zipper undone.Ex: The most overlooked secret to perfect skin is avoiding conditions that lead to wrinkling, age spots, saggy skin and in general all around skin damage.* a lo largo y ancho del país = countrywide [country-wide].* a lo largo y ancho de + Lugar = up and down + Lugar.* ancho de banda = bandwidth.* ancho de caderas = pear-shaped, wide-hipped.* ancho de espaldas = broad-shouldered.* anchos de diferentes tamaños = graded widths.* cinta adhesiva ancha para libros = book tape.* cinta ancha adhesiva plateada = duct tape.* corbata ancha de colorines = kipper tie.* de caderas anchas = wide-hipped.* de espaldas anchas = broad-shouldered.* meter de ancho = take in.* Número + de ancho = Número + wide.* pantalones anchos = baggy pants.* sombrero de alas anchas = broad-brimmed hat.* * *A1 ‹camino› wide; ‹río› wide, broad; ‹cama/mesa› widela entrada no es lo suficientemente ancha the entrance is not wide enoughpusieron barricadas a todo lo ancho de la carretera they put barricades right across the roaddoblar el papel a lo ancho fold the paper breadthways o ( BrE) widthways2 ‹manos/cara/espalda› broades ancho de espaldas he's broad-shouldered3 ‹pared› thick4 ‹pantalones/chaqueta› loose-fitting, loosela falda me está or queda or viene ancha de cintura the skirt is too big around the waist for meB ( fam) (ufano, orgulloso) proudiba todo ancho del brazo de su hija he was very proud o bursting with pride as he walked arm-in-arm with his daughterC(cómodo, tranquilo): vamos en mi coche, así estaremos más anchos ( Esp); we'll take my car, that way we'll have more room¡qué ancho me quedé después de decírselo! ( Esp); I felt really good o I felt I'd got(ten) a real weight off my chest after I'd told himestar/sentirse/ponerse a sus anchas to be/feel/make oneself at homeen su casa me siento a mis anchas I feel at home o at ease at his houseahora podemos charlar a nuestras anchas now we can relax and have a good chatllegó al hotel y se puso a sus anchas he arrived at the hotel and made himself comfortable o made himself at home o settled himself inquedarse tan ancho ( Esp fam): lo dijo mal y se quedó tan ancho he said it wrong but just carried on regardless o as if nothing had happened o but he wasn't at all fazedlo echaron del trabajo y se quedó tan ancho they fired him but he wasn't the least bit bothered o worried o but he was totally unpertubedcasi se mata y se queda tan ancho he nearly kills himself and then behaves o acts as if nothing had happened, he nearly kills himself and he doesn't bat an eyelash ( AmE) o ( BrE) eyelid o turn a hairme llamó mentirosa y se quedó tan ancho he called me a liar, quite unashamedlydijo que se iba a vivir con él, así tan ancha she quite boldly o calmly said she was going to go and live with him, she said she was going to go and live with him, quite brazenly o unashamedly1 widthmide el ancho de la alfombra measure the width of the carpet¿cuánto tiene or mide de ancho? how wide is it?tiene or mide 6 metros de largo por 3 de ancho it's 6 meters long by 3 meters wideCompuestos:bandwidthgauge( Ferr) Spanish broad gauge( Ferr) standard gauge* * *
ancho 1◊ - cha adjetivo
1
a lo ancho breadthways o (BrE) widthways
2 (cómodo, tranquilo):
estar/sentirse/ponerse a sus anchas to be/feel/make oneself at home
ancho 2 sustantivo masculino
width;◊ ¿cuánto mide de ancho? how wide is it?;
tiene 6 metros de ancho it's 6 meters wide
ancho,-a
I adjetivo wide, broad
ese vestido te está muy ancho, that dress is too big for you
II sustantivo masculino
1 (anchura) width, breadth: ¿qué ancho tiene?, how wide is it?
la mesa tiene un metro de ancho, the table is a metre wide
2 Cost width
♦ Locuciones: familiar quedarse tan ancho (tranquilo): llega tarde y se queda tan ancha, she is always late but never shows any sign of remorse
a lo ancho: mide la cocina a lo ancho, measure the kitchen widthways
familiar a mis/tus/sus anchas, at ease, comfortable
Empleamos wide (ancho) para hablar de distancias físicas: Vivimos en una calle ancha. We live in a wide street. El coche no entra, es demasiado ancho. The car won't go in, it's too wide.
Broad (amplio) es más abstracto y lo usamos en ciertas expresiones (plena luz de día, broad daylight; liberal, broad-minded) o en estilo literario para describir ríos, valles u otros elementos geográficos: Al otro lado del ancho valle se encuentra el castillo. On the other side of the broad valley stands the castle.
' ancho' also found in these entries:
Spanish:
amplia
- amplio
- ancha
- interlineal
- medir
- sacar
- tener
- de
- espalda
- impresión
- por
English:
across
- breadth
- broad
- frame
- gauge
- in
- wide
- width
- baggy
- coast
- depth
- how
- length
* * *ancho, -a♦ adj1. [abertura, carretera, río] wide;mídelo a lo ancho measure it crosswise;a lo ancho de across (the width of);había rocas a lo ancho de la carretera there were rocks across the middle of the road;es ancho de hombros he's broad-shouldered;en este asiento se está muy ancho this seat is nice and wide2. [muro] thick3. [ropa] loose-fitting;este vestido me viene ancho de cintura this dress is too big for me around the waist;venirle ancho a alguien to be too big for sb;el puesto de director le viene ancho he doesn't have what it takes for the job of manager4. [persona] [cómoda] comfortable;estaremos más anchos si nos vamos al jardín we'll have more room if we go into the garden;a mis/tus anchas at ease;ponte a tus anchas make yourself at home[desahogada] relieved;estar/ponerse muy ancho to be/become conceited;yo tan preocupada y él, tan ancho I was so worried whereas he didn't seem at all bothered o the least bit concerned;quedarse tan ancho not to care less;lo dijo delante de todos y se quedó tan ancho he said it in front of everyone, just like that;¡qué ancho me he quedado después del examen! I'm so relieved to have got the exam over with!;Irónico¡se habrá quedado ancho con la tontería que ha dicho! he must be delighted with himself for making that stupid remark♦ nmwidth;tener 5 metros de ancho to be 5 metres wideInformát ancho de banda bandwidth; Ferroc ancho de vía gauge* * *I adj1 wide, broad:a sus anchas at ease, relaxed;quedarse tan ancho fam carry on as if nothing had happened3 ( orgulloso):ponerse muy ancho be very proud4:venir ancho a be too much for;le viene ancho el cargo the job is too much for herII m width;dos metros de ancho two meters wide* * *1) : wide, broad2) : ample, loose-fittingancho nm: width, breadth* * *ancho1 adj1. (en general) wide3. (hombros, espalda) broadestar muy ancho to have plenty of space / to have plenty of roomquedarse tan ancho not to be at all bothered / not to bat an eyelidlo hizo todo mal y se quedó tan ancho he did it all wrong, but he wasn't at all botheredancho2 n widtha mis anchas comfortable / at home -
14 amplio
Del verbo ampliar: ( conjugate ampliar) \ \
amplío es: \ \1ª persona singular (yo) presente indicativo
amplió es: \ \3ª persona singular (él/ella/usted) pretérito indicativoMultiple Entries: ampliar amplio
ampliar ( conjugate ampliar) verbo transitivo ‹ negocio› to expand ‹ explicación› to expand (on); ‹ campo de acción› to widen, broaden;
amplio
◊ - plia adjetivo‹ casa› spacious; ‹vestido/abrigo› loose-fitting; ‹ sonrisa› broad una amplia gama de colores a wide range of colors
ampliar verbo transitivo
1 (hacer más largo un plazo) to extend
2 (hacer más grande un edificio) to enlarge
3 (extender un negocio) to expand
4 (una fotografía) to enlarge, to blow up
5 (el campo de acción) to widen: los sindicatos proponen ampliar las sanciones a los defraudadores, the unions propose greater penalties for those committing fraud
amplio,-a adjetivo
1 large, roomy
2 (ancho, profundo, variado) wide, broad ➣ Ver nota en ancho
' amplio' also found in these entries: Spanish: amplia - ancha - ancho - dilatada - dilatado - espectro - nave English: ample - extensive - large - roomy - spacious - sweep - vocabulary - wide - all - broad - comfortable - smock - sweeping -
15 vallegrandensis
-is/e adj BpValle Grande (de vallegrandensis)(Bolivie) -
16 grandeggiare
grandeggiare v. intr.1 (letter.) to tower (above s.o., sthg.), to dominate (sthg.); (fig.) to stand* out: il fortino grandeggia sulla valle, the fortress towers above (o over) the valley; Dante grandeggia sui contemporanei, Dante towers above his contemporaries; grandeggia nel suo tempo, he stands out in his time2 (scialare) to be lavish (of sthg., in doing); (fare le cose in grande) to do* things in a big way; (ostentar lusso) to show* off: grandeggia in lodi, he is lavish of praise; grandeggia nello spendere, he is lavish in spending; gli piace grandeggiare, he likes showing off.* * *[granded'dʒare]grandeggiare su — to tower over; fig. to stand above
* * *grandeggiare/granded'dʒare/ [1] -
17 vallone
* * *I [val'lone] sm2) (canale marino) deep inletII vallone (-a)* * *[val'lone] Isostantivo maschile geogr. deep valleyII 1.aggettivo Walloon2.* * *vallone1/val'lone/sostantivo m.geogr. deep valley.————————vallone2/val'lone/Walloon(f. -a) Walloon. -
18 paraqay
s. Agri. Variedades de maíz blanco de grano grande, llamado maíz amiláceo por la calidad de su harina, muy apreciada para la elaboración de tortas, panes y tamales. El Valle Sagrado de los Inkas, Qosqo, es el primer productor, a nivel mundial, de esta variedad. SINÓN: ch'oqpa. Bot. paraqa. Ec: paraka. -
19 vallone
I [val'lone] sm2) (canale marino) deep inletII vallone (-a) -
20 basin
adj.1 vasija redonda que usan como molde los ópticos y sombrereros. (geografía)2 cuenca de un río. (geografía)3 hoya, valle extenso, cuyo fondo comúnmente contiene agua.4 pilón de fuente o surtidor.5 represa de un molino.6 taza más grande que las usuales; tazón.s.1 recipiente bol (for cooking); lavabo (for washing hands)lavamanos (Am.); barreño palangana (plastic, for washing up)2 cuenca (geografía) (plastic, for washing up)3 depresión.4 pilón.5 ahuecamiento.6 pelvis, bacinete.7 tercer ventrículo.8 vaso. (plural basinfuls)
- 1
- 2
См. также в других словарях:
La Falda - Huerta Grande - Valle Hermoso — Saltar a navegación, búsqueda Departamento Punilla dentro de la Provincia de Córdoba Se denomina La Falda Huerta Grande Valle Hermoso a la aglomeración urbana que se extiende entre las ciudades argenti … Wikipedia Español
Valle Grande — Basisdaten Lage 23° 29′ S, 64° 57′ W 23.475555555556 … Deutsch Wikipedia
Valle Hermoso (Córdoba) — Valle Hermoso … Wikipedia Español
Valle de Punilla — Para otros usos de este término, véase Punilla. El Cerro Uritorco visto desde El Zapato en verano. El Valle de Punilla se ubica en el centro oeste de la provincia de Córdoba Argentina. Fue un antiguo paso obligado camino hacia las provincias del… … Wikipedia Español
Valle Grande (Santa Cruz de Tenerife) — Para otros usos de este término, véase Valle Grande. Valle Grande Datos País España Com. autónoma Canarias … Wikipedia Español
Valle del Guadalhorce — Comarca de España … Wikipedia Español
Valle Grande (Lampa) — Valle Grande País … Wikipedia Español
Valle de Roncal — Valle (Mancomunidad) de España … Wikipedia Español
Valle Crispín — Datos País España Com. autónoma Canarias Provincia Santa Cruz de Tenerife … Wikipedia Español
Valle de Bravo — Administration Pays … Wikipédia en Français
Valle del Côa — Saltar a navegación, búsqueda Sitios de arte rupetre prehistórico del valle del Côa1 … Wikipedia Español